رحمت الهی | استاد عاملی / جلسه 4 (کلیپ، صوت، متن)

رحمت الهی | استاد عاملی / جلسه 4 (کلیپ، صوت، متن) 

در این بخش از ضیاءالصالحین، بیانات ارزشمند حجت الاسلام والمسلمین استاد سید حسن عاملی را درباره ی رحمت الهی به مدت 54 دقیقه مشاهده می فرمایید.

جهت دسترسی به سایر قسمتهای مبحث «رحمت الهی» استاد عاملی کلیک کنید :  | جلسه اول | جلسه دوم | جلسه سوم

 «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ وَ بِه نَستَعین»

سلام علیکم و رحمه الله. سلام می کنم خدمت عزیزانم. خانم ها و آقایان، مخاطبان جان، بیننده های عزیز و نازنینمان، آنهایی که از طریق شبکه سه سال هاست که همراه ما هستند، مخاطبان خوب شبکه محترم افق که تکرار این برنامه را می بینند، شنونده های فرهیخته و نازنین رادیو محترم معارف، به همه ی شما سلام می کنم. ان شاءالله که ایام و اعیاد بر همه ی شما مبارک و مهنا باشد. ماه، ماهِ رجب است، ماه رحمت حق تعالی. ان شاءالله که همه ی ما زیر بارش بی نظیر و بی بدیل رحمت حق عاقبت بخیر بشویم و ان شاءالله بهترین اتفاق های زندگی برایمان بیفتد. چه قدر خوشحالیم که امروز پنجشنبه هست و به رسم پنجشنبه ها در محضر و در معیت عزیزدلمان، حاج آقای عاملی هستیم. سلام علیکم و رحمه الله، خیلی خوش آمدید. حجت الاسلام عاملی: و علیکم السلام و رحمه الله. بسیار خوشبختم از این که توفیقِ عرض ادب محضر منیع ملت بزرگمان حاصل شده است، توفیق حاصل شده است. از خدای متعال می خواهم که با عنایات خاصه از عزیزان پذیرایی بفرماید.

سفره ی رجب دیگر می خواهد برچیده بشود، ان شاءالله همه ی ما جزو رجبیون باشیم. حسرتی برای حسنات رجب بعد مرگ ان شاءالله نداشته باشیم و ذوی الحقوق ما، معلمین ما، اساتید ما مخصوصاً، شهدای خودمان را شریک بکنیم در حسنات رجب، به نیت آنها حسناتی را انجام بدهیم حتماً. گاهی گره کار از این جا درست شده است که ذوی الحقوق ما، پدر یا مادر ما یا فامیل ما از ما راضی نیست. قصه هایی دارد این مسئله چون ذوی الحقوق هستند، آنها نباید فراموش بشوند، آنهایی که حق دارند بر ذمه ی ما. و بزرگ ترین ذوی الحقوق ما شهدای ما هستند، سر سفره عزت شهدایمان هستیم. از خدای متعال می خواهم با عالی ترین عنایات خودش از رجبیون، از عزیزانی که توفیق حضور در سفره مبارک رجب را دارند، ان شاءالله پذیرایی بفرماید و با استعداد کامل به شعبان و رمضان المبارک وارد بشویم.

شریعتی: ان شاءالله. گفت:

من بی تو دمی قرار نتوانم کرد / احسان تو را شمار نتوانم کرد
گر بر تن من زبان شود هر مویی / یک شکر تو از هزار نتوانم کرد

الحمدلله که این ایام را داریم درک می کنیم و ان شاءالله با سلامت به شعبان برسیم و سر سفره ی ضیافت الهی در رمضان المبارک همه متنعم باشیم. داشتیم راجع به رحمت خداوند متعال صحبت می کردیم. نکته های ناب و لطیفی که در جلسات گذشته شنیدیم و به مناسبت ماه رجب حاج آقای عاملی این بحث را تقدیم محضر مخاطبان جانمان کردند و الحمدلله همه استفاده کردیم. امروز هم ادامه ی فرمایشات حاج آقا را خواهیم شنید.
حجت الاسلام عاملی: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ». بحث بسیار خطیری است که چهره ی دین باید عاطفی باشد. اساس خلقت باید بر رحمت و محبت  گذاشته بشود. «اِلَّا رَحمَةً مِن رَبِّک لِذلِکَ خَلَقَهُم»؛ حتماً باید خلقت این طور باشد. و تعامل خدای متعال با بندگان خودش باید عاطفی ترین رابطه را تشکیل بدهد. صحبت ما این است که اگر این طور نشود دنیا یک چهره ی کریهی به خودش می گیرد، زندگی چهره ی بسیار کریهی به خودش می گیرد و زندگی مختل می شود. برای این که انسان با امید زنده است؛ نسبت به آینده، نسبت به عنایات حضرت حق. برای همین ما شروع کردیم این بحث را که بگوییم خدای متعال رحمتی که برای انسان ها دارد مثل خودش لاحد است، مظهر لاحدی خدا در اوصاف خدا خود را نشان می دهد. در مظاهر اولیه خدا که ذوات مقدسه معصومین است خودش را نشان می دهد. فلذا معصومین گفته اند: «وَ اِنَّ اَمرِنا لایُحَد»، در تمام امور آنها آن گونه هستند. شما حساب کنید که مخلوق، ما انسان ها، در این دنیا پناهی، پناهگاهی، جز خالق نداریم. اگر قرار بشود این پناهگاه سختگیر باشد، این پناهگاه غضبناک باشد، این پناهگاه در شداید، در حوادث، در طوفان ها، دست انسان را نگیرد صد درصد مخلوق دق مرگ می شود. پناه بچه کیست؟ پدر، مادر. اگر آنها مظهر عطوفت نباشند طفل تمام. یکی از عرفای اصفهان مشهور است، می گوید که در زمان خیلی سابق که من دیدم در ناگهان باز شد طفلی را انداخت بیرون. هر چه داد زد طفل، در را باز نکرد. آن طفل آن قدر در را زد خسته شد، پشت در خوابید. وقتی که خوابید و خوابش گرفت مادر آرام در را باز کرد، طفل را برداشت.

آهسته با خودش به خانه برد. مادر یعنی این؛ مادر باید مادری بکند، یعنی پمپاژ عواطف. پدر باید پدری بکند. بالاترین پدر حضرت ختمی مرتبت. چه قدر غصه امت را خورده است، به خاطر امت گشنه مانده است، زن های پیغمبر به حالش گریه کردند که چرا این قدر گرسنه می ماند. یک سنگی دستور داد آماده کردند، پهن  باشد به شکمش بتواند ببندد. اسمش شد حجر المجاعه، سنگ گرسنگی که گرسنگی فشار نیاورد. هر چه می آوردند نمی خورد. گرسنه هم از دنیا رفت، «خَرَجَ مِنَ الدُّنیا خَمیصاً وَ وَرَدَ آخِرَةَ سَلیماً» از دنیا گرسنه رفت و به آخرت سالم وارد شد. چه توفیق بزرگی است. هر چه می گفتند «خَزائِنُ الاَرض»، کلید خزائن الارض را آورد. حضرت جبرئیل آن هم با حفظ منسب نبوت، باز هم گرسنه ماند. چون آن فشار گرسنگی را درک کرده بود در امت، در  ادوار بعدی. فرمود در ادوار بعدی امت من مبتلا می شود به مجاعه، به گرسنگی. عیب است پدر سیر باشد و فرزند گرسنه باشد. چقدر احساس بزرگی است. ما هر انسان را با احساسش تعریف می کنیم. جنایت ها از فقط عاطفی است.  بامر امریکایی وقتی یخچالش را باز کردند دیدند قطعه های بدن انسان را آنجا پر کرده است. چرا بامر آمریکایی درست می شود. وقتی کانون خانواده به هم بخورد به تعبیر مقام معظم رهبری خانواده سلول جامعه است، جامعه از این ها تشکیل می شود. آن عواطف از بین برود این طور می شود. پیغمبر ما امام عاطفه است، پیغمبر عاطفه است.

پسر کو ندارد نشان از پدر / تو بیگانه خوانش مخوانش پسر

اگر بگویی بی رحم باشی بگویی امت پیغمبر هستم به پیغمبر تهمت زدی.
شریعتی: هیچ نسبتی نداری.

حجت الاسلام عاملی: نسبت نداری. جامعه خیلی چرکین بوده است، معجزه ادب  عربی است. کتاب البیان و التبیان، کتاب ها سرش ریخته شد مُرد. این قدر اهل تحقیق بود. خیلی چهره ش کریح بود. در زده شد، کنیزش رفت پشت در، گفت با جاهز کار  دارم، چه کار می کند. گفت دارد به خدا بهتان می زند. گفت چطور؟ گفت جلوی آینه ایستاده است می گوید: «الحَمدُلِله الَّذي خَلَقَني وَ اَحسَنَ خِلقَتي» شکر خدا را که من را خلق  کرده است و چقدر زیبا من را خلق کرده است. کنیز گفت دارد به خدا بهتان می زند. حالا این که بگویی من شیعه امیرالمومنین هستم، یک آقایی به آقای بهجت گفت من علی را خیلی دوست دارم. آقای بهجت این شعر را خواند: «وَ کُلٌّ وَصلَ بِه لَیلا، وَ لَیلا لایُقِرُ لَهُم» خیلی ها می گویند که عاشق لیلی هستیم  ولی لیلا به این ها محل نمی گذارد. ببینید چقدر پیغمبر ما عظمت روحی داشته است وقتی که امت، بخشی از امت، بالاخره ایمان نیاوردند بالاخره نگفت ایراد در مردم است. آقای شاه آبادی مرحوم یک بحثی دارد، می گفت ایراد در من است، من باید بیشتر عبادت بکنم. «سوره طه/ مَا أَنزَلنَا عَلَیکَ القُرآنَ لِتَشقَی» آنجا است. «وَ لَعَلَکَ باخِعٌ نَفسَکَ عَلَی آثَارِهِم إن  لَم یُؤمِنُوا بِهَذَا الحَدِیثِ أَسَفًا»، چقدر حریص بوده است، اصلاً «حَریصٌ عَلَی المُومِنین». پیغمبر ما اسمش حریص است، حریص بوده است بر هدایت امت، حریص بوده است بر سعادت امت. خودت را کشتی، چقدر غصه می خوری برای امت. ما باید غصه دیگران را بخوریم، این نشان بلوغ است. عرضم این است که پیغمبر ما پدر بود، پدر بطور طبیعی یعنی عاطفه، یعنی محبت. آن  قدر آقا رسول الله غصه امت را خورد که خدا تسلی داد به او. گفت: «وَ لَسُوفَ یُعطیکَ رَبَّکَ فَتَرضی» ما آن قدر از امت تو می بخشیم که این قدر که تو غصه می خوری ان شاءالله  که بالاخره راضی بشوی. روز قیامت هم روز وانفسا. انبیا که می گویند وانفسا، پیغمبر ما می گوید: «اُمَّتي، اُمَّتِي». خدا هم فوراً جوابش  را می گوید: «رَحمَتي، رَحمَتي». با چنین پیغمبری باید چطور معامله کرد. که پیغمبر ما می گوید: «اُمَّتي، اُمَّتِي»، شعارش روز قیامت این است «اُمَّتي، اُمَّتِي». شعار خدا هم چیست؟ «رَحمَتي، رَحمَتي». اصلاً ما نباید اسمش را شعار بگذاریم، باید بگذاریم تجلی. هر دو مطلبی  که آنجا گفته شده است هر دو عبارت است از رحمت، رحمت خدا. بحث من در این است که در ذات این عالم، در تدبیر این عالم، رحمت گذاشته شده است. عزیزان من خوب دقت کنند. این عالم می دانید که مدبراتی دارد؛ «وَ المُدَبِّراتِ اَمرا». خدای متعال اساس تدبیر را گذاشته است بر رحمت، بر عنایت، بر عطوفت. یک جمله ای از قرآن عرض می کنم آن قدر ارزشمند است. ملائکه اطراف عرش جمع شدند، آنها بر دو قسم هستند. یک عده حضورشان در عرش است، «حافینَّ مِن حَولَ العَرش». در  قرآن می خوانید: «وَ تَری المَلائِکَةَ حَافّینَ مِن حَولِ العَرشِ».

شریعتی: جایگاهشان آنجاست.
حجت الاسلام عاملی: بله. حالا عرش چیست، با آنها کاری نداریم. اما بخشی از این ملائکه کارشان حمل عرش است. «وَ یَحمِلُ عَرشَ رَبِّکَ» این ها «الَّذینَ یَحمِلُونَ عَرشَ» آنهایی که عرش خدا را حمل می کنند. عرش خدا چیست؟ تخت  که دوششان بگیرند؟ نه. کل کائنات را عرش می گویند. و لذا پای هیچ کس خارج از عرش نمی رسد چون خدا هر چه خلق کرده است مظهر خداست. اگر  از عرش بیرون بیاید دیگر مظهریت اش را از دست می دهد. امکان ندارد. بالاتر از عرش هم خدا چیزی خلق نکرده است، بزرگ تر از عرش.

شریعتی: هر چه هست همین است.
حجت الاسلام عاملی: بله. گاهی یک عرش، گاهی می گویند عالمین کل کائنات، ما این را عرش می گوییم. حمل می کند ملائکه یعنی چه؟ که در قرآن می خوانیم: «الَّذینَ یَحمِلُونَ العَرش»؟ حمل عرش، تدبیر عرش است. خدا تدبیر را داده است به این ملائکه، «وَالمُدَبِّراتِ اَمرا» در قرآن می خوانید. این ملائکه که تدبیر دست این هاست این را خدا تعریف کرده است. از تعریف این ملائکه به ماهیت تدبیر پِی ببرید، به ماهیت سلوک خدا با مخلوقش پی ببرید. یک ذره غضب در کارشان نیست. همه رحمت، همه استغفار، همه دعا.

شریعتی: همه لطافت.
حجت الاسلام عاملی: برای انسان. بگذارید من آیه را بخوانم، عزیزانی که این آیه را می خوانند دقت کنند. «الَّذینَ یَحمِلُونَ العَرشَ  وَ مَن حَولَهُ»، این ها «یُسَبِّحُونَّ بِحَمدِ رَبِّهِم». «یُسَبِّحُونَّ بِحَمدِ رَبِّهِم» معنی اش این است که خدا منزه است. از چه؟ از این که ظلم به اهل مملکتش بکند. «سُبحانَ مَن لایَعتَدي عَلی اَهلِ مَملِکَتِه، سُبحَانَ مَن لَا یَأخُذُ أَهلَ الأرضِ بِأَلوانِ العَذَاب، سُبحانَ الرَءُوفِ الرَّحِیمِ»، که در تعقیبات مشترکه هر روز می خوانیم، هر روز. «وَ یُؤمِنُونَ بِهِ»، پس رکن تدبیر شد یک تسبیح، شد ایمان به خدا. «وَ یَستَغفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا» رکن سوم به فکر انسان ها هستند. آنهایی که این عالم را تدبیر می کنند، بگیرید تا کجا کهکشان ها بروید. آنهایی که این را تدبیر می کنند به فکر ما هستند. «وَ یَستَغفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا» ما گناه می کنیم، آنها به ما استغفار می کنند. این آیه آن قدر مهم است حضرت آقای شریعتی. چون تدبیر عالم می خواهیم ماهیت تدبیر عالم را دربیاوریم. ماهیتش استغفار است، رحمت، استغفار بکند برای من یعنی نهایت رحمت، نهایت عنایت، نهایت لطف. «وَ یَستَغفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنا» به خدا می گویند: «وَسِعَت کُلِّ شَيءٍ رَحمَةً وَ عِلماً» رحمت و علم تو همه جا را گرفته است. این مدبرها می گویند. «فَاغفِر لِلَّذینَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا  سَبِیلَکَ» خدایا آنهایی که توبه کردند، آمدند سراغ تو، این ها را بپذیر، آنهایی که تابع سبیل تو شدند بپذیر. «وَقِهِم عذَابَ الجَحِیم» این ها را از عذاب جحیم که ظهور غضب تو است حفظ کن. رها نمی کنند، ول کن نیستند. «رَبَّنا»... .  قرآن را دارم می خوانم، روایت نیست. «رَبَّنا وَأدخِلُهُم جَنَّاتِ عَدنٍ الَّتِي وَعَدتَهُم» خدایا بهشت را برای این ها مرحمت بفرما. «وَ مَن صَلَحَ مِن آبَائِهِم» خودشان، پدرانشان، « وَ أَزواجِهِم» خانم هایشان، «وَ ذُرِّیَّاتِهِم» بچه هایشان، به فکر بچه های ما هم هستند.

شریعتی: و این در واقع تجلی رحمت حق تعالی است.
حجت الاسلام عاملی: در تدبیر عالم، تدبیری که گذاشته شده است.
شریعتی: بله در تدبیر، که تمام پیچیده شده است با رحمت و محبت خدا.
حجت الاسلام عاملی: یعنی  دنیا بی رحم نیست. دنیا اگر بی رحم است برای بی رحم، بی رحم است.
شریعتی: وشاید هم بی رحمی ماست که دنیا را بی رحم کرده است.
حجت الاسلام عاملی: «الدنُیا دارُ صِدقٍ لِمَن صَدَقَها» دنیا دار صدق است برای کسی که صادق است. کسی که کج می شود دنیا هم کج می شود. ذات دنیا امر عارضی شد. خیلی جالب است. «اِنَّکَ اَنتَ العَزیزُ الحَکیم» باز هم رها نمی کنند این ملائکه. می گویند: «وَ مَن تَقِ السَّیِّئَاتِ» خدایا جوری نگه شان دار که آلوده نشوند، طرف سیئات نروند. «یَؤمَئِذٍ فَقَد رَحِمتَهُ» کسی که این جا از سیئات مصون است در آخرت هم مصون است. ملائکه شهادت می دهند کسی اگر از سیئات آخرت مصون باشد «فَقَد رَحِمتَهُ» عنایت به او کردی، رحم کردی. «وَ ذَلِکَ هُوَ الفَوزُ العَظِیمُ» این فوز عظیم است که کسی در آخرت داخل رحمت تو  بشود. من خودم شخصاً از این آیه آن قدر خوشم می آید. علتش این است که کلمه لعنت در این بود؟ اصلا و ابداً. بگویند خدایا هر کس چموشی کرد، گناه کرد، به تو عصیان کرد، حرمت تو را شکست، خدایا کذا و کذا بکن. این ها اصلاً نیست. معلوم می شود که اساس چینش دنیا، ساختار دنیا، رحمت و عنایت خداست. وقتی خدا به بعضی از پیامبرانش می گوید بین من و مخلوق من دلال باش، دلال محبت. به حضرت موسی گفت. جمله اش را یک وقتی  برای شما می خوانم. معنی اش این است که یعنی صورت من را مخوف نشان نده. وقتی می خواهد دلال محبت بشود دیگر صورت خدا را مخوف نشان بدهد... .

یک عالم حرف این جا خوابیده است در این مطلب. یعنی قصد عذاب ندارد، قصد این که شکنجه بکند انسان را این ها را ندارد. عذاب را انسان ها انتخاب می کنند، عالم بر اساس عذاب نیست. برای همه در بهشت جایگاه درست کرده است. و لذا «الَّذینَ یَرِثُونَ الفِردُوس» داریم، «الَّذینَ یَرِثُونَ» جهنم نداریم. یعنی کسی که بهشت آماده شده بوده است، رها کرده است رفته است جهنم جایش خالی می شود، بقیه به ارث می برند. اما در جهنم برای کسی جا آماده نکردند.

شریعتی: اصل این جاست.
حجت الاسلام عاملی: اصل این جاست. رحمت خدا را آن قدر پیغمبر ما تصویر کرده است. از یک جایی پیغمبر ما رد می شدند. دیدند که یک خانمی تنوری درست کرده است، طفلی کنارش گذاشته است. آن طفل تا پیغمبر ما را دید صدا زد. گفت یارسول الله، شما فرمودید  که خدا به بندگانش ارحم است، رحیم تر است، رئوف تر است، عطوف تر است، از مادر نسبت به فرزندش. گفت بله، من گفتم. دستش گرفت طفل را، گفت من این را داخل تنور نمی کنم یا رسول الله. پیغمبر ما گریه کردند، گفتند هر کس بگوید «لا الهَ الَّا الله» خدا نمی سوزاند. یعنی اساس عطوفت است در این عالم و ما باید خدا را چهره ی، این که می خواهی با یک جوان درباره خدا صحبت کنی، با یک جوان، با یک نوجوان، یعنی در آنجایی که می خواهیم یک دغدغه قدسی درست بکنیم آن هم باید بعنوان رحمت نشان داده بشود. وقتی فرموده است: «وَ رَحمَتي وَسِعَت کُلَّ شَیء»، کل شی جهنم هم است، عذاب هم است، یعنی آنها  هم با ظهور محبت است. گاهی پدر فرزند را دکتر می برد، گاهی در بیمارستان بستری می کند، گاهی آمپول هم می زند، اما همه انگیزه ی عاطفی دارد. وقتی که خدای متعال خودش شروع کرده است معنی اش چیست؟ معنی اش این است که قصد ضیافت دارد دیگر، چون خودش شروع کرده است، «انتَ دَعوتَني اِلَیک». «یا مَن بَدَاءَ خَلقی» چقدر عالی  است. «یا مَن بَدَاءَ خَلقی وَ تَربیَتی وَ تَغذیَتي» دعای کمیل که می خوانیم. خدا رحمت کند حضرت امام را. می گوید که دهان غیر معصوم می چاید که این حرف ها را بزند. در بعضی دعاها می خوانیم: «یا مُبتَدَإٍ بِنَعمِ قَبلَ استِحاقَها » خدایا تو شروع کردی، نعمت را تو شروع کردی. در  دعای کمیل می گوید: «یا مَن بَدَاَءَ بِذِکر» تو اول مرا یاد کردی. «وَ تَربیَتی» تو تربیت مرا شروع کردی، «وَ تَغذیَتی».یک آیه بسیار جالبی است. «اِنَّا اَنزَلنا اِلَیکُم کِتاباً فیهِ ذِکرُ» ما شما را در کتاب یاد کردیم. یعنی اول یاد کننده باز خداست. «یُطعِمُ وَ یُحِبُّونَ» باز خداست، محبت را خدا شروع کرده است. عشق از معشوقه اول سر زند، به تعبیر آیت الله حسن زاده آملی. خدا به ابراهیم گفته است: «وَاتَخَذَ اللهُ اِبراهیمَ خَلیلا» خدا شروع کرد، گفت من می خواهم با تو دوست بشوم. ابراهیم که نگفت.

شریعتی: توبه هم همین جوری است.
حجت الاسلام عاملی: بله.
شریعتی: اول او به ما رو می کند.
حجت الاسلام عاملی: یعنی او زمینه را فراهم می کند. بله. «وَ کَلَّمَ الله مُوسی تَکلیما»، خدا گفت یا موسی من می خواهم با تو مکالمه بکنم. «وَ واعَدنا مُوسی» خدا به موسی گفت من می خواهم با تو یک قراری بگذارم که با هم یک ملاقاتی بکنیم. «وَ واعَدنا»، مواعده  از طرف خدا بود. چقدر عالیست.

شریعتی: «وَاصْطَنَعْتُكَ لِنَفْسِي».
حجت الاسلام عاملی: قرآن هم پر است از «اِشتَری، انَّ اللهَ اشتَری» یعنی به چشم مشتری نگاه می کنم.  آن قدر این نتیجه بزرگی دارد. یعنی تکان بخورید من دستتان را می گیرم. شما حرکت کنی به طرف من هروله سراغ شما می آیم. آن  قدر پیام مهمی این دارد. یعنی این عالم جوری درست شده است برای افاضه. «فَسالَت أودیَةٌ بِقَدَرِها» آب یک اودیه می خواهد که برود  آنجا جمع بشود. «وَلؤ عَلِمَ اللهُ فیهِم خَیراً لأسمَعَهُم» اگر خدا بداند کسی استعداد دارد می گیرد، دیگر رها نمی کند. چقدر انگیزه می آورد، نشاط می آورد. بحث ما این است که خلقت خودش پذیرایی است. پذیرایی رحمت است، پذیرایی عطوفت است. مهمانی اکرام است، وقتی برای شما مهمان آمده است. در روایت هم هست که  هر کس به خدا و آخرت ایمان دارد ضیفش را اکرام بکند، یعنی مهمانش را اکرام بکند. خود خدا دستور داده است به ضیف، یعنی به مهمان اکرام کن. از آن طرف هم ما را بعنوان مهمان آورده است. اصلاً کل خلقت از اول تا آخر مهمانی است. «مَن کانَ یُؤمِنُ بِاللهِ وَ الیَومِ الآخِر فَلیَکرِمُ ضیفَه» هر کس به خدا و آخرت ایمان دارد ضیفش را اکرام بکند. خیلی خطرناک است، یعنی اکرام نکنی آن دو خدشه می گیرد؛ ایمان به خدا، ایمان به آخرت. برای همین تعلیق کرد، «مَن کانَ یُؤمِنُ بِاللهِ». هم دنیا مهمانی  است، هم آخرت مهمانی است. «تِلکَ دارُ الآخِرَة نَجعَلُها لِلَّذینَ لَا یُریدُونَ عُلُوًّا فِي الاَرضِ» خدا نشان می دهد آخرت را که می گوید ما این ضیافت را آماده کردیم برای کسانی که در دنیا قصد علو ندارند. «لَا یُریدُونَ عُلُوًّا» یعنی در دلش هم قصد علو بکند تاثیر می گذارد در مسیر حوادث خارجی. یک بار هم عرض می کنم. عُجب همین است دیگر، با تکبر فرقش این است. در تکبر در رفتار است، می گوید من سر و گردنم از آن بالاتر است. عُجب در داخل است. همین که در اندرون من من بگوید در مسیر حوادث خارجی تاثیر دارد. ناگهان یک آبروریزی بزرگی برایش درست شد، یک افتضاح بزرگی برایش درست شد.

شریعتی: یعنی حتی نباید به آن فکر کنی.
حجت الاسلام عاملی: احسنت. « مَنْ طَلَبَ الرِّئَاسَةَ هَلَک» ملعون است کسی که سراغ ریاست می رود یا حدیث ریاست برای خودش بخواند، در درون جاهای مختلفی تاکید کردند بر این که درون تاثیر دارد. حسادت ظهور پیدا نکند از نظر فقهی ایراد ندارد، علمای اخلاق ضایع می کند انسان را، داخل قلب انسان را تاریک می کند. حضرت عیسی گفت اگر موسی می گفت زنا نکنید چون آتش است من می گویم فکر زنا نکنید که دود است و تاریک می کند. حالا صحبت سر این است که وقتی مهمانی است مهمانی با مزاحمت هم سازگاری ندارد.

شریعتی: یعنی چه؟
حجت الاسلام عاملی: یعنی وقتی شما مهمان هستی، مهمانی می شود مزاحمت هم داشته باشد. یعنی صاحب خانه برای شما مزاحمت درست می کند؟
شریعتی: نه، همواره لطف است.
حجت الاسلام عاملی: خدا خیرتان بدهد. پس این بلاها چیست. ابتلائاتی که درست می شود، سختی ها درست می شود.

شریعتی: اگر مهمان می رود باید همه راحت باشیم دیگر، باید به ما خوش بگذرد. چرا گاهی سخت می گذرد.
حجت الاسلام عاملی: بله. این را مستقلاً باید بحث بکنیم. یک نکته ای عرض بکنم. حضرت آقای شریعتی هر مقدار غم، چه مقدار غصه، چه مقدار اضطراب و دلهره، حساب شده است در این عالم. یعنی غیر حساب شده چیزی است، «کُلِّ شَیءٍ عِندَهُ بِمِقدار» همه حساب دارد. هر جا را نگاه کنی حساب دارد. در این نشئه برنامه است که چقدر غم، دلش گرفته بشود، حساب دارد. خدا کنارش می گوید به من اطمینان داشته باش. این غصه که برایت درست شده است. این دعا را در زیارت نامه امین الله می خوانیم. «اللّهُمَّ اجعَل نَفسي مُطمَئِنةَ بِقَدَرِک» حساب شده است، مطمئن باش. «مُطمَئِنةَ بِقَدَرِک، راضیَةً بِقَضائِک، مُولَعَةً بِذِکرِک وَ دُعائِک» یک برنامه برای شما تدارک دیده است. شما در دوراهی هستید، سوء ظن بکنید به خدا یا حسن  ظن بکنید. می گوید به من حسن ظن بکن. «اَنَا عِندَ حُسنِ ظَنِّ عَبدي بي» تدبیرت را بده به من. «یا اَیّتُها النَفسُ المُطمَئِنَّه» آن آرامشی که امر خلق الصاعه نیست. به آن نقطه که برسد. آرامش این است که بدون هر غمی، هر غصه ای، آنجایی که مولود کار شما نیست، یعنی خودت خرابکاری نکردی، بنویس به حساب خدا. اوج آرامش همین جا است. همچنان که در کربلا امام حسین می گوید: «اِلهی رِضاً بِرِضائِک». امام صادق می گوید: «وَ تَفسیرُ رضا سُرورُ القَلب» اگر رضا را تفسیر بکنیم یعنی سرور قلب.

شریعتی: با این نکاتی که شما فرمودید من می توانم بگویم اگر یک وقتی یک مانعی سر راه ما قرار گرفت یا یک بلایی آمد، بخشی از پذیرایی خدا است در مهمانی؟
حجت الاسلام عاملی: دقیقاً. در قرآن آنجایی که شما قصور نکردید، یک وقتی مثلاً عرض می کنم. شراب را خورده است، عقلش پریده است، افتضاحاتی درست کرده است. این را نمی شود به حساب خدا نوشت.

شریعتی: این جا اصلاً ادب مهمانی را رعایت نکرده است.
حجت الاسلام عاملی: بله. آنجا خدا هم احترام را رعایت نمی کند، در روایت است آن کسی که شراب خورده است پرده حرمت را دریده است، آنجا هم «خَرَقَ اللهَ اِستقبالَ». اما حوادثی  که پیش می آید شما در آن تقصیر، دخیل نیستید. مثلاً خدایی نکرده یک مشکلی برای مثلاً فرزندتان پیدا شد، یا یک نقیصه در بدنتان پیدا شد.

چرا دست یازم، چرا پای کوبم / مرا خواجه بی دست و پا می پسندد
طبیبا بدرمان دردم چه کوشی / مرا درد او بی دوا می پسندد

چرا خدای متعال چند جا گفته است که این ها در «کِتابَ مِن قَّبلِ أن نَبرأها» این ها قبلاً نوشته شده است. این نهایت آرامش است برای انسان که حساب شده و از روی یک اراده حکیمانه این کار صورت گرفته است. این منافات با «اِلَّا رَحمَةً مِن رَبِّک وَ لا ذلِکَ خَلَقَهُم» نیست. این ها به تعبیر حافظ کمند لطف است.

خلاص حافظ از آن زلف تاب دار مباد / که بستگان کمند تو رستگارانند

یک وقتی سید شفتی در اصفهان تدریس می کرده است، شیخ انصاری هم خیلی فقیر بوده است. این قصه را حضرت آیت الله اراکی نقل می کردند. که آمده بود از پدرش اجازه بگیرد به اصفهان برود از دزفول، پدرش اظهار می کند که توان این که بتوانم تو را پشتیبانی مالی  بکنم ندارم ولی از درس نمی خواهد محروم بشوی. می آید منتها خیلی  لباس های مندرس، جوری که خودش را یک کناره هایی قرار می داده است که خیلی در مرعا و منظر نباشد. یک چیزی، سوال سختی را، سید شفتی مطرح می کند، شیخ جوابش  را شروع می کند. مثل دریا به تلاطم می افتد. سید شفتی آن قدر به وجد می آید که این کیست، با این لباس این جا نشسته است. می گوید فوراً اوضاعش را می بیند رنگش  پریده است، بدنش نحیف، لاغر، لباسش مندرس. همه چیز را می فهمد. می گوید الان دستم چیزی نیست، پول کنارم نیست، اما فعلاً این انگشتر را از من بگیر. یک انگشتر بسیار نفیسی داشته است، مشهور بوده است. آن را به شیخ می دهد. شیخ آن قدر گشنه بوده است فوراً می رود به سنگکی. می گوید که من نان می خواهم. نان را می گیرد، می گوید من پول ندارم، این انگشتر را حساب کنید، بقیه اش را به من پرداخت کنید. انگشتر را که این سمت و آن سمت می کردند، نگاه می کردند، مردم جمع می شوند. یکی می گوید این انگشتر مرحوم سید شفتی است، معلوم است که این آقا با این لباس چون فقر « الْفَقْرَ مَنْقَصَةٌ لِلدِّينِ! مَدْهَشَةٌ لِلْعَقْلِ، دَاعِيَةٌ لِلْمَقْتِ  » فقر جوری است که اگر یک جایی مثلاً یک دزدی بشود نظرها می رود به طرف آن کسی که فقر دارد. گفتند از لباسش هم معلوم است دزدیده است. می ریزند سرش، مفصل او را کتک می زنند. خبر می رسد که سید شفتی می آید، نوازشش می کند. می گوید به تو بشارت می دهم اسباب بزرگی به سراغت آمده است. گاهی مقدمات بزرگی است. یک درس هایی است که در مدرسه نیست. یک جاهایی باید احساس ها احیا بشود تا انسان آن قرب را ...

شریعتی: یعنی یک جاهایی باید زمین بخوری که بلندت کنند.
حجت الاسلام عاملی: همین ها مقامات است. یک لحظه غم هم جزو مقامات است. نگاه توحیدی این را می خواهد بیان بکند. خلاصه نگاه توحیدی همه ی این ها را حل کرده است. اراده حکیمانه است و یک عنایتی است از طرف خدا. به تعبیر حافظ می گوید که این ها همه دام زلف خداست. یکی از عرفا می گوید من آمدم که انسان ها را گره بزنم به زلف حضرت حق، کار من همین است. حافظ هم می گوید: ای دل در دام زلفش از پریشانی منال؛ که یعنی اشاره می کند گرفتاری هایی که درست می شود، غم و غصه هایی که «دارُ بِالبَلاء مَحفُوفة». مرغ زیرک چون به دام افتاد تحمل بایدش، که آن تحمل همان از نگاه توحیدی است. من برمی گردم به اصل بحثم که این عالم پذیرایی از انسان است، این سختی ها را که بعضی ها می گویند پذیرایی شد. حضرت موسی را خدا چقدر دوست دارد. سختی هایی که دیده است آنها را که وقتی می خواهد تبین کند می گوید: «وَفَتَناکَ فُتونا» منت می گذارد. «جِئتَ عَلی قَدَرِ یا مُوسی» چطور آمدی این مسیر را آمدی به این نقطه رسیدی که خدا می گوید «عَلی نَفسٍ». آن سختی ها را می گوید: «وَ فَتَناکَ فُتونا». آنها را از باب امتنان به حضرت موسی عرض می کند. مرحله دوم ما این است که وقتی پذیرایی  شد خدا با چه پذیرایی می کند؟ در شان خودش پذیرایی می کند. غذایی که خدا دارد در شان خود خداست. «القُرآنُ مأَبَةُ الله» قرآن سفره خداست. بالاترین پذیرایی خدا عبارت است از معارف. امام صادق فرمود در بهشت بهشت این است که جز معارف چیزی  در آن نیست. روایت است که هر کس نفهمد که لطف خدا برای او جز متعم و مشرب است، خیال کند که لطف یعنی منعم، خیال کند که لطف یعنی مشرب. هر کس خیال بکند لطف یعنی خوب بخورد، خوب بنوشد، «فَقَد قَصُرَ عِلمُ وَ دَنا عذاباً» آن علمش خیلی کوتاه شده است، خیلی یعنی علمش کم عمق است، معرفتش کم عمق است، «وَ دَنا عَذاباً» عذابش هم نزدیک شده است.

شریعتی: آنهایی که زندگی را فقط آب و غذا و خورد و خوراک می بینند.
حجت الاسلام عاملی: بله. خیلی تعبیر روایت عجیبی است که هر کس  نداند برای خودش از لطف خدا وقتی متعم و بشرب بدهد، بگوید خدا خیلی به ما لطف دارد. اما اگر غیر آن باشد گله را شروع بکند. از حضرت سوال کرد که چرا روزی علما کم است. حضرت فرمود: «أَلَیسَ العِلمُ مِنَ الرِزق». چه تعبیر بلیغی است. فرمود: «أَلَیسَ العِلمُ مِنَ الرِزق».

شریعتی: تو اصلاً می دانی رزق چیست.
حجت الاسلام عاملی: بله. «وَ فِي السَماءِ رِزقُکُم». حضرت امام می گوید باران باشد که احتیاجی به این نیست که بگوید «وَ ما یَذَّکَرُ مِنیا» فقط اهل عنابه می فهمد. آن را که همه می فهمند  باران از خداست. پس رزق آن است که جنبه سماوی دارد، از جهت روحی، از جهت اخلاقی، از جهت معنوی، از جهت اعتلا نفس ناطقه انسانی. از جهت  این که یک احساساتی داشته باشد که با خدا هم زبان بشود، استعدادهای قلبی، استعدادهای روحی، همه محقق بشود، یک لذت هایی که از سنخ لذت های مادی نیست، در کنار این تامین نیازهای مادی. آن وقت هنوز نمرده است از این عالم خارج بشود.

هرگز میان حاضر و غایب شنیده ای / من در میان جمع و دلم جای دیگر است

آقای قاضی می فرموده است لذتی که عارف در این دنیا دارد انسان عامی در بهشت ندارد. این را می گویند پذیرایی. «القُرآنُ مأدَبَةُ الله». توضیح بدهم. عظمت ماه مبارک رمضان هم به همین است که چون قرآن نازل شده است. مادبه به سفره ای می گویند که شما باز بکنید و انسان ها را به آن سفره دعوت بکنید. گاهی یک سوره با 70 هزار فرشته نازل می شد. ما لفظ می بینیم، این ها سرنخ است. «وَ إنَّهُ فِي اُمِّ الکِتاب لَدَینا لَعَلیُ حَکیم» حقیقت قرآن آنجا  است. خدا فرموده است قرآن من بین دو جلد نیست، «بَل هُوَ آیاتِ بَیِّنات فِي صُدورِ الَّذینَ اُوتُوا العِلم». آن وقت ضیافت خدا شروع شد. در ماه رمضان ضیافت مخصوص است.

در ضیافت خانه فیض نوالش منع نیست / در گشاده است و صلا در داده، خوان انداخته

من در ماه رمضان به بازاری ها می گویم که این مردم  مهمان خدا هستند، مواظب باشید. در ضیافت خدا هستند. اهانت به مهمانان خدا نکنید، این ها را به زحمت نیندازید. «مَن شَقَّ عَلی اُمَّتي فَشُقَّ عَلیه»، پیغمبر رحمت دستش را گرفت بالا، گفت خدایا هر کس امت مرا به زحمت بیندازد او را تو به زحمت بینداز. ضیافت خداست، ضیافت خدا باید این نکته را خوب تحویل  بگیرند  که میزبان به مهمان این جا غیرت دارد، بی غیرت نیست نسبت به مهمانش. الان که ما همه مهمان هستیم «مِن غِیرَتِه حَرَّمَ» از غیرتش شریعتی فرستاده است، از غیرتش نماز را واجب کرده است، از غیرتش روزه را واجب کرده است. همه ی این ها ظهور دو چیز است: غیرت خدا و محبت خدا. فلذا تکلیف خدا تکلیف نیست، تکلیف خدا تشریف است، شرافت است. حالا این بحث بسیار طولانی است، ان شاءالله یک وقتی ادامه بحث را خدمت عزیزانم عرض می کنم.

شریعتی: ان شاءالله. خیلی ممنون و متشکرم. ان شاءالله همه مان سر سفره ی محبت و رحمت حق تعالی متنعم باشیم و حواسمان باشد که در این مهمانی هستیم و ان شاءالله آدابش را هم به جا بیاوریم. حاج آقای عاملی خیلی از شما ممنون و متشکرم. مشرف بشویم به محضر قرآن کریم. آیات نورانی امروز را به اتفاق بشنویم، برمی گردیم ان شاءالله در فرصت باقی مانده همراه حاج آقای عاملی عزیز در محضر شما خواهیم بود. «اللهُمَّ صَلَّ عَلَی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم».

شریعتی: «اللهُمَّ صَلَّ عَلَی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ عَجِّل فَرَجَهُم». ان شاءالله خداوند به همه ی ما توان بدهد، توفیق بدهد، با عنایت و لطف و ان شاءالله با همت خودمان از فرصت باقی مانده ی رجب نهایت بهره و استفاده را ببریم و منتظرم و مترصد نفحات ماه شعبان باشیم و ان شاءالله با دلی پاک و سلیم وارد ضیافت الله در ماه مبارک رمضان باشیم. اشاره قرآنی امروز را حاج آقای عاملی خواهند فرمود و ان شاءالله حسن ختام فرمایشاتشان را می شنویم.

حجت الاسلام عاملی: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ». صفحه 456، آیه 43 سوره صاد: «وَوَهَبْنَا لَهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَةً مِنَّا وَذِكْرَىٰ لِأُولِي الْأَلْبَابِ». قصه ی حضرت ایوب است، مبتلا می‎ شود، خیلی سخت مبتلا می شود و آخر سر در اثر صبر و تسلیم شدن در برابر اراده ی خداوندی خدای متعال تمام آن نعمت هایی که از دستش رفته بود دوباره برمی گرداند و می فرماید این تذکر است، رحمت است، عنایت است، برای اولی الالباب، تذکر است برای اولی الالباب. جاهایی که خدا این جمله ی اولی الالباب را آورده است معلوم می شود که مطلب خیلی مهم است، جاهایی که اولی الالباب ذکر شده است آنها را در  قرآن دربیاورید.

هر جایی این را نمی گوید. انسان ها را دو قسم می کند: انسان هایی که لب دارند، تو دارند، مغز دارند، انسان هایی که توخالی هستند. تعبیر نفیس است، مهم است. یعنی بعضی ها مطلب را می فهمند، بعضی ها نمی گیرند. یعنی چه کار بزرگی ما کردیم. تمام انبیا در یک سوژه ی حساس الگو هستند. مثلاً عرض می کنم حضرت یوسف در یک سوره ی خاصی که در هر دوره ممکن است اتفاق بیفتد، حضرت ابراهیم مبتلا می شود به نمرود که در هر دوره ای ممکن است اتفاق بیفتد، الگو است برای توحید، الگو است برای حریت، بریدن رگ های تعلق. حضرت موسی مبتلا می شود به فرعون در هر دوره ممکن است که این اتفاق بیفتد. 

حضرت یونس مبتلا می شود به این مطلب که امت را رها می کند که نباید رها بکند. حضرت ایوب مبتلا می شود. یک ابتلا که در هر دوره برای هر کس ممکن است که پیش بیاید، ابتلا سخت، از دست رفتن ثروت، از دست رفتن صحت، عافیت. آن وقت خدای متعال این جا نتیجه گیری می کند، یک قانون کلی را ارائه می کند که اگر من کسی را این گونه امتحان کردم جزع فزع بکند، مقامات از دستش رفت، هیچ مشکلی برای من حل نمی شود. اما اگر تسلیم بشود برای خدا بگوید «اِنَّا لِله» ما ملک خدا هستیم، در ملک خودش هر چه بخواهد می تواند تصمیم بگیرد، «وَ اِنَّا اِلیهِ راجِعُون» این جا مقدمه است برای ابدیت. امتحانی پر می کنیم، فردا امتحان مسابقه است. «الیُوم المِضمار وَ غَداً السَباق» امروز تمرین است، فردا مسابقه است. و غایت هم یا بهشت است یا جهنم که تعبیر امیرالمومنین است. خدای متعال قصه اش را که مفصل نقل می کند خیلی خوشش می آید از تسلیم شدنش. گاهی می گوید «عَبدِنا»، گاهی می گوید «نِعمَ العَبد»، گاهی می گوید «إنَّا وَجَدنا»، گاهی می گوید «اِنَّها اَبواب». خیلی خوشش می آید، دوباره برمی گرداند، چند برابرش را برمی گرداند که این جا می گوید: «وَوَهَبْنَا لَهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُمْ مَعَهُمْ». اما این قضیه فی واقعة نیست، این سرشت این عالم است، سنت این عالم است، قاعده این عالم است، که اگر تسلیم بشویم به اراده خداوندی پشت سرش عنایت این جوری است.

شریعتی: ان شاءالله. بله، باید خداحافظی کنیم. دعا بکنید و ان شاءالله ما  و همه ی بینندگان آمین بگوییم و ان شاءالله از محضر بینندگان مرخص بشویم.
حجت الاسلام عاملی: یک دعایی که بسیار بسیار جامع است، عزیزان حفظ کنند خیلی خوب است این دعاست. «اللّهُمَّ اِن لَکَ حُقوقاً فَتَصدُقَ بِها عَلی وَ لِلناسِ  قَبلي تَبَعاتِ فَتَحمَلَها عَنّي». روز قیامت اگر جلوی ما را بگیرند یا حق الله است یا حق الناس. می گوید خدایا اگر حق الله است برای من ببخش، اگر حق الناس است خودت به عهده بگیر و حلش کن. دیگر بهتر از این دعا داریم؟! «اللّهُمَّ اِن لَکَ حُقوقاً» یعنی حق الله، «فَتَصدُقَ بِها عَلی» آنها را تصدق کن برای من، ببخش، اگر حق تو را ضایع کردم. «وَ لِلناسِ  قَبلي تَبَعاتٌ» حق الناس هم بر گردن من حق الناس است، من چطور می توانم روز قیامت آنها را از خودم راضی بکنم. «فَتَحمَلَها عَنّي» خدایا از جانب من آنها را خودت حمل کن، یعنی خودت آنها را راضی کن و حلش کن.

شریعتی: ان شاءالله. خیلی ممنون و متشکرم. آخر هفته ی خوبی بود در محضر شما. و ممنون و متشکرم از توجه و عنایت عزیزانمان. باید خداحافظی بکنیم. گفت: « یا اَیُّهَا العَزِیز مَسَّنا وَ اَهلَنا الضُرُ وَجِئنَا بِبِضَاعَةِ مُزجَاةِ فَأؤفِ لَنَا الکَیلَ وَ تَصَدَّق عَلَینَا إنَّ اللهَ یَجزِي المُتَصَدِّقِینَ». این دست ها به لطف تو ظرف گدایی اند یا ایُّهَا العَزیزِ تمام ندارها...

جهت دسترسی به مجموعه بیانات آیت الله سید حسن عاملی کلیک کنید.