چرا لقب «سیدالشهداء»؟

چرا لقب «سیدالشهداء»؟

در این نوشتار از سری مقالات پرسمان حسینی؛ سعی شده است به شرح یکی از القاب امام حسین علیه السلام یعنی لقب «سیدالشهداء» پرداخته شود.

سوره فجر

این سوره، در روایت امام صادق (علیه السلام) به سوره امام حسین (علیه السلام) مشهور است و توصیه شده که در نمازهای واجب و مستحب، خوانده شود: «اِقْرَۆُا سُورَةَ الفَجِرِ فی فَرائِضِکم وَ نَوافِلِکم، فَاِنها سُورَةُ الحُسَین (علیه السلام) وَ ارْغَبُوا فیها»؛ سوره فجر را در فرائض و نوافل بخوانید زیرا آن سوره امام حسین (علیه السلام) است و در آن رغبت داشته باشید.[سفینة البحار، جلد 2، صفحه 346، عوالم (امام حسین علیه السلام)، صفحه 97]

و این نامگذاری، جالب است، چرا که قیام کربلای حسینی، خود انفجار فجری از ایمان و جهاد بود، در ظلمت شب جور و شرک بنی امیه، و همچنان که با فجر و آغاز روز، حرکت و حیات مردم شروع می شود. با خون امام حسین (علیه السلام) و یارانش در عاشورا، اسلام جانی تازه گرفت و حیاتی مجدد یافت.[آشنایی با سوره ها، جواد محدثی، ص 92. در این باره مقاله ادبی تحلیلی «سوره فجر، سوره امام حسین علیه السلام» را در «روایت انقلاب» ص 138 بخوانید.]

در ذیل روایتی از امام صادق (علیه السلام)، علت نامگذاری این سوره به سوره فجر، این بیان شده که سیدالشهداء نفس مطمئنه و راضیه و مرضیه است و یارانش نیز اینگونه اند: «فَهُوَ ذُوالنَفسِ المُطمَئِنةِ الراضِیةِ المَرضِیةِ وَ اَصحابُهُ مِن آلِ مُحَمدٍ هُم الراضُونَ عَن اللهِ یومَ القِیامَةِ وَ هُوَ راضٍ عَنهُم» [عوالم ( امام حسین علیه السلام)، صفحه 98]؛ پس او صاحب نفس مطمئنه راضیه مرضیه است و اصحاب آن حضرت از آل محمد (صلی الله علیه وآله) نیز از خداوند در روز قیامت راضی هستند و خداوند از آنها راضی است.

جایگاه وجودی سالار شهیدان

جایگاه حضرت اباعبدالله (علیه السلام) و تأثیر ایشان در طول تاریخ از دو زاویه شایسته مطالعه و توجه است؛ یكی از زاویه كلام نورانی پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) كه فرمودند: «حسینٌ منی و انا من حسین» كه این كلام ایشان نشان دهنده نقش مهم امام حسین (علیه السلام) در بقای دین مقدس اسلام است. این جمله دارای دو بخش است؛ یك بخش «حسینٌ منی؛ حسین(علیه السلام) از من است.» كه بدین معناست كه امام حسین (علیه السلام) وارث علم، حلم، عصمت، شجاعت، كرامت، امامت و ولایت پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) است و در حقیقت امام حسین (علیه السلام) بخشی از وجود پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) است كه جدا از این وجود مبارك نیست و تمام صفات و سجایای ایشان را در خود متجلی و ظاهر ساخته است. «و أنا من حسین» نیز به این معناست كه بقا و دوامِ نام و نشانِ دین و آیین حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه وآله) از حضرت اباعبدلله (علیه السلام) است و اگر ایشان نمی بود، با وجود كفار و مشركان و منافقان، هرگز نام و نشان و اثری از اسلام و دین و همچنین از وجود پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) باقی نمی ماند.

شایع ترین لقب برای امام سوم

سید الشهداء، لقب شایع و مشهور امام حسین (علیه السلام) و از شایع ترین القاب آن حضرت است. البته از سوی معصومان (علیه السلام) این عنوان به دو نفر دیگر نیز اطلاق شده است، اما شهرت آن درباره امام حسین (علیه السلام) به قدری است كه هرگاه این نام گفته می شود، اذهان به امام حسین (علیه السلام) منتقل می شوند.

اولین نفری كه از جهت تاریخی ملقب بعنوان سیدالشهداء شد، حمزة بن عبدالمطلب، عموی پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) است كه در جریان غزوه احد به شهادت رسید و پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) آن جناب را سیدالشهداء خواندند. همچنین در كلام امام علی (علیه السلام) و امام حسین (علیه السلام) این لقب برای ایشان به كار رفته است.

دومین فرد خوانده شده با لقب سیدالشهداء، امیرالمؤمنین علی بی ابی طالب (علیهما السلام) است. امام صادق (علیه السلام) در زیارت روز هفدهم ماه ربیع الاول كه مصادف با میلاد فرخنده پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) است، جد بزرگوار خود امیرالمؤمنین (علیه السلام) را زیارت كردند كه در ضمن زیارت منقول از ایشان آمده است: «السلام علیك یا سیدالشهداء» پس عنوان سیدالشهدا برای امیر مؤمنان علی(علیه السلام) هم به كار رفته است.

واژه شناسی لقب «سید الشهدا»

این لقب در احادیث و روایات به طور مطلق دلالت بر وجود حضرت اباعبدالله (علیه السلام) دارد. از همین رو این لقب در میان عموم به امام حسین (علیه السلام) اختصاص یافته و در طول تاریخ از شایع ترین القاب ایشان و مشهورترین شان شده است. این لقب مركب از دو كلمه «سید» و «شهدا» است. كلمه «سید» به معنای سرپرست، پیشوا و رئیس جماعت، بسیار آمده است كه راغب اصفهانی در كتاب «مفردات قرآن» كه به معنا و تفسیر واژه ها در قرآن اختصاص دارد، به این معانی اشاره كرده و مخصوصاً آن را به معنای ریاست بر جماعت دانسته و آن را بعنوان معنی اصلی این واژه آورده است. كلمه «شهدا» جمع واژه «شهید» به معنای كشته در راه خداست. همچنین شهید و شهادت از ماده «شهد» به معنای گواهی، حضور و آگاهی آمده است. اما این كه چرا كشته راه خدا را شهید نامیده اند، چند جهت در كتب مربوط به این مباحث یاد شده است كه از آن جمله این مورد است كه گفته اند آن كه خدا و ملائكه شاهد جانبازی و فداكاری او و ناظر رفتن او به بهشت هستند، شهید خوانده می شود یا گفته شده است شهید را از این جهت شهید می گویند كه هنگام كشته شدن بر روی زمین می افتد و زمین كه یكی از گواهان قیامت است و «شاهده» از جمله نام های اوست، شاهد جانبازی اوست.

بنابر آیات و روایات، ارواح شهداء بلافاصله پس از كشته شدن در راه خدا و بدون تأخیر به بهشت حاضر می شوند و حضور در بهشت در همان هنگام كشته شدن در راه خدا مختص به این افراد است و از این رو آنا ن را شهید می خوانند. این در حالی است كه دیگرانی كه مستحق رفتن به بهشت هستند، در ورود به بهشت تا زمان قیامت تأخیر دارند و وصولشان به بهشت بعد از قیامت خواهد بود. وجه دیگر گفته شده این است كه در قیامت شهداء را همراه با پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) به گواهی بر امت ها فرا می خوانند. اگر باید در قیامت برترین و صالح ترین افراد برای گواهی بر دیگران خوانده شوند، بی شك كشته شدگان راه حق برترین های امت و گواهان عادلی هستند كه سزاوار این امر هستند. وجه دیگر بیان شده برای شهید خوانده شدن این كشتگان این است كه بنا بر آیات قرآن شهدا زنده و جاودانه اند و بنابراین پیوسته شاهد و حاضر و ناظر اعمال و عقاید دیگران هستند.

خوانده شدن امام حسین(علیه السلام) با لقب سیدالشهداء نشانه چیست؟

خوانده شدن امام حسین (علیه السلام) با لقب سیدالشهداء نشان دهنده برتری و ریاست و بزرگی ایشان نسبت به مجموعه شهداء است. بنابر آنچه درباره معنای واژه شهید بیان شد، لقب سیدالشهداء گویای این امر است كه امام حسین (علیه السلام) بعنوان فردی كه مورد نظر خاص خداوند است و در راه او كشته شده، هم ناظر بر اعمال خلق است و هم خداوند ناظر بر اوست. بنابراین از لقب «سیدالشهداء» نظارت و حضور امام حسین (علیه السلام) بر تمام عالم كون و مكان در طول تاریخ استفاده می شود و از این لقب گرامی جایگاه رفیع آن حضرت در این عالم و نشئه دیگر یعنی عالم آخرت معلوم می شود.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد ماه محرم، «ویژه نامه خون خدا (امام حسین علیه السلام)» را مشاهده نمایید.

منابع:
............................................................
1. سایت حوزه
2. سایت اندیشه قم
3. بیانات حجت الاسلام و المسلمین سیدمهدی حائری قزوینی در سایت فارس