اهداف امام حسین علیه السلام از حرکت به سمت کربلا

اهداف امام حسین علیه السلام از حرکت به سمت کربلا

انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 ه.ش، وامدار نهضت امام حسین علیه السلام در عاشورای سال 61 ه.ق بود. پیروزی این انقلاب متکی بر عاشورا، بهانه ای شد تا بحث های پیرامون حادثه عاشورا رونق یابد و آن رخداد عظیم، چند باره مورد واکاوی قرار گیرد. بر اساس پاره ای از آن مباحث، درک حادثه عاشورا در گرو ملاحظه چند نکته است که در نوشتار ذیل با عنوان « اهداف امام حسین علیه السلام از حرکت به سمت کربلا » به توضیح اجمالی در این خصوص پرداخته شده است.

1. شهادت، ابزار بود نه هدف 

در منابع روایی ما، اخباری مبنی بر پیشگویی شهادت امام حسین علیه السلام مطرح شده است. این اخبار به حدی شفاف اند که عده ای را بر آن داشته تا هدف حرکت امام حسین علیه السلام را «شهادت طلبی» عنوان کنند. حقیقت آن است که امام حسین علیه السلام از سرنوشت خویش آگاه بود؛ صرفنظر از باورها و عقاید شیعی درباره علم امام، شخصیت و سیاست و زیرکی او کمتر از محمد بن حنفیه و ابن عباس و فرزدق شاعر و سایرین نبود. او بهتر از آنان، کوفیان را می شناخت چراکه رفتار آنان با پدر و برادرش را از نزدیک دیده بود. از این رو مانند پدر بزرگوارش با درخواست های فراوان مبنی بر به دست گرفتن حکومت، مواجه شد که جایز نبود بی پاسخ رها شود. همچنانکه او می دانست که سرنوشتی همچون سرنوشت پدر و برادرش در انتظار اوست. با این حال، شهادت برای امام، هدف و مقصود نبود، بلکه ابزار یا به عبارت دیگر، مقصد بود. مثل کسی که برای زیارت، به مشهد سفر می کند؛ چنین کسی مقصودش، زیارت است نه مشهد. در عین حال، مشهد مقصد اوست و سفر به مشهد، وسیله ایست برای رسیدن به زیارت. امام حسین علیه السلام در نهایت کوشید با شهادت به هدفش برسد؛ چراکه راه دیگری برای رسیدن به آن نمی دید.

2. احیای سیره نبوی و اقامه عدل، هدف امام بود.

امام حسین علیه السلام در بخشی از وصیت به برادرش، ابن حنفیه، فرمود:

إِنَّمَا خَرَجْتُ لِطَلَبِ الْإِصْلَاحِ فِی أُمَّةِ جَدِّی أُرِیدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ وَ أَسِیرَ بِسِیرَةِ جَدِّی وَ أَبِی‏عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ‏؛ خروج من [از مدینه] برای مطالبه اصلاحات در امت جدم است. می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کرده، بر سیره جدم و پدرم، علی بن ابی طالب علیه السلام، رفتار نمایم.

امام، به تصریح خود، در پی امر به معروف و نهی از منکر و احیای سنت نبوی و علوی بود. اما آن سنت و معروف فراموش شده چه بود که امام با آن صلابت، حاضر به ریخته شدن خون خود و یارانش و تحمل آن مصائب فراوان بود؟

سنت فراموش شده امام از عبادیات نبود؛ چراکه نه تنها عبادات مردم، تعطیل نشده بود، بلکه حاکم جور زمانه، یزید بن معاویه، نیز با آن مخالفتی نداشت. به نظر می رسد آن سنت فراموش شده، همان بود که ترس از احیای آن، یزید را واداشت تا در اولین اقدام حکومتی اش، بیعت امام حسین علیه السلام را قرار دهد، همان بود که ترس از اقامه آن مخالفان امام علی علیه السلام را به مقابله با ایشان فرا خواند و همان بود که هراس از برپایی آن، دشمنان اسلام را در طول حکومت ده ساله پیامبر اکرم صلی الله و علیه وآله به ایجاد مزاحمت کشاند؛ آن چیزی نبود جزء «اقامه عدل».

تقابل مشرکان با پیامبر اکرم صلی الله و علیه وآله از زمانی آغاز شد که او شعارهای عدالت جویانه و ضد بردگی و حق طلبانه سر داد. از آن زمان تصمیم به قتل او گرفتند، ولی موفق نشدند. بعد از رحلت پیامبر اکرم صلی الله و علیه وآله به تدریج بر سیره عدل نبوی، غبار غفلت نشست. امر بدانجا رسید که شرط امام علی علیه السلام مبنی بر رفتار طبق سیره نبوی، مانع از انتخاب ایشان در شورای شش نفره شد. بعد از آنکه امام، زمام حکومت را به دست گرفت نیز به دلیل احیای همین سیره، به جنگ های داخلی گرفتار آمد. در نهایت وقتی معاویه، عنان حکومت را از امام حسن علیه السلام ربود، توانست سیاست جاهلی اشرافیت را به راحتی زنده کند و در اوج بی عدالتی، کلید خزانه های بیت المال مسلمین که به اموال امویان تبدیل شده بود را به فرزندش یزید، بدهد و چراغ سیره نبوی را کم فروغ کند. در این موقعیت بود که هراس از احیای سنتی فراموش شده، یزید را به اقدام پیش دستانه کشاند تا از امام حسین علیه السلام بیعت بگیرد. اما امام حسین علیه السلام سکوت را روا ندانست و با اتمام حجت نامه های کوفیان، حرکت خود را آغاز کرد؛ حرکتی برای احیای سنت نبوی، که اقامه قسط و عدل بود. اگر امام می توانست به حکومت دست یابد با آن، هدف خویش را پی می گرفت. اما یزید، ترجیح داد برای عقب نماندن از پدران خویش در زمره قاتلان آمران به عدالت قرار گیرد؛

إِنَّ الَّذِینَ یَكْفُرُونَ بِآیَاتِ اللَّـهِ وَیَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَیَقْتُلُونَ الَّذِینَ یَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِیمٍ؛  به کسانی که آیات الهی را انکار می کنند و پیامبران را به ناحق می کشند و دادگستران را به قتل می رسانند، از عذابی دردناک خبر ده .

با این توضیح مختصر، معلوم شد که امام حسین علیه السلام در مسیر حرکت پدر و جد بزرگوارش قدم می زد. از این رو حکومت برای امام موضوعیتی نداشت. حکومت تنها می توانست وسیله ای شود که او را در رسیدن به هدفش یاری دهد، و الا اگر آن هدف محقق نمی شد او نیز مانند پدرش، «رشته این كار را از دست میگذاشت و پایانش را چون آغازش میانگاشت و چون گذشته، خود را به كنارى میداشت، و میدیدند كه دنیایشان را به چیزى نمیشمارد و حكومت را پشیزى ارزش نمیگذارد.» 

3. نتایج حرکت مقدس امام حسین علیه السلام

بعد از جانفشانی و حماسه حسینی در کربلا، نتایج و آثاری بر آن مترتب شد که ارزش حرکت حماسی امام را روشن نمود؛ مثل استحباب سجده بر تربت امام، استحباب حنوط میت و کام برداشتن کودک و ذکر گفتن با تربت امام، حلال بودن خوردنِ تربت امام برای استشفاء، استحباب زیارت امام و عزاداری و گریه بر ایشان. 

جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد ماه محرم، «ویژه نامه خون خدا (امام حسین علیه السلام)» را مشاهده نمایید.