آیا کسی که مرتکب گناهان متعدد کبیره شده است، راهی برای نجات دارد؟

در قرآن کریم، ذات پاک پروردگار ۹۱ بار به عنوان غفور (بسیار آمرزنده) و ۵ بار به عنوان غفار (بسیار بخشنده) یاد شده است و بیش از ۸۰ بار سخن از توبه و بازگشت به سوی خدا و قبولی توبه، سخن به میان آمده است. همه این ها حکایت از دامنه گسترده رحمت و مغفرت حق تعالی و قبولی توبه توبه کنندگان دارد. در آیة سوره نساء می فرماید: «هر کسی کار بدی انجام داده یا به خود ستم روا داشته» (اگر) از خداوند طلب آمرزش کند، خدا را آمرزنده و مهربان خواهد یافت».

یأس و نا امیدی از لطف و رحمت بی پایان و بی کرانه حق تعالی چرا؟
این سخن خدا است که به پیامبرش فرمود: «ای پیامبر! از قول من به مردم بگو: ای بندگان من! ای کسانی که (با بدی ها و گناهان) بر خود ستم روا داشتید، از حمت خداوند نا امید نشوید (و بدانید که در صورت توبه کردن) خدا همة گناهان را می آمرزد، چه این که او بسیار آمرزنده و مهربان است».(۱)
آنان که از روی عناد و لجاجت، عصیان با پروردگار هستی نکرده اند، یا بر آن موضع نیستند، بلکه گناه آنان از روی جهل و سهو و پیروی هوای نفس و غلبه نفس اماره و مقتضیات جوانی آنان بوده و سپس توبه حقیقی کرده اند، چرا مأیوس شوند؟ یأس از رحمت الهی، خود از گناهان کبیره و در ردیف کفر قرار دارد!
توبه کننده، محبوب خداست قرآن کریم فرموده: «"ان الله یحب التّوابین؛(۲) یقیناً خداوند توبه کنندگان را دوست دارد».

پس توبه مخصوص گناه خاصی نیست و شخص خاصی را نیز شامل نمی شود. خداوند نسبت به هر عمل زشت و گناهی وعده پذیرش توبه داده است و در این جهت فرقی بین گناه کبیره و صغیره نیست.
خداوند در آیات کثیری به گناهکاران و کسانی که به خود ستم کردند و خودشان را در معرض معصیت قرار دادند، توصیه کرده است که توبه کنند و رابطه بین خود و خدا را اصلاح کنند. خداوند همه گناهان آنان را خواهد بخشید، قرآن مجید می فرماید: «مگر کسانی که توبه کردند و به اصلاح کارهای فاسد خود پرداختند و آن چه را کتمان کرده بودند بیان کنند. در این صورت توبه آنها را می پذیرم و من بسیار عذرپذیر و قبول کننده توبه و مهربانم».(۳)
چه کسی در وفای به عهد راستگوتر از خداوند است؟ قرآن مجید وعده داده که خداوند توبه را از بندگانش می پذیرد.(۴) بنابراین گناهکاری که به گناه خویش اعتراف دارد و از آن پشیمان است و عزم جدّی بر ترک گناه و جبران گناهان گذشته از حق النّاس و حق اللَّه دارد، باید به قبولی توبه خویش و رحمت و مغفرت خداوند امیدوار باشد.

از چند طریق انسان می ‏تواند تا حدودی دریابد که توبه او مورد پذیرش واقع گردیده است یا نه:
الف) احساس بهجت و آرامش خاصی که پس از دعا و توبه به انسان دست می‏دهد یا به تعبیر دیگر احساس سبکی از گناهان وآلودگی‏ها.
ب) هر قدر انسان از گناهان خود به طور جدی پشیمان شده و با تضرع و التجای بیشتری خدا را بخواند توبه او مقبول ‏تر است. بنابراین میزان انقلاب روحی انسان در حال استغفار نیز می‏تواند به عنوان یک علامتی به کار آید.
ج) میزان اعتماد به وعده‏ های نیکوی الهی قابلیت و عنایات الهی را افزون می‏سازد. بنابر این هر اندازه خداباوری و توکل و اعتماد به وعده‏ های او را در خود افزون یافتیم، می ‏توانیم بیشتر امید یابیم که ما را پذیرا گشته است.
د) هر قدر آثار واقعی توبه در اعمال و کنش‏های ما بیشتر هویدا گردد. یعنی رغبت کمتری به گناه و اراده و عزم راسخ‏تری در اطاعت پروردگار یابیم نشان می‏دهد که توبه ما توبه واقعی‏تری بود و به همین نسبت مقبول‏تر واقع گردیده است. امام خمینی (ره) می‏فرمودند: اگر بعد از ماه مبارک رمضان تغییری در حالات خود یافتید به همان نسبت وارد ضیافت‏ الله شده‏ اید ، ولی اگر دگرگونی در شما پدید نیامد از آن بی‏ بهره ماندید.

خداوند متعال راه توبه و برگشت را به روی انسان ها گشوده است و آنان می توانند با توبه و استغفار، گناهان گذشته خود را جبران کنند و پس از توبه و انابه به درگاه خدا دیگر بار راه تقوا و عبادت را پیش گیرند. به این جهت قرآن مجید و روایات اهل بیت(ع) مردم را به توبه دعوت و تشویق نموده اند.
خداوند در یکی از آیات فرموده است: «قل یا عبادی الّذین أسرفوا علی أنفسهم لا تقنطوا مِن رحمة الله إنّ الله یغفر الذّنوب جمیعاً إنّه هو الغفور الرّحیم وأنیبوا إلی ربّکم؛(۵) ای بندگان خدا که بر خود اسراف و ستم کرده اید، از رحمت خداوند نا امید نشوید که خدا همة گناهان را می آمرزد و به درگاه پروردگارتان انابه کنید».
آیات دیگر هست که همگی دلالت بر غفران و بخشش و عفو الهی دارند. غفران و عفو در لغت به معنای پاک کردن و محو کردن آثار (گناه) است.(۶)
در روایات از پیامبر(ص) نقل شده است: «التائب من الذنب کمن لا ذنب له؛(۷) کسی که از گناه توبه کند، مثل کسی است که گناهی نکرده است».

پی نوشت ها:
۱. زمر (۳۹) آیه ۵۳.
۲. بقره (۲) آیه ۲۲۲.
۳. بقره (۲) آیه ۱۶۰
۴. شوری (۴۲) آیه ۲۵.
۵. زمر (۳۹) آیة و ۵۴.
۶. منجد، مادة غفر و عفو.
۷. بحار الانوار، ج ۱۶، ص ۷۵.