زنانگی در سیره حضرت فاطمه سلام الله علیها

زنانگی در سیره حضرت فاطمه سلام الله علیها

در این بخش، شاخصه های زنانگی در سیره حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها را بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید تا در این مورد بیشتر بخوانید.

مقدمه

وجود مقدّس حضرت زهرا سلام الله علیها در جهان معنا و آشکار، عصاره نیکی ها و ارزش هاست، و خوی و سرشت و زیبایی ظاهر و باطن پیامبران، بانوان بهشت و فرشتگان، یک جا در وجود پربرکت ایشان جمع شده است. لقب «سیده نساء العالمین» که به ایشان نسبت داده می شود نشانگر این است که سیره و زندگی درخشان ایشان، سزاوار و شایسته است که بعنوان الگویی برای زندگی همه انسان ها و به ویژه زنان عالم مطرح شده تا آن ها به سعادت و پیروزی دو جهان نایل شوند. الگو بودن شخصیت و سیره حضرت زهرا سلام الله علیها تا بدان جا است که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف او را الگوی خویش قرار داده و می فرمایند: «وَفِی اِبْنَةِ رَسُولِ اللّهِ لِی اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ» زندگی دختر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم الگوی شایسته‏ای برای من است.(1)

همسری در سیره حضرت زهرا سلام الله علیها

یکی از ابعاد شخصیتی حضرت زهرا سلام الله علیها همسر نمونه و فداکار بودن است که نمونه تام و تمام یک همسر شایسته برای زنان عالم به شمار می رود. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم هنگام عروسی حضرت زهرا سلام الله علیها به او فرموده بود: «دخترم! با همسرت نیکو رفتار کن و در هیچ کاری از دستورش سرپیچی نکن.» این سخن همواره آویزه گوش حضرت زهرا سلام الله علیها بود، او حدود نُه سال که همسر علی علیه السلام بود، هرگز علی علیه السلام را ناخشنود نکرد، بلکه همواره مایه نشاط و خشنودی علی علیه السلام می ‏شد، و اندوه علی علیه السلام با دیدار حضرت زهرا سلام الله علیها برطرف می ‏گشت، در این راستا، حضرت علی علیه السلام می ‏فرماید: «سوگند به خدا من حضرت زهرا سلام الله علیها را تا آن هنگام که خداوند او را به سوی خود برد، خشمگین نکردم، او نیز مرا خشمگین نکرد، و هیچ گاه موجب ناخشنودی من نشد... من هرگاه به چهره حضرت زهرا سلام الله علیها نگاه می ‏کردم، هرگونه غم و اندوه از من برطرف می ‏شد.»(2)

برخی از مصادیق همسری شایسته حضرت زهرا سلام الله علیها که در منابع تاریخی ذکر گردیده اند عبارتند از:

الف) تمکین و فرمانبرداری از شوهر

اولین و مهم ترین مصداق همسری شایسته اطاعت و فرمانبرداری از شوهر است که این امر در سیره و زندگی حضرت زهرا سلام الله علیها به بهترین وجه تحقق یافته بود. یکی از نمونه های اطاعت پذیری ایشان از همسر خویش که در تاریخ نقل گردیده است به ماجرای عیادت خلفای اول و دوم از ایشان در ایام بستری بودنشان مربوط می گردد که حضرت علی علیه السلام از حضرت زهرا سلام الله علیها سوآل کردند، آیا آن ها را به حضور می پذیری؟ و حضرت زهرا سلام الله علیها در پاسخ فرمودند: «الْبَیْتُ بَیْتُکَ وَ الْحُرَّةُ زَوْجَتُکَ افْعَلْ مَا تَشَاء» خانه خانه توست و من همسر تو هستم. هر آنچه که خودت می دانی انجام بده.(3) این سخن در آن شرایط سخت روحی و جسمی ایشان(که لازم به توضیح نیست) نشان از اوج ولایت پذیری و اطاعت از همسر در سیره حضرت زهرا سلام الله علیها دارد.

ب) یاری رساندن به شوهر

حضرت زهرا سلام الله علیها در همراهی و کمک کردن به همسرش حضرت علی علیه السلام از هیچ تلاشی دریغ نمی کردند و ایشان را در راه رسیدن به اهداف مشترک زندگی و مسائل مختلف یاری می رساندند. نقل است که روزی پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم از علی علیه السلام پرسیدند: «حضرت زهرا سلام الله علیها را چگونه همسری یافتی؟ علی علیه السلام در پاسخ عرض کردند: «نِعْمَ الْعَوْنُ عَلی طاعَةِ اللّهِ؛ او را در راستای اطاعت خداوند یاوری نیکو یافتم.»(4)

ج) پرهیز از تقاضای نامقدور

حضرت فاطمه سلام الله علیها از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم آموخته بود که: هر زنی با شوهر خود مدارا نکند و او را به چیزی بکشاند که قدرت و توان آن را ندارد، هیچ کار نیکی از او قبول نخواهد شد و در حالی خدا را ملاقات خواهد کرد که خداوند بر او خشمناک است.(5) بی‏توقّعی حضرت زهرا سلام الله علیها از همسرش علی علیه السلام در حدّی بود که در طول نُه سال زندگی مشترک همسری، حتی برای یک بار، تقاضای مادّی از علی علیه السلام نکرد، روزی به خانه حضرت زهرا سلام الله علیها غذا نرسید، حضرت زهرا سلام الله علیها اندوخته غذایی خود را به کودکان گرسنه‏اش داده بود، و خود شب را گرسنه‏ تر از آن ها به سر برد، علی علیه السلام بامداد آن شب، از حضرت زهرا سلام الله علیها تقاضای غذا کرد، حضرت زهرا سلام الله علیها ماجرا را به عرض علی علیه السلام رسانید، علی علیه السلام فرمود: «در چنین وضعی چرا به من نگفتی تا به جستجوی غذا بپردازم؟» حضرت فاطمه سلام الله علیها در پاسخ گفت: «انّی لاَسْتَحْیِی مِنْ اِلهی اَنْ تَکَلَّفَ نَفْسَکَ ما لا تُقَدِّرُ عَلَیْهِ؛ من از خدایم شرم کردم که موجب شوم تا شما خود را در فشار قرار دهی، و بر چیزی که مقدورت نیست، خود را به زحمت افکنی»(6)

د) محبت و احترام به شوهر

حضرت فاطمه سلام الله علیها با الهام از دستورات الهی و با دارا بودن درک صحیح از روابط زن و شوهر، همواره به همسر بزرگوارش عشق می ورزید و او را مورد محبت قرار می داد و در کلام خود علاقه و احترام را توأماً در نظر داشت؛ گاهی او را با کنیه ی اباالحسن صدا می کرد و گاه او را یابن عمّ رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم و گاهی نیز در مقام اظهار محبت و علاقه می فرمودند: روحی لروحکَ الفدا و نفسی لنفسکَ الوقاء یا اباالحسن؛ علی جان، روح من فدای روح تو و جان من سپر بلاهای جان تو (7). عشق و محبت حضرت فاطمه سلام الله علیها نسبت به همسرش به اندازه ای بود که در لحظات احتضار می گریست و به علی علیه السلام می فرمود: ابکی لما تلقی بعدی؛ به خاطر آنچه [از مشکلات و سختی ها] که پس از من به تو خواهد رسید می گریم.(8)

م) سازگاری با همسر

یکی دیگر از مصادیق تاریخی مبنی بر همسری شایسته حضرت زهرا سلام الله علیها سازگاری با همسر و راضی نگه داشتن او از خود می باشد. حضرت زهرا سلام الله علیها طوری در خانه حضرت علی علیه السلام زندگی کردند که ذره ای غم و اندوه و عصبانیت ناشی از عدم سازش به این زندگی راه پیدا نکرد. چنان که حضرت علی علیه السلام در این زمینه تصریح فرمودند: «به خدا سوگند، زهرا تا آن زمان که خداوند او را به سوی خود برد مرا ناراحت نساخت و عملی انجام نداد که مرا ناخشنود کند.(9)

ن) آراستگی در خانه

دیگر مصداق و شاهد مثالی که برای همسری شایسته حضرت زهرا سلام الله علیها در تاریخ وجود دارد این است که ایشان همواره سعی می کردند که در محیط خانه و نزد شوهر خویش آراسته باشند. قراینی در زندگی حضرت زهرا سلام الله علیها وجود دارد که نشان می دهد این بانوی بهشتی، سعی می نمودند در محیط خانه و خانواده، عطرآگین و آراسته باشند. ایشان همیشه در نزد خود عطر نگه می داشتند. ام السلمه می گوید: «از ریحانه پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم عطر خواستم و گفتم: سرورم! آیا عطر و بوی خوشی نزد خویش دارید: ایشان فرمودند: آری و بی درنگ شیشه عطری آورد و اندکی از آن را بر کف دستم ریخت. بوی خوشی از آن برخاست که هرگز به مشامم نرسیده بود.»(10) حضرت حضرت فاطمه سلام الله علیها حتی در واپسین لحظات زندگیش به اسماء فرمود: «هاتی طیبی الذی اتطیب به»، «عطر مرا که همیشه خود را با آن عطرآگین می نمودم، بیاور...»(11) امیرمؤمنان علیه السلام در اشاره به آراستگی ظاهر و باطن حضرت فاطمه سلام الله علیها می فرمود: «و لقد کنت انظر الی ها، فتنکشف عنی الهمم و الاحزان»، «هرگاه به او می نگریستم، همه ی ناراحتی ها و غم هایم برطرف می شد.»(12)

و) نظرخواهی درباره کیفیت همسرداری

از ویژگی های بارز حضرت حضرت فاطمه سلام الله علیها نظرخواهی از چگونگی همسرداری خویش از همسرش بود. این امر از نظر روانی و روحی فوق العاده هوشمندانه و سازنده است. او حتی در واپسین لحظات حیاتش در این خصوص با علی علیه السلام صحبت کرد و از وفاداری به همسر و کیفیت صداقت در زندگی مشترکشان نظرخواهی نمود. همسرش نیز بر خدا شناسی، نیکوکاری، پرهیزکاری، بزرگی و خداترسی حضرت فاطمه سلام الله علیها تاکید کرد.(13)

مادری در سیره حضرت زهرا سلام الله علیها

یکی دیگر از ابعاد شخصیتی حضرت حضرت فاطمه سلام الله علیها انجام نقش مادری در خانواده به بهترین نحو ممکن بود. سیره و رفتار ایشان با فرزندان خود سرمشقی مناسب برای تربیت صحیح فرزندان است. حضرت زهرا سلام الله علیها در پرورش روح و بنیان های شخصیتی فرزندانش به قدری با ظرافت و دقت عمل نمودند که هر یک از فرزندان ایشان از بزرگ ترین افراد بشر قرار گرفتند و صفحات بزرگی از تاریخ را ورق زدند و عملاً به الگو ها و اسوه های مقاومت، ایثار، صبر و از خودگذشتگی و شجاعت... تبدیل شدند. پس روش تربیتی حضرت فاطمه سلام الله علیها بهترین شیوه و روش برای ساختن نسلی سعادتمند و موفق است. برخی از مصادیق و شواهد تاریخی موجود در این زمینه عبارتند از:

الف) محبت به فرزندان

حضرت زهرا سلام الله علیها در عشق ورزی و محبت به کودکان می توانند بهترین اسوه برای زنان باشند. ایشان که خود از سرچشمه محبت و رحمت نبوی سیراب شده و همواره از طرف رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم با جملاتی چون «فدا ها ابو ها»، «فاطمه بضعة منّی» و... خطاب شده بود و با بوسیدن ها و در آغوش گرفتن های پدر آشنا بود، خود در ایفای نقش مادری و عشق و محبت به فرزندان نمونه بود. حضرت در روابط کلامی و محبت آمیز خود با فرزندان با خطاب مهربانانه، آنان را یا قرّة عینی(نور چشمم) و ثمرة فؤادی(میوه ی دلم) صدا می کردند.(14)

ب) آگاهی بخشی به فرزندان

حضرت زهرا سلام الله علیها از همان آغاز کودکی فرزندانش، عبادت خدای تعالی را در روح و روان آن ها تثبیت کرد و خوی پرستش خدای یکتا را در فطرت لطیف آن ها سرشت و از همان آغاز به آن ها علم آموخت و آن ها را برای کسب معارف و تشویق در فراگیری، آماده می کرد، ایشان به فرزندش حسن علیه السلام که هفت ساله بود می فرمود: «به مسجد برو، آنچه را از پیامبر شنیدی فراگیر و نزد من بیا و برای من بازگو کن»(15)

ج) رسیدگی به فرزندان

رسیدگی به امور فرزندان از جمله نیازهای جسمانی و عاطفی آنان یکی دیگر از مولفه های مادری در سیره حضرت زهرا سلام الله علیها بوده است. حضرت زهرا سلام الله علیها در پرورش جسم فرزندان خویش و سلامت و بهداشت و تغذیه آنان از هیچ کوششی دریغ نمی ورزیدند. ایشان با وجود سختی های فراوان در انجام دادن کارهای خانه، خود فرزندانش را شیر می داد.(16) ایشان در بسیاری مواقع غذا نمی خوردند و گرسنه می ماندند تا فرزندانشان غذا بخورند.(17) همچنین ایشان می کوشیدند مهر مادری را از فرزندان خود دریغ نورزند و به رغم سختی ها امورآنان را به دیگری واگذار نکنند. سلمان فارسی می گوید: روزی حضرت حضرت فاطمه سلام الله علیها را دیدم، که مشغول آسیاب کردن غله است. فرزندش حسین علیه السلام به گریه افتاد و بی تابی می کرد. عرض کردم: برای کمک به شما، غله را آسیاب کنم یا بچه را آرام نمایم؟ حضرت فرمود: من به آرام کردن فرزند اولی هستم. شما آسیاب را بچرخانید.(18)

د) بازی با کودکان

حضرت زهرا سلام الله علیها از روش بازی کردن بسیار بهره می بردند و گاه آن را با شعر خواندن و سرودن اشعار کودکانه، با قافیه های کوتاه و جذاب و وزن های شاد و فرح بخش ترکیب کرده و عالیترین مفاهیم سیاسی، اجتماعی، اعتقادی و اخلاقی را برای فرزندان بیان می نمودند که در واقع برای همه مردم جنبه تعلیمی دارد. در برخی گزارش های تاریخی آمده است که حضرت فاطمه سلام الله علیها هنگام بازی دادن فرزندش حسن علیه السلام این اشعار را می خواند: «تو ای حسن به پدرت شبیه شو و حق را آزاد کن و خدای منان را عبادت کن و با کینه توز دوستی مکن).(19) آن حضرت با این شعر علاوه بر تامین نیاز طبیعی فرزند به بازی و محبت به او اخلاق و دفاع از حق و عبادت خدا و دوری از کینه توزان را تعلیم می داد.

خانه داری در سیره حضرت زهرا سلام الله علیها

یکی دیگر از ابعاد سیره حضرت حضرت فاطمه سلام الله علیها خانه داری آن حضرت و انجام امور خانه است. حضرت زهرا سلام الله علیها با وجود آنکه شان و جایگاه بسیار بالایی در جامعه عصر خود داشته و دختر رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم بودند، در خانه همسر خویش از هیچ تلاش و زحمتی برای سامان دادن به خانه و زندگی همسر دریغ نمی کردند. ایشان سخت ترین و پرمشقت ترین کار ها را در خانه برای رضای خداوند انجام می دادند و به بهانه های واهی از انجام کارهای خانه شانه خالی نمی کردند. روزی امیرالمؤمنین علی علیه السلام به یکی از اصحاب خود فرمودند: می خواهی جریانی از زندگانی خودم با حضرت فاطمه سلام الله علیها را برایت تعریف کنم؟ حضرت فاطمه سلام الله علیها آنقدر در خانه من با مشک آب حمل کرد که اثر آن در سینه اش پدیدار شد. آنقدر به وسیله آسیای دستی گندم آرد کرد که دستش تاول زد. آنقدر خانه را جاروب کرد که بر لباس او گرد و خاک نشست. آنقدر آتش زیر دیگ روشن کرد که لباسش دوده ای و سیاه شد. او زیاد کار کرد و بسیار هم آسیب دید.(20) روزی نبی اکرم صلی الله علیه وآله وسلم حضرت فاطمه سلام الله علیها را دید که عبایی از پوست ش تر به سردارد، با دستهای خود آرد درست می کند و در همان حال به فرزند خود شیر می دهد. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم به حالش گریست و فرمود: زود باشد که تلخی دنیا را با شیرینی آخرت عوض کنی.(21)
حضرت زهرا سلام الله علیها نه تنها این همه زحمت و مشقت در خانه و کارهای روتین منزل را با کراهت و اجبار انجام نداده بلکه به واسطه قرار گرفتن در اینجایگاه و مکلف شدن به انجام فعالیت های خانگی بسیار نیز خرسند و شاد نیز بودند. در روایتی نقل شده است که حضرت علی علیه السلام و حضرت حضرت فاطمه سلام الله علیها در خصوص کار منزل با رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم مشورت کردند. آن حضرت نیز پیشنهاد دادند که کار ها و فعالیت های درون خانه برعهده حضرت فاطمه سلام الله علیها باشد و آن دسته از کارهای خانه که مستلزم خروج از خانه است، به علی علیه السلام واگذار گردد. این پیشنهاد با استقبال و شادمانی حضرت فاطمه سلام الله علیها مواجه شد.(22) برخی از سرور حضرت زهرا سلام الله علیها است دو برداشت کرده اند: اول آنکه خوشحالی حضرت سلام الله علیها به سبب آن بوده که از حضور در میان مردان معاف شده و دوم آنکه تحمل کارهای سخت مردانه از دوش ایشان برداشته شده است.(23)
خانه داری در سیره حضرت زهرا سلام الله علیها مبتنی بر چند اصل بوده است که عبارتند از:

الف) ساختن زندگی با حداقل امکانات

اولین اصلی که در سیره حضرت زهرا سلام الله علیها در خانه وجود دارد این است که ایشان زندگی خود و خانواده را با حداقل امکانات و لوازم زندگی شروع کرده و سامان بخشیده است. ایشان برخلاف رویه برخی از زنان امروزی که برای شروع زندگی خود انواع و اقسام وسایل و امکانات غیرضروری را مطالبه می کنند و برای این امر نیزشان و جایگاه خانوادگی و اجتماعی خود را بهانه و توجیه قرار می دهند، با وجودشان و احترامی که نزد مردم جامعه داشتند، زندگی خویش را با خانه ای استیجاری و محقر و امکانات معیشتی بسیار حداقلی و ضروری آغاز نمودند. بنا بر گزارشات تاریخی حضرت فاظمه سلام الله علیها و امام علی علیه السلام در زندگی مشترکشان کمترین امکانات و وسایل را داشتند که از سطح معمول زندگی در جزیره العرب آن زمان نیز نازل تر بود. حضرت حضرت فاطمه سلام الله علیها در ابتدا در خانه ای استجاری در یکی از محله های مدینه زندگی می کردند که فاصله زیادی تا مسجد مدینه داشت، ولی بعدا به نزدیکی خانه پدر نقل مکان کردند. امکانات خانه آن حضرت سلام الله علیها در آغاز زندگی مشترک، چند وسیله ساده و کم قیمت مانند ظروف گلین، بالش هایی پرشده از لیف خرما و پوست گوسفندی بعنوان زیرانداز بود.(24).

ب) تدبیر اقتصاد خانواده

اصل دیگری که در سیره خانه داری حضرت زهرا سلام الله علیها وجود دارد این است که ایشان بعنوان زن خانه به تدبیر اقتصاد خانواده و کنترل مصرف و هزینه های خانه می پرداخت. اقتصاد منزل بر دو رکن تولید ثروت و چگونگی مصرف استوار است. بنابراین خانواده ای موفق است که میزان مصرفش با میزان درآمد و امکانات آن همخوانی داشته باشد. در نگاه اسلام رکن اول یعنی تولید ثروت و تامین اقتصادی خانواده بر عهده سرپرست خانواده(شوهر) است و هیچ مسئولیتی در این زمینه بر عهده زن نیست. اما زنان در رکن دوم یعنی نحوه مصرف و اداره و تدبیر اقتصادی خانواده نقش اساسی و موثر دارند. حضرت زهرا سلام الله علیها نیز هرچند با انجام کارهای درآمدزا در خانه از جمله ریسندگی.(25) در رکن اول یعنی تامین اقتصادی خانواده و تولید ثروت کمک حال شوهرش بود، اما در رکن دوم یعنی کنترل مصرف و تدبیر اقتصادی خانواده نقش بسیار موثری داشت. ایشان با در پیش گرفته رویه و شیوه زیست ساده و بدون تجمل و پرهیز از استفاده از لوازم غیرضروری در جهیزیه خود به خوبی این کار را صورت می دادند. ساده زیستی و قناعت پیشگی حضرت زهرا سلام الله علیها که به فرزندان ایشان نیز منتقل شده بود، مهم ترین روش برای تدبیر اقتصاد خانواده بود. بنا بر گزارشات تاریخی حضرت زهرا سلام الله علیها جهیزیه بسیار ساده و بی آلایه داشتند و از تهییه لوازم غیرضروری و تجملاتی پرهیز کرده بودند. صورت جهیزیه ایشان عبارت بودند از: یک عدد روسری بزرگ، یک قواره پیراهن، یک تخت که با چوب و برگ خرما تهیه شده بود، چهار عدد بالش از پوست گوسفند که از گیاه خوشبوی «اذخر» پر شده بود، یک پرده پشمی، یک قطعه حصیر، یک عدد دستاس(آسیاب کوچک دستی)، یک عدد مشک چرمی، یک عدد طشت مسی، یک عدد ظرف بزرگ برای دوشیدن شیر و یک سبوی گلی. و روایت است که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم، در حالى که اثاث خانه دختر خود را زیر و رو مى ‏کردند، فرمودند: «خداوندا، زندگى را بر گروهى که بیشتر ظروف آن ها را سفال تشکیل مى ‏دهد مبارک گردان.(26) در روایتی دیگر مبنی بر ساده زیستی حضرت زهرا سلام الله علیها از سلمان فارسی نقل شده است که می ‏گوید: روزی حضرت حضرت فاطمه سلام الله علیها را دیدم که چادری وصله ‏دار و ساده بر سر داشت. در شگفتی ماندم و گفتم عجبا! دختران پادشاهان ایران و قیصر روم بر کرسی های طلایی می ‏نشینند و پارچه ‏ های زربفت به تن می ‏ کنند. وه که این دختر رسول خداست! نه چادرهای گران قیمت بر سر دارد و نه لباس های زیبا! حضرت حضرت فاطمه سلام الله علیها پاسخ دادند: «یا سَلمانُ! اِنَّ اللهَ ذَخَّرَ لَنا الثِیّابَ وَ الکَراسِیَّ لِیَومٍ آخِرٍ؛ یعنی ای سلمان! خداوند بزرگ، لباس های زینتی و تخت های طلایی را برای ما در روز قیامت ذخیره کرده است.»(27)
در روایت دیگری از ساده زیستی حضرت زهرا سلام الله علیها نقل شده است که رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله وسلم هرگاه به مسافرت می رفتند، با حضرت فاطمه سلام الله علیها خداحافظی کرده و وقتی از سفر بر می گشتند، ابتدا به دیدن ایشان می شتافتند. در یکی از مسافرت های پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم، حضرت زهرا سلام الله علیها دو دستبند نقره و یک جفت گوشواره برای خویش و یک پرده برای درب منزل خریدند. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم از مسافرت بازگشتند و به دیدار حضرت فاطمه سلام الله علیها رفتند. پس از مشاهده پرده خانه و زیور آلات ساده حضرت حضرت فاطمه سلام الله علیها ناراحت شده و برخلاف رویه های پیشین که در خانه ایشان توقف طولانی می کردند، این بار توقف کوتاهی کرده و به مسجد رفتند. حضرت زهرا سلام الله علیها نیز که متوجه علت این ناراحتی پدر بزرگوار خویش شده بودند، فوری دستبند و گوشواره و پرده را در آورده و خدمت رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرستاده و پیام دادند: دخترت برای تو سلام می فرستد و می گوید که این زیور آلات اندک را نیز در راه خدا انفاق کن. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم نیز آن ها را تحویل گرفته و فرمودند: «پدرش به فدایش باد! پدرش به فدایش باد! پدرش به فدایش باد! آل محمد را به دنیا چه کار؟! ایشان نه برای دنیا، که برای آخرت آفریده شده اند...»(28)

ج) نظافت و بهداشت

اصل دیگر در خانه داری حضرت زهرا سلام الله علیها رعایت نظافت خانه و بهداشت فردی اعضای خانواده بود. حضرت حضرت فاطمه سلام الله علیها کارهای منزل از جمله نظافت و حفظ بهداشت را شخصا انجام می دادند و همان گونه که در توصیف امیرالمومنین علیه السلام از تلاش های حضرت حضرت فاطمه سلام الله علیها در منزل ذکر شد، ایشان آن قدر خانه را جارو می کرد که لباس هایش غبارآلود می شد. ولی هنگام عبادت، در مصلای خود از عطر و لباس مخصوص استفاده می نمود. ایشان بر رعایت نظافت شخصی و بهداشت در تغذیه نیز تاکید داشت.(29)

پی نوشت:

1: (بحارالانوار: ج۵۳، ص۱۸۰)
2: (کشف الغمّه، ج۱، ص۴۹۱)
3: (نهج الحیـاه: ص۲۱)
4: (بحارالانوار: ج۴۳، ص۱۱۷)
5: (بحارالأنوار، ج ۱۰۰، ص ۲۴۴)
6: (کشف الغمّه: ج۲، ص۲۷)
7: (کوکب الدری، ج ۱، ص ۱۹۶)
8: (بحارالأنوار، ج ۴۳، ص ۲۱۸)
9: (کشف الغمه، ج ۱، ص ۴۹۲)
10: (بحارالانوار: ج۴۳، ص۹۵)
11: (کشف الغمه: ج۲، ص۶۲)
12: (بحارالانوار: ج۴۳، ص۱۳۴)
13: (بحارالانوار: ج۴۳، ص۱۹۱)
14: (بحارالانوار: ج۳۲، ۱۲۶)
15: (سفینة البحار، ج ۱، ص ۲۴۵)
16: (مکارم الاخلاق، ص ۱۱۷)
17: (بحارالانوار: ج۴۳، ص۵۹)
18: (حسینی شاهرودی، ۱۴: ۱۳۸۴)
19: (بحارالانوار: ج۶۳، ص۲۸۶)
20: (محجة البیضاء: ج ۴، ص ۲۰۸)
21: (مکارم الاخلاق: ص ۱۱۷)
22: (بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۸۱)
23: (بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۸۱)
24: (بحارالانوار، 117)
25: (امالی للصدوق: ص۳۳۰)
26: (بحار الانوار: ج‏۴۳، ص ۹۴)
27: (بحارالأنوار، ج ۸، ص ۳۰۳)
28: (بحارالانوار: ج۴۳، ص۲۰)
29: (دانشنامه فاطمی: ص۲۸۹)

منابع:

✓ اربلی، علی بن عیسی. کشف الغمّه. تبریز: مکتب بنی هاشمی.
✓ دشتی، محمد. نهج الحیاه(فرهنگ سخنان حضرت فاطمه س). قم: موسسه نهج البلاغه
✓ صدوق، محمد بن علی. امالی. قم: کتابخانه اسلامیه.
✓ طبرسى، فضل بن حسن. مکارم الاخلاق. بیروت: دار الحوراء.
✓ قمی، شیخ عباس. سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار. تهران: آستان قدس.
✓ کاشانی، ملاحسین. المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
✓ مازندرانی، مهدی. کوکب الدری. نجف: مکتب الحیدریه
✓ مجلسی، محمدباقر. بحارالانوار. بیروت: موسسه الوفاء.
✓ محلاتی، ذبیح الله. ریاحین الشریعه. تهران: دارالکتب الاسلامیة.