عرفان مبتنی بر نبوت و بدون ولایت، عرفان كاذب است
حجت الاسلام علی زمانی قمشه ای، عضو گروه عرفان اسلامی مجمع عالی حكمت اسلامی، در مورد ویژگی های عرفان های اصیل گفت: بحث عرفان دامنه گسترده زیادی دارد كه بررسی هر یك از آن ها نیازمند وقت و مجال مفصل تری است.
این محقق حوزه علمیه قم افزود: آنچه عرفای دانشمند مسلمان و پیروان اهل بیت(ع) بر آن تأكید دارند، برگفته از قرآن و سنت پیامبر و اهل بیت نبی(ص) است كه عبارت از مجموعه ای از تعالیم است كه در قالب نوشته و گفته از عرفا برای سلوك الی الله نقل شده است.
وی در تعریفی از عرفان، اظهار كرد: در تعریف عرفان باید گفت مجموعه آموزه های برگرفته شده ذوقی از قرآن و سنت، كه البته علم برگرفته به عنوان علم حضوری است؛ لذا عرفان نه تنها كه ذوقی است، بلكه بسیاری از مطالب آن از علم حضوری است و لذا نتیجه ای كه به دست می دهد، ذوق به همراه شهود و علم حضوری است.
این مدرس حوزه علمیه قم در باب بیان متعلق عرفان تصریح كرد: در باب بیان متعلق عرفان باید بگوییم كه عبارت است از علم حضوری و گاهی مشاهده یك صورت و نه معانی! كه اسم آن را كشف صوری گویند و گاهی هم كشف معنوی است كه با صورت و اشكال سر و كار ندارد. به هر حال متعلق عرفان مجموعه ای است كه قلمرو ی آن هم در معنا و هم در صورت است و آنچه عرفان شیعه اهل بیت(ع) را جدا می كند این است كه در یك چارچوپ؛ عدم مخالفت با قرآن، نص فرموده پیامبر(ص) و پیشوایان دین و ولایت باشد.
این عرفان پژوه در بیان عناصر اصلی عرفان تأكید كرد: ولایت یك عنصر بسیار مهم در عرفان شیعی است كه اگر از عرفان گرفته شود، تحقیقا آن عرفان، عرفان كاذب است و حتی اگر عرفانی بر پایه نبوت باشد، اما ولایت در آن نباشد، آن عرفان دچار انحراف است؛ چرا كه دایره ولایت، دایره ای اعم از دایره نبوت است.
زمانی قمشه ای با بیان این كه برخی از پیامبران(ع) غیر از این كه نبی هستند، «ولی» هم هستند، تشریح كرد: این دست از پیامبران(ع) از جنبه ولایتشان كارهای مهمی را انجام می دهند كه دیگران از انجام آن عاجز هستند و از جنبه رسالت و نبوت، ابلاغ مردمی دارند كه این ویژ گی دوم آن هاست؛ یعنی ابتدا دارای مقام ولایت و بعد نبوت هستند.
این محقق علوم اسلامی در بیان ادله ادعای خود، عنوان كرد: دلیل این امر است كه خداوند متعال خود را ولی دانسته، اما مسمای به نبی ندانسته است، چنانچه در قرآن آمده است «الله ولی الذین آمنوا یخرجهم من الظلمات الی النور و الذین كفروا اولیاوهم الطاغوت یخرجونهم من النور الی الظلمات اولیك اصحاب النار هم فیها خالدون».
این مدرس حوزه علمیه قم ضمن بیان این مطلب كه ولایت تا قیام قیامت ادامه دارد، اما نبوت در یك جایی ختم می شود كه آن خاتم النبیین حضرت رسول الله(ص) بود، افزود: رسول اكرم(ص) خاتم الاولیاء نبود؛ یعنی بعد از ایشان ولی در جامعه بوده و هست.
زمانی قمشه ای با بیان این كه «ولی» به ولی مطلق و ولی مقید تقسیم می شود، اظهار كرد: ولی مطلق منحصر در اوصیاء الله است كه همان ولایت پیامبر خاتم(ص) كه شاید تا انقراض عالم ادامه داشته باشد و به عنوان حجت خدا بر خلق است و به سخن دیگر «ولی» واسطه میان خلق و خالق است و «نبی» هم در زمان خودش واسطه است، ولی چون نبوت خاتمه دارد، زمانی پیش می آید كه نبوت در كره زمین وجود ندارد، اما ولی برای همیشه و پیوسته باید در عالم موجود باشد و پایانی نداشته باشد؛ لذا پیامبران خدا هم ولی هستند و هم نبی و بعد از پیغمبران نبی نیست، اما «ولی» هست.
وی خاطر نشان كرد: یكی از عناصر اصلی عرفان اهل بیت(ع) همان جنبه ولایت است؛ كه به موجب آن خلق و خالق از هم بریده نمی شوند و باید یكی در این میان به عنوان رابطه فیض باشد كه آن رابطه فیض، «ولی الله» است كه عرفای مسلمان راستین با محوریتش حركت می كنند.
این قرآن پژوه در ادامه سخنان ضمن اشاره به این مسئله كه در عرفان صادق و یا عرفان اسلامی راستین چند عنصر برجسته وجود دارد، در تبیین بیشتر این كلام، تشریح كرد: اولین و محوری ترین عنصر «الله» است و كه طبق مبانی عرفان اسلامی «الله» همه عالم را به تجلی فرا گرفته است و لذا در عالم چیزی جز تجلی خدا دیده نمی شود كه این دو بیتی باباطاهر عریان در مورد او صدق می كند «به دریا بنگرم دریاته ببینم/ به صحرا بنگرم صحرا ته بینم * به هرجا بنگرم كوه و در و دشت/ نشان از قامت رعنا ته بینم».
زمانی قمشه ای با تأكید بر این مسئله كه عرفای مسلمان همه عالم را نشان خدا می دانند، افزود: عارفان اصیل از كوه و بیابان تا ستارگان و كهكشان ها را تجلی او می دانند «این همه عكس می و نقش نگارین كه نمود/ یك فروغ رخ ساقی است كه در جام افتاد» و این سخن با همه خدایی كه عرفان های كاذب ترویج می كنند از ریشه در تعارض است و همه خدایی اندیشه ای باطل است كه در معنویت های نوپدید بسیار دیده می شود.
این مدرس حوزه علمیه قم افزود: طبق مبانی عرفان نظری در عالم هستی و فیض مقدس فقط یك فروغ خداوند است كه در حال اداره كردن عالم است؛ بنابراین در عرفان اسلامی، عنصر اول را باید خدا و فیوضات او در نظر گرفت كه برخواسته از نقشه علمی فیض اقدس است كه می توان آن را فیض منبسط و یا نفس رحمانی گفت.
این عضو هیئت علمی مؤسسه امام صادق(ع) در مورد حقیقت محمدیه گفت: این عنصر اول كه عالم را اداره می كند به عنوان وجود ظلی و حقیقت نخستین كه همان حقیقت محمدیه نامیده شده است و بنابراین عالم به طفیل حقیقت محمدیه برپاست و آن فیض نخستین و صادر اول است.
این محقق در پایان بخش اول سخنانش خاطرنشان كرد: در ابتدا حق تعالی و شئون و اسما و صفات اوست كه همه جای عالم را فرا گرفته است، چنانچه در ادعیه آمده است «و باسمائك التی ملأت اركان كل شی»؛ یعنی همه عالم را اسماء خدا پر كرده است كه علم و قدرت و حیات خدا كه همان فیض اوست مهم ترین اسما و صفات خدا در عالم است.
***************************************
منبع: پرسمان اخلاق
