رحمت الهی | استاد عاملی / جلسه 5 (کلیپ، صوت، متن)

رحمت الهی | استاد عاملی / جلسه 5 (کلیپ، صوت، متن) 

در این بخش از ضیاءالصالحین، بیانات ارزشمند حجت الاسلام والمسلمین استاد سید حسن عاملی را درباره ی رحمت الهی به مدت 56 دقیقه مشاهده می فرمایید.

جهت دسترسی به سایر قسمتهای مبحث «رحمت الهی» استاد عاملی کلیک کنید :  | جلسه اول | جلسه دوم | جلسه سوم | جلسه چهارم

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ»

«اللهُمَّ صَلَّ عَلَی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم».«إنَّ الَّذینَ قالُوا رَبُّنَا اللهُ ثُمَّ استَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیهِمُ المَلائِکَةُ ألّا تَخافُوا وَ لا تَحزَنُوا وَأَبشِرُوا بِالجَنَّةِ الَّتِي کُنتُم تُوعَدُونَ». با دشمن خویشیم دمادم در جنگ او با دَم تیغ آمده، ما با دلِ تنگ ما رود مدامیم بگویید به تیغ ما شیشه ی عطریم بگویید به سنگ مردم عزیز و نازنین ایران سلام. از تهران، پایتخت کشور عشق و ایمان در آستانه 22 بهمن به شما سلام می کنم. ان شاءالله هر جا که هستید در پناه خداوند متعال باشید. به مخاطبان خوبمان در شبکه محترم افق، شنوندگان خوبمان در رادیو محترم معارف هم سلام می کنم. خوشحالیم که امروز با افتخار همراه شما هستیم و در کنار شما و در محضر و در معیت عزیز دلمان حاج آقای عاملی. سلام علیکم و رحمه الله، خیلی خوش آمدید.

حجت الاسلام عاملی: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ». و علیکم السلام و  رحمه الله. عرض ادب، سلام، احترام، دعا دارم محضر عزیزان خودم، ملت بزرگ خودمان. و از خدای متعال می خواهم که خون مقدس شهدای  22 بهمن را اسباب خیر و برکت و عزت و اعتلا و اقتدار کشور عزیز ما قرار بدهد و ما بتوانیم با نهایت قدرت از این حرکت بسیار بزرگی که حضرت امام و شهدای بزرگ ما شروع کردند حمایت و دفاع بکنیم. در این مدت 42 سال از هیچ جنایتی  دشمن ما دریغ نکرده است در حق ما. چه جرمی  داشتیم محاصره اقتصادی کردند، محاصره تکنولوژی کردند، محاصره علمی کردند، محاصره فرهنگی کردند، جنگ تحمیلی  را تحمیل کردند، هر چه از دستشان بربیاید. جز این که ما می خواستیم حاکمیت ملی داشته باشیم، خودمان برای خودمان تصمیم بگیریم، آیا ما جرمی داشتیم، آیا ما تقصیری داشتیم. چقدر خوب است که ملت ما خوب این نکته را توجه داشته باشند. خواب می دیدند صبح اجرا می کردند، یک شب می خوابیدند روز می گفتند بخشی از سیستان  بلوچستان باید ملحق بشود به افغانستان. عَلم می گوید من گریه کردم، پیش شاه گریه کردم که این کار را نکن و می گوید خدا لعنت کند هویدا را، او امضا کرد، من امضا نکردم. انگار که تکه گوشت بدن مرا جدا کردند و جلوی، تعبیر ایشان این است که انداختند جلوی حیوان  مثلاً. آن وقت شاه برگشت گفت چیست این قدر ناراحت هستی، چقدر آیدات داریم از سیستان بلوچستان.  گفتم سالانه 40 هزار تن. گفت 40 هزار تن، سر 40 هزار دعوا داشته باشیم. آن قدر من می سوزم از این جمله یک پادشاه مملکت. یک وجب کشور ما را نمی شود.

قیمت گذاشت، کشوری که هر سنگش را برداری  زیرش هزاران هزار از اجداد ما خوابیده است. یکی از عشایر پر افتخار خوزستان در یکی از روستاهای  آبادان این شعر را برای من خواند: سَلِ صَخرَةَ سَماءَ فِي صادی، فَإنَّ فِیها اَلفً وَ الفً مِن اجَدادي. یک شب می خوابیدند صبح بلند می شدند می گفتند باید به بحرین استقلال داده بشود. حساس ترین نقطه استراتژیک دنیا را به راحتی، همواره جدا، همواره جدا. این نسل جدید باید بدانند چرا ما انقلاب کردیم، همین طوری چوب حراج به عظمتی که با چه اقتداری درست شده بود در گذشته یک امپراطوری عظیمی که ما در مصر تاج گذاری کردیم از غرب، از شرق رسیدیم به دیوار چین، در شمال متصل شدیم به بربرها، در جنوب پیغمبر ما رعیت ایرانی است، در ایران متولد شده است، با فرماندار ایرانی یمن اداره می شد. این  هیبت، این هیمنه، از دست رفت، همین طوری  در سرازیری حضرت امام ترمز را گرفتند و جلوی این فاجعه عظیم را که من یک بخش کوچکی از آن را فقط به شما اشاره کردم. حالا ما هستیم و نگهداری از این تراث با عظمتی که حضرت امام عزتی که درست کرده است و  دشمن متنفر است که احساس بکند که ملت ما اراده خودش را از دست داده است، دولت مردان سست  شدند. عنصر  مقاومت ملت ماست، تا ملت ما در عرصه است تصمیم نهایی با ملت است دشمن هیچ وقت جرات این  که تعرض به کشور ما داشته باشد نخواهد بود و روز 22  بهمن روزی است که ما دشمن را مایوس می کنیم و دندان طمع دشمن را برای همیشه می کشیم.

شریعتی: سلام و درود و صلوات خدا بر همه ی شهدای انقلاب اسلامی، شهدای دفاع مقدس، که نگذاشتند یک وجب از خاک این مرز و بوم و این دیار از آن جدا بشود و کم بشود، سلام به همه ی شهدای مدافع امنیت، شهدای مدافع حرم، شهدای سلامت و قدردان رشادت ها و مجاهدت های آن ها و همه ی ایثارگران هستیم. درود می فرستیم به روان پاک همه ی شهدا و سلام می کنیم به خانواده های معزز و مکرمشان در آستانه بهار آزادی. ان شاءالله این مشکلات و گرفتاری ها هم از جامعه رخت برببندد و ان شاءالله مردم ایران با صلابت، با اقتدار، در سایه آرامش و امنیت به زندگی شان ادامه بدهند. ما در هفته گذشته به مناسبت حلول ماه رجب، ماه رحمت، ماه استغفار، یک بحثی را آغاز کردیم در محضر حاج آقای عاملی و آن بحث رحمت خداوند متعال بود. نکته ها و احادیث و لطایفی شنیدیم و وعده دادند حاج آقای عاملی که ادامه فرمایشاتشان را این هفته خواهیم  شنید. با دل و جان می شنویم. بفرمایید خواهش می کنم.

حجت الاسلام عاملی: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ». ماه مبارک رجب ماه رحمت ویژه است، سفره ویژه است، تکریم بزرگ خداست برای بشریت و قدم بسیار بزرگی است برای تامین غایت خلقت. فلذا تمام ذرات عالم شان رجب را می فهمند نه فقط ما. این بهانه خوبی است که ما وارد بحث عطوفت خداوندی بشویم، عطوفتی که خدای متعال به انسان دارد، رحمت و عنایتی که به بشر دارد. جایگاه عطوفت خداوندی در کائنات و مخصوصاً انسان اثر تربیتی فوق العاده دارد و آرامش عظیمی به انسان می دهد. هم چهره ی عاطفی خدا باید تصویر بشود، هم چهره ی عاطفی حضرت ختمی مرتبت تصویر بشود، هم چهره ی عاطفی حضرات معصومین، سیره عاطفی این ها باید بحث بشود. این نگاه، نگاه عاطفی به این عالم باعث می شود که در زندگی انسان تغییرات مثبت بسیار خوبی پیدا بشود، یعنی در یک کلمه عرض بکنم که این بحث عاطفی دین، بحث عطوفت خداوندی و ذات مقدسه معصومین یک مدرسه تربیتی است و محیر العقول است عطوفتی که خدا به انسان دارد، معصومین به انسان دارند. تعبیر را شما نگاه کنید که امام صادق به اصحابشان به شیعیان می فرماید: «وَاللهِ لَأَنا اَرحَمُ بِکُم مِنکُم بِأَنفُسِکُم».دیگر بالاتر از این نمی شود. قسم  به خدا من نسبت به شما، از خود شما نسبت به خودتان  بیشتر ارحم هستم. این وصف خداوندی است چون آن ها لیست اسما و صفات خدا هستند، چون  آن ها مظهر اسما و صفات خداوندی هستند. حالا ما با بحث عطوفت حضرات معصومین یک فرصت دیگری  باشد بحث بکنیم که دشمن در آن باب خیلی کارها کرده است، بالاخره تهمت های  زدند به مثلاً امیرالمومنین از جهت خشونت، یا رسول خدا، این در جای خودش باید بحث بشود. اما من شروع می کنم از عطوفت خداوندی نسبت به انسان. احادیث قدسی تعبیرات و کلمات عجیبی دارند. خدای متعال می فرماید من به بنده خودم چنان همت می کنم که انگار به غیر از این بنده، بنده ی دیگری ندارم. و بنده من چنان مرا فراموش می کند که انگار به غیر  از من همه کس است. این هم گلایه خدا.

شریعتی: گفت:

چنان لطف خاصی با هر تن است / که هر بنده گوید خدای من است

حجت الاسلام عاملی: همه می گویند خدای من اما خدا می گوید من  چنان همت می کنم به بنده ام که انگار غیر از این بنده بنده ای ندارم، ولی بنده ام چنان مرا فراموش می کند که انگار در  زندگی، در معادلات، غیر از من همه چیز هست. یکی از عرفا که فوت کرده  است ایشان از ضیق عبارت است. می گوید من به این حدیث که رسیدم می گوید دلم به حال خودم سوخت که خدا این گونه دارد گلایه می کند. خدای متعال به حضرت موسی فرمود به فلان بنده گنه کارم بگو هفتاد سال است که من منتظرم که او چه زمانی برمی گردد. کلمه به کلمه اش اگر بخواهیم روی این  کار بکنیم، حرف  بزنیم، که منتظرم که او چه زمانی برگردد.

من که باشم که بر آن خاطر عاطر گذرم / لطف ها می کنی ای خاک درت تاج سرم

معلوم می شود آشتی بنده با خدا از همه چیز برای خدا مهم تر است. در یک حدیثی است: « کم أُطیل النّظر و أحسن الطلب و القوم فی غفلة لا یرجعون » چقدر من در انتظار بنشینم که آن هایی که گنه کار هستند، گناه کردند، برنگردند. چه تعبیر لطیف.

شریعتی: همواره منتظر.
حجت الاسلام عاملی: بله. یک حدیثی از امام رضا مشهور است که امام رضا فرمودند که کسی در بیابیان وسایل شترش گم می شود، آب هم در بار شتر است، مشرف بر هلاکت می شود، می رسد که جسدش را سبا بیابان ها بخورند، قبر می کند در قبر می خوابد که حداقل داخل قبر بمیرم که جنازه ام سالم بماند. یک وقت می بیند که شتر پیدا شد. آب آنجاست، غذا آنجاست، انبان  آنجاست. امام رضا فرمودند چقدر خوشحال می شود. خوشحالی خدا از توبه بنده، از بازگشت بنده، بیشتر از خوشحالی او است که بنده ام از امروز تصمیم گرفته است نماز بخواند، از امروز تصمیم گرفته است لب به شراب نزند، از امروز تصمیم گرفته است رفتار خودش را در خانه تنظیم بکند.

شریعتی: با خدا آشتی بکند.
حجت الاسلام عاملی: حضرت موسی، پیغمبر اولو العظم، این همه کار کرده است، خدا این همه دوستش دارد، چقدر از او یاد کرده است، آخر سر می شود دلال، دلالِ محبت. خدای متعال به حضرت موسی فرموده است: «أوحَی اللهُ تَعالی إلی مُوسی حَبِّبنی اِلی خَلقي» من را به بندگان خودم زیبا نشان بده تا مرا دوست داشته باشند، پایه دوستی را بنا کن بین من و بندگانم. «وَ حَبِّب خَلقي اِلَیَّ» و بندگان خودم را هم به من زیبا نشان بده. یعنی کاری بکن که من بندگانم را عفو بکنم، با آن ها با رحمت معامله بکنم. «قالَ رَّبی کَیفَ اَفعَل» این ماموریت، ماموریت سنگینی است، این را چطور انجام بدهم. «قال: ذَکِّرهُم آلائي وَ نَعمائي» به یادشان بیاور چه نعمت هایی من به این ها داده ام، چه سفره هایی برایشان باز کردم، اگر این ها را بگویی «لَیُحِبُوني» این ها مرا دوست می گیرند. «فَلأ  تَرُدَّ آبِقاً عَن بابي، اؤ ضالاً عَن فَنائي، أَفضَلُ لَکَ مِن عِبادَةِ مائَهُ سِنَةٍ» اگر می خواهی خدا را بشناسی این گونه باید بشناسی. خدا که می گوید سبحان، سبحان، سبحان، «سُبحانَ الله» معنی اش این است که شما من را توصیف نکنید، خراب می کنید. بگذارید من خودم، خودم را توصیف بکنم. «سُّبحانَ رَبِّکَ رَبِّ عَمَّا یَصِفُون» تسبیح جایگاه اش در خلقت ویژه است. «یُسَبِحُ لَهُما سَماواتِ وَ ما فِي الأَرضِ». نمی گوید «یَحمَدُ». تمام ذرات زمین و آسمان خدا را تسبیح می کنند، نمی گوید حمد می کنند. حمد معنی اش این است که شما بگویید که نعمت برای خداست. در آسمان ها سر  این اختلافی نیست، در این جا است که بشر اشتباه می کند می گوید خیال می کند که این ریاست دست فلان کس است، عزت دست فلان کس است، از اول خدا ریشه اش  را قطع می کند، «الحَمدُلِلهِ رَبِّ العالَمین» هر چه جمال می بینی این جمال برای من است، بیا به طرف من و ارتباطت را با من درست کن. این حمد است. و اگر کسی از کره دیگر بیاید این جا چشمش را باز بکند اولین چیزی که می گوید همان اولین آیه است که در سوره حمد است؛ «الحَمدُلِلهِ رَبِّ العالَمین». این قدر حمد مهم است. تسبیح ضیع خداست از صفتی که نباید خدا داشته باشد. اگر آن تسبیح را، آن نسبت ها را، اهل زمین اعتقاد داشته باشند  «تَکادُ السَّماواتُ یَتَفَطَّرنَ مِنهُ وَ تَنشَقُّ الأرضُ وَ تَخِرُّ الجِبَالُ هَدًّا» از  آن اعتقاد  تمام  آسمان ها کم است که تکه تکه بشوند و از بین بروند. این را آن آسمانی ها می فهمند، آن ها تسبیح می کنند که بلای این اعتقاد غلطی که در دنیا پیدا کردند اهل دنیا از آن ها دفع بشود، فلذا آن ها تسبیح دارند نه این که حمد دارند. بحث قرآنی بود.

شریعتی: بله، تسبیح و تحمید.
حجت الاسلام عاملی: خدا این گونه معرفی کن. خدا می گوید موسی! اگر کسی که با من قهر کرده است، عصبانی شده است که چرا خدا با من این گونه معامله کرد.

شریعتی: نعمت هایمان را بشمار.
حجت الاسلام عاملی: آن وقت رفت، برو آن را پیش من بیاور. اگر او را با من آشتی بدهی آن کسی که گمراه شده است از راهی که من تعیین کردم، بیراهه رفته است، بیاوری پیش من، بهتر است برای تو از عبادت صد سال، صد سالی که به «صیامِ نَهارِها في لَیلَها» شب ها قیام است، روزها صیام است.

شریعتی: یک نفر را اگر با من آشتی بدهی.
حجت الاسلام عاملی: بله. شما را به خدا این از این منظر به خدا نگاه بکنید چه جمالی زندگی پیدا می کند. این عذاب و جمع امر حادث است. وارد بشویم به جزئیات، همه این ها روشن می شود. عبد عابد، عبد عابد کسی است که مولای خودش را رها کرده است، رفته است. زمان قدیم که خرید و فروش بوده است در جنگ آمده است مرا بکشد، من اسیر کردم. آن عبد می شد. بعداً اسلام تدبیری کرد که همه آزاد شدند. کسی که آمده است مرا بکشد فرش قرمز  که زیر پایش پهن نمی کند، برای بازدارندگی  این کار را می کردند که این که آمده است جنگ و خونریزی و حمام خون راه بیاندازد این بشود برده تا بقیه بترسند دست به جنگ نزنند. بعد این ها را آزاد می کردند. الان هم می بینید که با درایتی که اسلام داشته است هیچ اصلاً چنین چیزی نمانده است، فقط برده داری جدید است که در بعضی کشورهای مدعی تمدن درست شده است. این عبدی که برای مولایش است رفته است آورده است این حق نداشته است فرار کند. اگر فرار بکند هیچ کس نباید این  را بپذیرد. « اِلهي هَل یَرجِعُ العَبدُ الآبقُ الَّا الي مُولاه أم هَل یُجیرُهُ مِن سَخَطِه أَحَدٌ سِواهُ؟ » خدایا ابدی که آبق است آیا به غیر از مولای خودش می تواند جای دیگر برگردد و از سخط مولایش آیا غیر از مولایش کسی می تواند پناه بدهد. «إلهي إن کانَ النّدَمُ عَلَی الذَنبِ تَوبَةً، فَإنّي وَ عِزَتِّکَ مِنَ النّادِمین، و إن کانَ الاِستِغفارُ مِنَ الخَطیئَةِ حِطّةً، فَإنِّي لَکَ مِنَ المُستَغفِرینَ». دنباله ی مناجات تائبیه است. عزیزان حتماً بخوانند. این عبد آبق، برو این عبد آبق را بیاور. یعنی او مال من است، آن ملک مملوک من است، ملک من است. فخر و شرف است که خدا بگوید این مال من است.

شریعتی: هیچ جای دیگر هم نمی تواند برود.
حجت الاسلام عاملی: مال من  گم شده است، برو مال مرا پیدا کن بیاور. چقدر تعبیر خوبی است. و لذا حضرت موسی کیاستی داشت، دستش را همان جا گذاشت. گفت خدایا «فَمَن هذا العَبدُ  الآبقُ مِنک؟». پیغمبر ما یک وقتی به منبر رفت گفت من و علی مولای این  امت هستیم، خدا لعنت کند آن عبدی را که از ما فرار بکند. من و علی پدر این امت هستیم، خدا لعنت کند کسی را که بر ما عاق بشود. من و علی راعی این امت هستیم، خدا لعنت کند کسی که از جمع ما، راعی بالاخره رعایت می کند، پرورش می دهد آن مسئولیتی که دارد. از جمع ما فرار بکند، جدا بشود. پیغمبر ما لعنت فرستاده است. من پدر هستم. در شناسنامه اول اسم شخص را می نویسند بعد نام پدر، یعنی هویت عبارت است از نام پدر، نام پدر رکن است.

شریعتی: ریشه و اصل است.
حجت الاسلام عاملی: تو فرزند چه کسی هستی. آن وقت معلوم می شود هویت شما چیست. یعنی هویت شما هویت محمدی است. حق نداری بگویی فلان کس پدر من است، فلان کس پدر من است. به عرب ها همیشه می گفت من پدر هستم، من پدر هستم. یک وقت یادم است که در این برنامه گفتم که من خیلی حساس بودم، چرا پیغمبر ما می گوید من پدر هستم، من پدر هستم. بعد رفتم دیدم که آن زمان عرب ها می گفتند که پدر ما عوبت است، عربیت است. یعنی همان مطلبی که الان دارند با آن فتنه درست می کنند به نام این کرد است، این ترک است، این فارس است.

شریعتی: آن  قبیله گرایی.
حجت الاسلام عاملی: طائفه گری. آن وقت پیغمبر ما فرمود: «إنَّ العَرَبیةً لَیسَ لِعَبدٍ والِد» تو حق نداری بگویی عربیت والد من است. عربیت، والد نیست. «بَل هُوَ لِسانُ ناطِق» یک زبان فصیحی است که اگر کسی در اخلاق، در مکارم، در فضیلت ها کم داشته باشد این نمی تواند آن را جبران بکند. اگر دنبال زبان مشترک هستی زبان مشترک انسان ها مکارم اخلاقی است، بروید آن را تقویت بکنید. یک وقتی دو خادم با هم دعوا کردند، یکی قبتی بود یکی از مقتی بود. این به او گفت آی  قبتی، او هم گفت آی مقتی. مردم عصبانی شدند، گفتند این چیست دارید می گویید، شما هر دو محمدی هستید.

شریعتی: «اللهُمَّ صَلَّ عَلَی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم».
حجت الاسلام عاملی: حالا حضرت موسی گفت این  عبد آبق کیست. گفت: «العاصِد المُتِمَرِّد» کسی که بر من عصیان کرده است، کسی که در برابر من تمرد کرده است. تمرد بکند چه کار می کنند؟ توبیخ اش می کنند، عقوبتش می کنند، گوشش را می کشند. خدا گوش نمی کشد. «التائِبُ اَدَّبتَ عِبادَکَ بِالتَکَرُّم» بندگان خودت را با آقایی تربیت کردی.  بیاور پیش من دست نوازش سر او بکشم، او را بپذیرم.

شریعتی: چرا این قدر خدا عطوف است، چرا این قدر مهربان است؟
حجت الاسلام عاملی: خروجی درس  امروز ما همین است. شما به آن رسیدید. چون انسان را خلق کرده است برای این که پذیرایی بکند نه این که خلق کرده است عذاب بکند. شما به مهمان خودتان تندی می کنید؟

شریعتی: اصلاً دعوتش می کنی که لطف کنی.
حجت الاسلام عاملی: بله. «قال: فَمَنِ الضالُّ عَن فَنائِک؟» گفتی که آن کسی که از فنا من، از درِ من، فرار کرده است گم شده است، درِ من را گم کرده است، درِ خانه مرا گم کرده است، آن کیست که بروم آن را هم پیدا بکنم بیاورم. «قال: الجاهِلُ بِإمامِ زَمانِه» آن کسی که امام زمانش را جاهل است. یعنی اگر کسی امام زمانش را بلد نباشد می دزدند و از بین می رود. در این حدیث قدسی دست گذاشت روی بحث امامت. یک فلسفه امامت همین است که امت دزدیده نشود، مفاهیم دینی دزدیده نشود، مفاهیم دینی به غل و زنجیر کشیده نشود. به آن استقلال می گویند. استقلال مفاهیم، حج به زنجیر کشیدن. الان حج خدا می گوید. خدا می گوید: «وَ الیَدفُ بِیتَ العَطیف» الان  بیت، بیت عطیف است یا بیت، بیتِ اسیر است. «وَ الغائِبُ عَنهُ بَعدَ ما عَرفَهُ الجاهِل بِشَریعَةِ دینِه، تُعَرِّفُهُ شَریعَتَه، وَ ما یَعبِدُ بِهِ رَبَّهُ تَعالی، وَ یَتَوَصَلُّ بِهِ اِلي مَرضاتِه»، که امام انسان را به «وَ رِضوان مِنَّ اللهِ اَکبَر» می رساند. خدای متعال را این  گونه معرفی کنیم. این دعاها قاب تصویر خداست. «عادَتُکَ الاِحسانُ اِلَی المُسیئین و سَبیلُکَ الإبقاءُ عَلی المُعتَدِینُ» عادت تو، روش تو، احسان  بر انسان هایی است که خطا کرده است، معصوم که نیست. «وَ ما کُلُّ مَفتونٍ یُعاتَب». کلمات جامعه پیغمبر را ما بررسی می کردیم یک موردش این است، «وَ ما کُلُّ مَفتونٍ یُعاتَب» هر فرد خطا کرده را توبیخ نمی کنند. باید زمینه را نگاه کنی، گرفتاری هایی که درست شده است. «وَ ما کُلُّ مَفتونٍ یُعاتَب»، مفتون  یعنی به فتنه افتاده است، به بلا افتاده است، گرفتار شده است. نگاه چقدر نگاه جامع است. یک وقت می بینی در میان هفت دریا پایبندم کردند باز می گویند هوشیار باش و دامن تر نکن. طبیعی است که نسبت های موجود در  زمینه سازی برای این ذکر را باید ملاحظه کرد. «وَ سبیلُکَ الإبقاءُ عَلی المُعتَدِینُ»، معتدی یعنی متجاوز، از حد گذشته. آن وقت چه کار می کنند؟ بالاخره ردش می کنند، این  به درد نمی خورد.  فوراً بیرونش می اندازند. خدا اگر اداره داشته باشد «الإبقاء» ابقایش می کند. این عطف خداست. ما عاجز هستیم از تصویر عطوفت خدا. حضرت موسی، پیغمبر اولوالعظم، می گوید بندگان مرا با من آشتی بدهی من این  را از تو می خواهم. آقای شریعتی، تمام ذرات عالم از این آشتی خوشحال می شوند چون  غایت خلقت درست شد. غایت خلقت تاثیر دارد در تمام  ذرات. چرا به معلم خیر ملائکه آسمان، ماهی های دریا، دواب سوراخ ها، استغفار می کنند. به معلم خیر، معلمی که رفته است سر کلاس  به بچه های ما راه و روش سعادت را یاد می دهد. این را استغفار می کنند حیطان  بحر، ماهی های دریا، ملائکه آسمان  و دواب جعر، جنبنده هایی که در سوراخ ها زندگی می کنند. چرا؟ چون اثر این تعلیم را آن ها می بینند، چون تعلیم خیر خدمت به غایت خلقت است. شغل ها بر دو قسم هستند: بعضی شغل ها برای این است که زندگی درست بکند، بخور نمیری پیدا بکند، ولی بعضی شغل ها قدسیت دارد، خدمت به غایت خلقت است. نیروهای تربیتی جزو این ها هستند. غایتی که ما، مقصدی که ما داریم خدای متعال برای مقصد ما را درست کرده است، برای آن مقصد هر کسی خدمت بکند تمام ذرات عالم به او خدمت می کنند. خدا وقتی دنیا را خلق کرد گفت:  مَن خَدَمَ الدنيا استَخدَمتْهُ ، و مَن خَدَمَ اللّه َ سبحانَهُ خَدَمَتْهُ هر کس به من خدمت کرد خادمش باش، هر کس به تو خدمت کرد مستخدم  او  باش. مستخدم در زبان عربی یعنی خدمت کشیدن، نه مستخدمی  که ما می گوییم بیاید برای ما مثلاً کار بکند. یعنی جوری تمام توانش را بگیر.

شریعتی: از او کار  بکش.
حجت الاسلام عاملی: احسنت. برده تو باشد، بیکاری  کند  برای تو. تعبیر از خداست، در حدیث قدسی است.
شریعتی: ولی وقتی که یک کسی کار خیر بکند با خلقت همراه می شود و هماهنگ می شود.
حجت الاسلام عاملی: با خدمت همراه است از او بالاتر است می گویند. خدمت به غایت خلقت است. الان شما یک فردی را اخلاقش ضایع است، نگاهش به دنیا منفی است، اصلاً خیال می کند که این دنیا هدر است، پوچ است، بیهوده است، ما بعد این عالم یعنی چه یک عالمی است و ما باید کار خوب انجام دهیم و آن وقت کارها اقتضا دارد، کارها اقتضا دارد یعنی چه. در دعای کمیل یک جمله ای بگویم با آب طلا نوشته بشود کم است. امیرالمومنین می گوید: «اللّهُمَّ اغفِر لي الذُنُوبَ الَّتِي تَحبِسُ الدُّعاءَ، اللّهُمَّ اغفِر لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُنزِلُ البَلاَءِ» یعنی هر کاری اقتضایی دارد. چطور؟ چطور است که این کار را انجام بدهی «تَحبِسُ الدُّعاءَ» می شود، آن کار را انجام بدهی «تُنزِلُ البَلاَءِ» می شود. مگر ماهیت این کار، ماهیت آن  کار، چه  تفاوتی با هم  دارند. معلوم می شود در ذات اعمال در این عالم اقتضا وجود دارد، شعور این عالم این است. و بالاترین جمال عالم این اقتضا را در افعال نهفته است. چرا  افعال  متفاوت شدند در  اول دعای کمیل. اگر کسی این را گرفت.

شریعتی: یعنی دسته بندی شده است.
حجت الاسلام عاملی: بله. یعنی دسته بندی  قراردادی نیست، جزافی  نیست، که خدا  دستش را در جیبش کرده است برای این این را داده است. کسی که عاق والدین است بوی بهشت به مشامش نمی رسد  در حالی که از 500 سال از سال های آخرت به مشام می رسد بوی بهشت. یعنی این قدر شما فاصله گرفتید از رحمت خدا، با یک بی اعتنایی به پدر. پدر می گوید پسرم سیگار می کشی  کار خوبی نیست، آن وقت زد شیشه را شکست از عصبانیت، رفت.  پسرم این آقایی که شما با او رفتار می کنی، دوست شدی، این دوست ناباب است، تمام رفتارش نشان  می دهد. می گوید شما جلوی میل طبیعی من را می گیرید، زد یک چیزی را در خانه شکست و رفت. پدر، مادر، می آیند دفتر ما می نشینند گریه می کنند، می گویند همه جا رفتیم، این  دختر و پسر  ما از دست رفته است. تا دهانمان را باز می کنیم می گوید شما کله تان کهنه است، ما را از نیازهای طبیعی خودمان  محروم می کنید در حالی که همواره خلاف است. «جَنَّتُکَ وَ نارُک» بهشت و جهنم  شما پدر مادر است. حالا این دنبالش بسیار خوب است که این آشتی که بکند، بنده با خدا، تمام  ذرات عالم خوشحال می شوند. در آسمان بالا ملائکه جشن  می گیرند. جشن می گیرند که این  بنده خدا با خدا آشتی کرد. هزاران هزار رحمت بر حافظ.

شکر ایزد  که میان من و او صلح افتاد / حوریان  رقص کنان ساغر شکرانه زدند

به چه نکته هایی رسیده بوده است این  بزرگوار. می دانید که قبل از الفاظ در مفاهیم شاعر می شود. آن مفاهیم است که در قالب الفاظ می افتد.

شریعتی: این ها بروز همان مفاهیم و مضامین است.
حجت الاسلام عاملی: یعنی حافظ، حافظ است، لسان الغیب است، در آنجا نظیرش پیدا نمی شود. به این بحث که رسیدیم درس میرزا آقای دولابی. این بحث را ایشان پیش کشیده بود که این  آشتی این گونه در عالم تاثیر دارد. یک حرف خوبی گفت من در یاد داشتم نوشتم. آن قدر خوشم می آید. می گوید از طرف خدا همیشه صلح و آشتی است، قهر از طرف ما انسان ها شروع شد چون که ما خیلی کوچک بودیم، باعث شد که قهر شروع بشود.

شریعتی: بله دیگر، بچه ها غالباً قهر می کنند.
حجت الاسلام عاملی: بله. حالا این در خصوص محبت خدا داریم بحث می کنیم نسبت به انسان که محیر العقول است، یعنی هر چه فکر می کنی خدا این جمله در شأن توست. «الحَمدُلِله الَّذی یَتَحَبِّبُ إلَیَّ وَ هُوَ غَنِيُّ عَنِّي» حمد خدا را که می خواهد جوری به من  ظاهر بشود که من دوستش داشته باشم. تحبب اظهار حب است، از باب تفعل. چه خبر است که خدا می خواهد جوری برای من ظاهر بشود. شما وقتی می خواهید مثلاً بلاتشبیه میهمانی بروید یا جایی بروید می خواهید خیلی آراسته باشید. پیغمبر ما آن  قدر خودش را می آراست که خانم هایش اعتراض می کردند که مرد این قدر به خودش نمی رسد. حضرت می فرمود نه خیر، من وقتی می خواهم پیش اصحاب خودم بروم می خواهم آراسته بروم. خدا جمال و جلالش قابل وصف نیست. با این حال «یَتَحَبِّبُ إلَیَّ وَ هُوَ غَنِيُّ عَنِّي» با این که هیچ نیازی به ما ندارد اما خدای متعال این جوری می خواهد جوری ظاهر بشود که ما دوستش داشته باشیم. بعضی جاها خدا خودش را جای انسان می گذارد. این عجیب است. پیغمبر ما فرمود روز قیامت می گوید یابن آدم من مریض شدم، چرا عیادت من نیامدی. می گوید: «کَیفَ اَدعوکَ وَ اَنتَ رَبُّ العالَمین» تو رب العالمین هستی، من چگونه به عیادت تو می آمدم. خدا می گوید: «أما عَلِمتَ رَبِّکَ لَوَجَدتي عِندَه» مگر نمی دانی که آن بنده ی من که مریض شدم به عیادتش  می رفتی مرا پیش او پیدا می کردی. هر مریضی الان هر کجا است خدا پیش او نشسته است؛ در بیمارستان، در منزل. چون دلش  شکسته است. «وَ أنَا عِندَ المُنکَسِرَةِ قُلُوبُهُم وَ المُندَرَسَة قُبُورُهُم» من را اگر طلب کنید من آنجایی هستم  که یک کسی دلش شکسته است. یابن آدم «اِستَطعَمتُکَ فَلَم تُطئِمني» من از تو طعام خواستم برای خودم، گرسنه بودم، چرا به من  اطعام نکردی. «قال: یا رَب کَیفَ وَ اَنتَ رَبُّ العالَمین» تو رب العالمین هستی، «یُطعِمُ وَ لا یُطعَم» هستی.

شریعتی: شما و گرسنگی؟!
حجت الاسلام عاملی: بله. می گوید: أَمَا عَلِمْتَ أنَّهُ اسْتَطْعَمَكَ عَبْدِي فلانٌ فَلَمْ تُطْعِمْهُ مگر نمی دانی که فلان بنده من از تو طعام  خواست، گفت گرسنه هستم، «فَلَم تُطعِمُهُ» چیزی به او ندادی. نمی دانی اگر او را اطعام می کردی «لَوَجَدتَ ذلِکَ عندی» آن را در پیش من پیدا می کردی. « يَا ابْنَ آدمَ اِسْتَسْقَيْتُكَ فَلَمْ تَسِقْنِ » من از تو آب  خواستم، بنده از تو خواست. خدا می گوید من خواستم. یعنی یک تکریم فوق  العاده است. این آماده سازی زمینه پذیرش است. فردی وقتی ببیند خدا این قدر برای من حساب باز کرده است و از من هم خواسته است که من هم روی خدا  حساب باز کنم، روی عنایات خدا. «قالَ: رَبِّي» چطور «وَ اَنتَ رَبُّ العالَمین»، خدا می گوید :«اسْتَسْقاكَ عَبْدِي فُلانٌ فَلَمْ تَسِقْهُ » فلان بنده ام از تو آب خواست تو به او آب ندادی. « أمَا عَلِمْتَ أنَّكَ لَوْ سَقَيْتَهُ» اگر آب می دادی «لَوَجَدتَ ذلکَ عِندی» آن  را پیش من پیدا می کردی.

شریعتی: سنگ تمام گذاشته است.
حجت الاسلام عاملی: یعنی گاهی که دین را می خواهند خشن نشان بدهند، آن  قدرت ایجاد  قدرت بازدارندگی، دغدغه قدسی، واهمه قدسی، آن اگر کنارش نباشد دین جامعیت اش  را از دست داده است. آن یا غرض دارد یا مرض دارد فقط آن ها را نشان می دهد و در نتیجه دین را جوری نشان می دهد که مثلاً نسبت به انسان خوش بینی ندارد. حالا این روایت که خدای متعال گفت که بالاخره اگر من مریض شدم نیامدی عیادت من و تا آخر، این روایت خیلی خطرناک است. هر چه گفتم یک طرف، این یک طرف. وقتی خودش  را جای  او می گذارد یعنی به او خیانت کردی به من خیانت کردی، او را اذیت کردی من را اذیت کردی، سر او کلاه گذاشتی با من  غش کردی، با من نفاق کردی. در این خصوص خدا سنگ تمام گذاشته است. پیغمبر ما که کلمات جامعه دارد چرا به او اهانت کردی به من اهانت کردی، چرا مال اش را دزدیدی مال مرا دزدیدی، چرا بی جا و بی جهت به دادگاه کشیدی.

شریعتی: حاج آقا می توانیم بگوییم مثلاً در محاوره هایمان، در تعاملاتمان، می گوییم تا وقتی که خوب هستم که خوب هستم ولی اگر برگردم. یعنی خدای متعال هم تمام این شدت محبت و عطوفت اش، ولی از آن سمت خدا نکند که برگردد و نگاهش برگردد از ما.
حجت الاسلام عاملی: قرار نیست برگردد.

شریعتی: در این موارد.
حجت الاسلام عاملی: بله. آن برگشتن از ماست. فرمایش شما خیلی متین است.

از خدا برگشتگان  را کار چندان سخت نیست / سخت کار ماست که از ما خدا برگشته است

اصل اولی نه عذاب است، نه عقوبت است، نه صورت خدا برگردد، نه آن هاست. اصلاً عالم برای افاضه است. غیر این باشد یک معمای وحشتناکی درست می شود. عطوفت خدا به انسان ها اگر الان بحثش را می کنیم اساس عقلانیت آفرینش است. اگر عالم بر اساس عطوفت و عشق و محبت بنا نشود یک معمای لاینحلِ لاینحل درست می شود. الان ما داریم از عقلانیت خلقت بحث می کنیم. بحث که به این جا رسید به یک جای حساس رسید، آن را هفته آینده بحث می کنم که محبت خدا برای گنهکار. یک وقت کل بشر را داریم بحث می کنیم.  یقه ی پیغمبر را گرفته است، محکم، عقوبت کرده است که تو چه حق داشتی که بندگان گنهکار مرا رها کنی. شما خودتان حساب کنید  کدام پیغمبر را دارم بحث می کنم. این را هفته آینده در خصوص این ان شاءالله بحث می شود.
شریعتی: ان شاءالله. شاید خیلی ها با شنیدن این صحبت ها و شنیدن محبت و عطوفت و رحمت خدای متعال بعد مدت ها امروز رفتند سجاده را باز کردند، نشستند با خدا آشتی کردند. یک خاطره بگویم شاید خیلی جالب باشد، حالا تا تلاوت قرآن. خدا رحمت کند حاج آقای مهندسی را. ایشان یک بحثی داشتند راجع به توبه و در یک مقطعی به بحث رحمت خدای متعال رسیدند. ایشان شاید اساساً در بعضی از برنامه ها اسمی از نماز و عبادت و این ها نمی بردند ولی نفس گرم و قدسی ایشان آن چنان بود که ما پیامک های بعد از برنامه را که نگاه می کردیم خیلی ها می نوشتند که ما بعد مدت ها با خدا آشتی کردیم و نشستیم سر سجاده و چقدر حال خوشی داریم. و من تلقی و تصورم این است که امروز هم همین اتفاق خواهد افتاد وقتی از رحمت خدای متعال گفتید. و ان شاءالله عزیزانمان حتماً ما را دعا کنند.

حجت الاسلام عاملی: یک جوانی به من نامه نوشته است، گفته است من یک گناهی کردم، گناه من هم  این است. من تا آخر عمرم نمی توانم آن گناه را مشخص کنم. خیلی خیلی وحشتناک. آمدم درس را گوش دادم، درس اخلاق را گوش دادم و توبه کردم. حالا آمده ام برای این که خدا مرا بپذیرد. این ها یک عالم ارزش دارد.
شریعتی: بله، خیلی. «هَنیئاً لَکُم» و ان شاءالله که در  ماه رجب، ماه به این بی نظیری، بی بدیلی، ان شاءالله بهترین اتفاقات برای دلمان و برای روح و جانمان بیافتد. آیات را بشنویم، بر می گردیم همراه شما و در کنار شما هستیم.

شریعتی: «اللهُمَّ صَلَّ عَلَی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم». در آستانه سالگرد  پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی چقدر خوب است یاد بکنیم از همه شهدا، امام راحل عظیم الشان مان، و ثواب این آیات را هدیه بکنیم به روح تک تک آن هایی که جانشان را برای اقتدار و آرامش و امنیت مردم این دیار فدا کردند. با احترام همراه شما هستیم و در کنار  شما. اشاره قرآنی امروز حسن ختام فرمایشات حاج آقای عاملی خواهد بود و ان شاءالله مرخص می شویم.
حجت الاسلام عاملی: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ». سوره یس: «يَا حَسْرَةً عَلَى الْعِبَادِ ۚ مَا يَأْتِيهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ». اولاً این آیه بزرگ ترین تکریم انسان است، به خاطر ما خدا حسرت می خورد. حسرت یعنی کسی چیزی را ندارد غصه می خورد، آه می کشد، آرزو دارد که ای کاش آن  را داشته باشد. این درباره خدا متصور نیست. مالک کائنات، قادر بر تمام امور است. بعضی ها می گویند معنی اش این است که ای حسرت بیا وقت توست مثلاً، بعضی ها می گویند آن کسی که حسرت می کشد به آن می گوید که کسانی که قصد حسرت دارند  این جا جای حسرت است که بیایید به حال انسان آه بکشید، به حال انسان حسرت بکشید. عده ای هم می گویند که در این گونه جاها ما غایت را بگیریم، «الغایات اُترُکَ المَبادي». این قاعده است.

در اوصاف نفسانی غایت را بگیر، مبادی را رها کن. خدا مبادی را ندارد. مثلاً دوست داشتن که حالت نفسانی  است آن مبدا را رها کن، نتیجه دوست داشتن چه می شود، آن را بگیرد یعنی آن را خدا انجام می دهد. من می گویم که این جا خداوند در قالب ادبیات زمینی صحبت کرده است، مقصدش اظهار ناراحتی از بدبختی و شقاوت انسان ها است. این نهایت لطف است که انسان کار را خراب می کند و خدای انسان ناراحت می شود. مخصوصاً معلمینی با عظمت به نام انبیا را می گوید فرستادم اما این ها آمدند استحضا کردند. این بزرگ ترین کفران نعمت است و دنبالش عذاب است. حضرات معصومین هم همین طور بودند. امام صادق به کسی گفت این کار را نکن مادرم زهرا ناراحت می شود. گفت مادرت زهرا خیلی وقت است از دنیا رفته است، می داند. گفت: «واللهُ یَبلُغُها و یَشُقُّ عَلَیه» بله، به مادرم می رسد، خیلی ناراحت می شود که شیعه ما چرا این  کار را کرده است. این چه رفتاری بوده است در خانه، در اداره، در سیاست، در مدیریت، داشته است. امام سجاد یک جمله ای دارد که خداوند در برابر گناهان ما خدایا تو چنان عمل می کنی که انگار  به جای بنده تو حیا می کنی، « وَ بِحِلْمِكَ أمهَلتَنِی وَ بِسِتْرِكَ سَتَرتَنِی حَتّی كَأنَّكَ أغفَلْتَنِی وَ مِنْ عُقُوباتِ المَعاصِی جَنَّبْتَنِی حَتّی كَأنَّكَ اسْتَحیَیْتَنِی.» ما گناه می کنیم انگار تو حیا می کنی، این گونه با ما معامله می کنی. پیغمبر ما هم خیلی حسرت داشت اما یک جمله محشر است. خدا به پیغمبر می گوید تو یا حسرتا نگو، بگذار من بگویم. «فَلا تَذهَب نَفسُکَ عَلَیهِم حَسَراتِ» به پیغمبر می گوید تو «یا حَسرَتاً» نگو، بگذار من «یا حَسرَتاً» بگویم. از جاهای بسیار جالب قرآن است. یعنی پیغمبر حیف است تو ناراحت بشوی به خاطر این هایی که این کارهای خلاف را می کنند، من که خدایشان هستم بگذار من اظهار ناراحتی بکنم. و عجیب این است که فقط در استهزا خدا «یا حَسرَتاً» گفته است. کسی دین را مسخره بکند، نماز را مسخره بکند، حجاب را مسخره بکند، آیات حجاب را مسخره بکند، آن وقت خدا آنجا «یا حَسرَتاً» می گوید. جایی که خدا بگوید «یا حَسرَتاً» آینده اش خیلی وحشتناک است، بلای عظیمی در انتظار کسی است که کاری بکند که خدا بگوید «یا حَسرَتاً». دنبالش را بخوانید. «يَا حَسْرَةً عَلَى الْعِبَادِ ۚ مَا يَأْتِيهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ» کسی که استهزا کرده است دین خدا را «اللهُ یَستَهزِءُ بِهِم» خدا می گوید خودم این ها را استهزا خواهم کرد. حرف آخرم باشد که روز قیامت درِ بهشت برای جهنمی ها باز می شود، همه می دوند. ناگهان در بسته می شود. دوباره می دوند در بسته می شود، دوباره می بینند باز شده می دوند، در بسته می شود. می گویند خدایا ما را مسخره می کنی؟ خدا می گوید این استهزا دنیا است که به شما برگشته است.
شریعتی: خیلی از شما ممنون و متشکرم. ان شاءالله اهل حسرت نباشیم و ان شاءالله که اهل استهزا هم نباشیم، کسی را مسخره نکنیم و ان شاءالله خدای متعال عنایت بکند که به سمت خودش با تمام فضایل و مکارم اخلاقی ان شاءالله که جزو تعالیم انبیا و اهل بیت حضرت رسول اکرم صلی الله علیها وآله وسلم است به سمت خودش حرکت بکنیم. برای قربانی ماه رجب عزیزان ما همچنان فرصت دارند که مشارکت بکنند. *780*3131# که کد دستوری ما است، سایت ما و کانال ما هم درگاه های پرداخت را ذکر کرده است. عزیزان می توانند مراجعه بکنند. دیگر روزهای پایانی مشارکت است و ساعت های پایانی در واقع که قربانی ماه رجب را هم گزارش اش را خدمت شما عرض خواهیم کرد. حاج آقای عاملی دعا بکنند و ان شاءالله خداحافظی بکنیم.
حجت الاسلام عاملی: عزیزان من هر وقت دیدند که کار دیگر از دستشان ساخته نیست، گرفتار شدند هیچ راهی هم نیست. از جهت مادی مثلاً بیماری پیدا کرده است دیگر هیچ راهی برای او نیست، یا از جهت روحی آن  قدر تنزل کرده است انگار از ته چاه صدا درمی آید، روح اش و قلبش لبیک نمی گوید. راه بسته است. یک جمله از قرآن است، این را هر چقدر می توانند بخوانند. بگویند: «رَبِّي اِنِّی مَغلوبٌ فَانتَصِر» من هم در برابر این تفرعن، زورگویی، فزون خواهی، با منطق «الحَقُ لِمَن غَلَب» که به کشور ما زورگویی می کنند همه ی راه ها را ظالمانه به روی ما بسته اند بگویم خدایا «رَبِّي اِنِّی مَغلوبٌ فَانتَصِر» خدایا من مغلوب هستم، «فَانتَصِر». «فَانتَصِر» یعنی چه؟

شریعتی: یاری مان  کن.
حجت الاسلام عاملی: نه. آن وقت می گفت «فَانصُر». حضرت آیت الله میلانی سر سفره به آقازاده اش می گوید این آیه معنی اش چیست. «رَبِّي اِنِّی مَغلوبٌ فَانتَصِر» یعنی خدایا مغلوب هستم، کمکم کن. می گوید این نیست. خدایا من مغلوب هستم، تو پیروز باش. «فَانتَصِر»  یعنی تو پیروز باش. یعنی خدایا من حرف شخصی ندارم، خدایا ما در این انقلاب حرف شخصی نداریم، برای احیای امر تو تا «کَلِمَةُ اللهُ العُلیا» مقدماتش فراهم بشود ما انقلاب کردیم. «فَانتَصِر» تو پیروز شو، تو پیروز  بشوی ما پیروز هستیم.

شریعتی: چقدر خوب. «رَبِّي اِنِّی مَغلوبٌ فَانتَصِر». خیلی ممنون و متشکرم از توجه شما. باید خداحافظی بکنیم. 22 بهمن تجلی  حضور و تجلی اراده مردم این مرز و بوم است، روزی که در این سال ها با تمام سختی ها و مشکلات مردم بودند و لبیک گفتند به تمام آرمان ها و تمام ارزش هایی که یک روز به خاطر آنجان دادند، خون دادند، جوان دادند. و حالا فردا یکی از همان روزهای بزرگ  است. بر همه ی شما مبارک و مهنا باشد ان شاءالله. بهترین ها را برای همه ی شما از خداوند متعال مسالت می کنم. تا سلامی دوباره و دیداری دوباره در پناه خداوند بزرگ و مهربان باشید.

جهت دسترسی به مجموعه بیانات آیت الله سید حسن عاملی کلیک کنید.