پرسش و پاسخ / چرایی تعظیم و دست بر سر گذاشتن هنگام شنیدن واژه « قائم»

پرسش و پاسخ / چرایی تعظیم و دست بر سر گذاشتن هنگام شنیدن واژه قائم

در این نوشتار به چرایی تعظیم و دست بر سر گذاشتن هنگام شنیدن واژه قائم پاسخ داده شده است. با ضیاءالصالحین همراه باشید تا از چرایی تعظیم و دست بر سر گذاشتن هنگام شنیدن واژه قائم بیشتر بدانید.

چرایی تعظیم و دست بر سر گذاشتن هنگام شنیدن واژه« قائم»

پرسش: 

مستند روایی این مطلب که هنگام شنیدن کلمه ی قائم در دعای عهد و غیر آن باید بلند شویم و دست روی سر بگذاریم، کجاست؟

پاسخ: 

در بین شیعیان مرسوم است که هنگام نام برده شدن از امام مهدى علیه السلام با لقب «قائم»، به احترام حضرت، می ایستند و دست راست خود را بر سر می نهند.
به نظر مى رسد که مبناى این اقدام، دو گزارش است که به آنها اشاره می کنیم:

گزارش اول: در کتاب تنقیح المقال  آمده است که «روى محمّد بن عبد الجبّار فى  مشکاة الأنوار: أنّ دعبلًا لمّا قرأ قصیدته المعروفة على الرضا علیه السلام و ذکر الحجّة علیه السلام بقوله: یعنی موقعى که دعبل، قصیده معروفش را براى امام رضا علیه السلام خواند، هنگامى که به نام امام زمان علیه السلام رسید و این بیت را خواند»

خروج الإمام لا محالة خارج         یقوم على اسم اللَّه و البرکات 
وضع الرضا علیه السلام یده على رأسه و تواضع قائماً و دعا له بالفرج. [مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، قم: موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث، ج 26، ص 326]
ترجمه: امام رضا علیه السلام با تواضع ایستاد و دستش را بر سرش نهاد و براى فَرَج امام زمان علیه السلام دعا فرمود.

گزارش دوم: حدیثى است که کتاب إلزام الناصب از کتاب تنزیه الخاطر نقل کرده و متن آن، این است:

سئل الصادق علیه السلام عن سبب القیام عند ذکر لفظ القائم من ألقاب الحجّة. قال: لأنّ له غیبة طولانیة و من شدّة الرأفة إلى أحبّته ینظر إلى کلّ من یذکره بهذا اللقب المشعر بدولته و الحسرة بغربته ومن تعظیمه أن یقوم العبد الخاضع لصاحبه عند نظر المولى الجلیل إلیه بعینه الشریفة فلیقم ولیطلب من اللَّه جلّ ذکره تعجیل فرجه. [یزدى حایرى، على‏،إلزام الناصب فی إثبات الحجة الغائب عجّل الله تعالى فرجه الشریف‏، محقق / مصحح: عاشور، على‏، بیروت: مؤسسة الأعلمى‏، 1422ق، چاپ اول‏، ج 1، ص 249]
ترجمه: از امام صادق علیه السلام در باره علّت ایستادن هنگام یاد شدن نام «قائم» که از القاب حجّت است، سؤال شد. فرمود: «زیرا او غیبتى طولانى دارد و از بسیارى محبّت و رأفت نسبت به دوستان خود، بر هر یک از آنان که او را با این لقب بخواند، نظر مى کند؛ چرا که این نام، یادآور شُکوه دولت او و افسوسى بر غربتش خواهد بود و از رسوم ادب، این است که غلام به هنگام نظر انداختن مولاى بزرگوار خود به او بایستد و خضوع کند و از خداوند، فَرَج (ظهور) او را تمنّا دارد».

البته سند این دو گزارش متصل و صحیح نیست و همچنین این دو گزارش در منابع معتبر و کهن نقل نشده اند. علاوه بر آن، اصل گزارش شعرخوانى دعبل در محضر امام رضا علیه السلام در منابع معتبر آمده؛ ولی به لقب «قائم» و نیز آنچه در کتاب تنقیح المقال آمده، اشاره اى نشده است.[ابن بابویه، محمد بن على، عیون أخبار الرضا علیه السلام‏، محقق / مصحح: لاجوردى، مهدى‏، تهران: نشر جهان‏، 1378ق، چاپ اول‏، ج 2، ص 265]

بنابراین، گزارش هاى یاد شده نمى توانند مبناى حکم شرعى قرار گیرند، البته انجام دادن آن به نیت ثواب اشکال ندارد. به عبارت دیگر رعایت ادب و احترام در هنگام نوشتن و گفتن اسما و القاب اهل بیت علیهم السلام به طور مطلق، نیکو و قیام به هنگام ذکر نام یا القاب نام امام مهدى علیه السلام به عنوان احترام ویژه به امامان، امرى پسندیده است.

جهت مطالعه بیشتر، «ویژه نامه خاتم الاوصیاء/۹ ربیع الاول» را مشاهده نمایید.