شیوه های برخورد با کودک پرخاشگر و عصبانی
شیوه های برخورد با کودک پرخاشگر و عصبانی
در این نوشتار سعی بر این است که شیوه های برخورد با کودک پرخاشگر و عصبانی را بررسی کنیم، با ضیاءالصالحین همراه باشید تا در این مورد اطلاعات بیشتری بدست آورید.
همه ی کودکان پرخاشگری می کنند و این موضوع مختص کودک شما نیست، پس نگران نباشید و با کودک خود مثل کالای معیوبی که نیاز به تعمیر دارد، رفتار نکنید. هر کودکی بالاخره دوره هایی از نافرمانی و خودسری را تجربه می کند، در این شرایط وظیفه ی شماست که اوضاع را کنترل کرده و آگاهانه رفتار کنید. توجه داشته باشید، راهی را که برای کنترل رفتار کودکتان انتخاب می کنید، می تواند به تفاوت زیادی در رفتار او منجر بشود.
کنترل پرخاشگری و بدرفتاری های کودک می تواند شما را چه از نظر جسمی و چه از نظر روحی دچار استهلاک و فرسایش کند، ولی نگران نباشید، فقط کودک شما این طور نیست. در ادامه برخی از فنونِ کنترل پرخاشگری های شایع در کودکان را معرفی می کنیم که به شما در ایجاد و برقراری رابطه ی مادر فرزندیِ مناسب کمک خواهند کرد.
چه رفتاری در کودکان اوقات تلخی و پرخاشگری تلقی می شود؟
شدت بدخلقی در کودکان می تواند از ناله و شکایت کردن، غر زدن و گریه کردن تا جیغ کشیدن، دست و پا زدن و لگد زدن، متفاوت باشد؛ این رفتار بیشتر در بین پسران و دختران 1 تا 4 ساله دیده می شود.
کودکان، برخلاف بزرگسالان، حس کنترل ندارند، بنابراین به دلیل عدم توانایی شان برای رسیدن به هدف و خواسته شان احساس سرخوردگی می کنند. آیا زمانی را که حس می کردید در وضعیت خاصی کنترلتان را از دست داده و حس وحشتناکی را تجربه کرده بودید، به یاد می آورید؟ آن حس دقیقا همان چیزی است که کودک شما ممکن است تجربه کند، با این تفاوت که او درک نمی کند که می تواند شیوه ی رفتارش را کنترل کند.
چرا کودکان پرخاشگری می کنند؟
اعتقاد بر این است که بروز بدخلقی در رفتار کودک می تواند دلایل متفاوتی داشته باشد؛ گرسنگی، به دنبال توجه بودن، دنبال اطمینان و آرامش و امنیت بودن یا فقط احساس ناراحتی از جمله ی این دلایل هستند. اغلب کودکان زمانی پرخاشگری می کنند که تسلیم خواسته هایشان نمی شوید؛ این خواسته می تواند هر چیزی باشد، درخواست یک اسباب بازی خاص یا سایر خواسته های غیر منطقی!
چگونه با پرخاشگری کودکان مقابله کنید؟
اگر کودک شما بیشتر از حد قابل قبول، پرخاشگری می کند، وقت آن است که مداخله کنید، روش هایی را پی بگیرید و مراحل آنها را انجام دهید تا اطمینان پیدا کنید که کودکتان خوب رفتار می کند و احساساتش تحت کنترل است. در زیر برخی از راه های چگونگی جلوگیری از بروز این رفتارها در کودکان را مرور می کنیم.
1: از گفتن «نه، نکن و بس کن» اجتناب کنید
این یکی از بهترین راه ها برای جلوگیری از بروز تند خویی در کودکان است. هر چند ممکن است دشوار باشد، اما وقتی صحبت از کنترل تند خویی فرزندتان می شود، این اساسی ترین قانونی است که مهارت ویژه ای در این حوزه به شما می دهد. لازم نیست که به هرچیزی بله بگویید و جواب مثبت بدهید، اما تلاش کنید از واژه های منفی ای که ممکن است کودک با شنیدن آنها احساس شکست کند و تسلیم ناتوانی اش بشود، اجتناب کنید.
توجه کنید که مکالمه ی شما با کودکتان بر سر قشقرقی که به پا کرده نباید به یک مبارزه ی قدرت بدل بشود. وقتی در این مرحله دارید با کودکتان کنار می آیید باید ملایمت و ملاطفت کمتری نشان بدهید. به جای گفتن «نه، نمی خوام تو این کارو انجام بدی،» سعی کنید بگویید «دوست دارم اون کار رو به خاطر مامان انجام بدی».
2: تجزیه و تحلیل کنید
یکی از راه های خوب برای حفظ ارتباط و درک نیازها و احساسات کودک این است که بدانید چه چیزی او را نگران کرده و سبب می شود که او به ابراز رفتار تند خو یا نه تمایل پیدا کند. این رفتار ممکن است در هر کودکی متفاوت باشد. اکثر کودکان به هنگام گرسنگی تمایل به پرخاشگری و بدخلقی دارند، در حالیکه سایر کودکان ممکن است دچار خواب آلودگی یا یک خستگی و بی حوصلگی ساده شوند. در حالی که ممکن است برای تان امکان پذیر نباشد که به هر نیاز و خواسته ای پاسخ بدهید، می توانید همیشه سعی کنید که در امور مداخله و با ایجاد تغییرات مناسب به آرام کردن کودک، کمک کنید.
3: ارتباط چشمی برقرار کنید
در این مرحله مهم است که تا سطح چشمان کودک خود خم شوید و پایین بیایید. بسیاری از محققان بر این باورند که افرادی که با دیگران ارتباط چشمی برقرار می کنند بر آنها تاثیر بیشتری خواهند گذاشت، و این دقیقا همان چیزی است که شما می خواهید از آن در ارتباط با کودکتان استفاده کنید. عادت هایی مثل با فریاد دستور دادن یا داد زدن از اتاقی دیگر به منظور جلب توجه کودکتان را ترک کنید. در عوض، خم شوید تا هم قد او شوید، به چشمانش نگاه کنید و با متانت و قاطعانه و با لحنی روشن، صحبت کنید و مراقب باشید خیلی ساده یا سخت گیرانه عمل نکنید.
4: به کودک زمان بدهید
اگر تشخیص دادید که فرزندتان رفتار نامناسبی دارد، به سرعت از او نخواهید که رفتارش را متوقف کند زیرا او وسوسه خواهد شد که این رفتار را بارها و بارها تکرار کند! برای انتقال و جایگزینی هر فعالیت و رفتار دیگری به او زمان بدهید. ایده ی فوق العاده ی دیگر این است که اولتیماتوم و هشداری 5 دقیقه ای به او بدهید (در اینجا با متانت و با وقار باشید) تا گریه ی خود را پایان دهد یا دست از شلوغ کاری اش بردارد. آرامش داشته باشید همه ی بچه ها خواستار توجه بسیار هستند، و اگر به آنها توجه نکنید، بطور خودکار به پرخاشگریشان پایان می دهند.
5: به کودک اجازه ی انتخاب بدهید
در مورد کودکانی که به دلیل کمبود قدرتشان پرخاشگری می کنند، این راه می تواند روش خوبی برای مقابله باشد. به جای سخنرانی برای کودک درباره ی اینکه چرا نباید این گونه رفتار کند، به او حق انتخاب بدهید. به جای اینکه از او بخواهید به رختخوابش برود، به او اجازه ی انتخاب بدهید؛ از او بپرسید «دوست داری اول مسواک بزنی یا لباس خوابتو بپوشی؟» به او اجازه بدهید که برای خودش تصمیمات کوچک بگیرد، یا وقتی برای خرید لباس و اسباب بازی بیرون می روید برای خودش انتخاب کند. در هر صورت اینکه او احساس می کند که قدرتی دارد سبب خوشحالی اش می شود.
6: بازی بسازید
بسیاری از بچه ها وقتی که می خواهند فعالیت های تکراری و روزمره ی زندگی را انجام بدهند، مانند حمام کردن یا مسواک زدن دندان ها، ممکن است پرخاشگری کنند. یکی از راه های خوبی که می تواند به کودک کمک کند تا هنگام انجام فعالیات های تکراری و روزمره از رفتار نامناسب دور بماند، این است که این فعالیت ها را برای او لذت بخش کنید. برای اینکه به او کمک کنید تجربه ی حمام لذت بخشی داشته باشد، برای او اسباب بازی های مخصوص حمام و صابون ارگانیک فانتزی تهیه کنید. در اینترنت به دنبال بازی های خوبی بگردید که بتواند حس انجام کارهای تکراری و روزمره را شبیه به حس زمان بازی کند. ایده ی خوبِ دیگر این است که اهمیت این فعالیت های تکراری و روزمره را به کودک خود آموزش دهید. برای او توضیح دهید که حمام کردن چگونه بدن را تمیز و با نشاط نگه می دارد، و مسواک زدن به او کمک می کند تا دندان هایش را سفید و درخشنده نگه دارد.
7: یک الگوی خوب باشید
مطلقا هیچ جایگزینی برای این یکی وجود ندارد! باور کنید یا نه، یکی از بهترین راه هایی که خطا هم ندارد، این است که برای کودکتان در نقش یک الگوی خوب عمل کنید. مطمئن باشید که با استفاده از این روش، دیر یا زود کودکتان درست رفتار خواهد کرد. ممکن است موقعیت های خاصی باشند که شما را تحت فشار و استرس قرار بدهند و باعث شوند که عصبانی شوید، داد بزنید و احساسات منفی از خود بروز بدهید. در چنین شرایطی آرامش تان را حفظ کنید. نخستین آموزگار هر کودکی پدر و مادر اوست، بنابراین مهم است که حداقل در حضور او به بهترین شکل ممکن رفتار کنید. به یاد داشته باشید که فرزندتان هر کاری را که انجام می دهید زیر نظر دارد و مشاهده می کند، و اگر ببیند که شما در هر شرایطی فردی منصف، آرام و مسؤولیت پذیر هستید، این احتمال وجود دارد که او نیز پا جای پای شما بگذارد.
8: کودک را از محرک ها دور نگه دارید
سعی کنید از محرک های بالقوه ی اوقات تلخی و پرخاشگری پرهیز کنید. هر کودکی محرکی دارد؛ برای یافتن آن شما فقط باید با دقت رفتار او و شرایط را مشاهده و بررسی کنید. برای کودکان کم سن و سال تر، غذا و خواب محرک های شایع هستند، بنابراین مطمئن شوید که فرزندتان به خوبی غذا می خورد و شب ها نیز خوب می خوابد. برای کودکانی که بزرگتر هستند، یک راه مقابله ی سریع وجود دارد؛ فقط بگویید، «من متوجه شدم که توی مدرسه دعوا کردی، اما به خودت سخت نگیر، خیلی زود همه چی رو به راه میشه.» همچنین می توانید راه های دیگری را به کودکتان برای کنترل بدخلقی اش پیشنهاد دهید. برای نمونه، اگر کودک شما چیزی خواسته که نمی خواهید آن را برایش بخرید، فقط از او بخواهید که با اسباب بازی دیگری بازی کند یا او را با فعالیت های دیگری سرگرم کنید.
9: کنترل تان را از دست ندهید
وقت هایی هست که ممکن است فرزندتان خیلی غیرقابل تحمل شود و اذیت کند و کنترل او سخت شود، در این شرایط مهم نیست که چه اتفاقی افتاده است. سعی کنید کنترل تان را از دست ندهید، چون این رفتار همان چیزی است که کودک را وادار خواهد کرد که کارش را حتی بیشتر از قبل تکرار کند. به یاد داشته باشید که نگرانی و اضطراب مسری است، پس در طول این مدت آرامش تان را حفظ کنید. از اینکه به راحتی تسلیم خواسته کودکتان شوید اجتناب کنید، مخصوصا اگر این دقیقا خواسته ی اصلیِ او نیست. شرایط کنترل اوضاع را فراهم کنید، اما از راه درست و با استفاده از روش درست. اجازه بدهید که او بداند فرد مسئول و تصمیم گیرنده شما هستید، اما برای نظر او هم ارزش قائلید. به خاطر داشته باشید که این زمانی است که دارید رفتار کودکتان را برای آینده شکل می دهید، بنابراین مطمئن شوید که کاملا قاطعانه و با وقار و متانت با او برخورد می کنید.
10: با کودک همدل باشید
به جای اینکه احساس شکست کنید و خود را بشکنید و با خودتان فکر کنید که من بیشتر از این نمی توانم اینگونه رفتار کنم، در به کارگیری روش و رویکردتان برای بزرگ کردن فرزندتان شجاعت به خرج بدهید. همچنین، وقتی که کودکتان در حال پرخاشگری است، می توانید دلسوزانه به سمت او بروید و بگویید «عزیزم درک می کنم که اونو می خوای، پس سعی می کنیم تا اونو دفعه بعد بگیریم… باشه عزیزم؟» فرزندتان را با یک نام خودمانی صدا بزنید، اسمی که بطور ویژه برای او انتخاب کرده اید و تاثیر ویژه ای هم بر او دارد. در واقع فرزند شما باید متوجه شود و درک کند که شما برای احساسات او ارزش قائلید، اما نهایتا شما هستید که تصمیم می گیرید.
11: رویکرد درستی داشته باشید
وقتی که با یک بچه ی ایرادگیر سروکار دارید داشتن رویکرد درست بسیار ضروری است. اطمینان حاصل کنید که وضعیت و تصویر ذهنی مثبت و مناسبی دارید. اینکه شما چگونه وضعیت پرخاشگری کودکتان را کنترل و مدیریت می کنید به موارد زیر بستگی دارد:
چگونه با نیازها و خواسته های کودکتان هماهنگ می شوید؟
توانایی شما در حفظ آرامش تان در برخورد و مواجهه با پرخاشگری کودک و کنترل آن با ملاطفت.
توجه داشته باشید که فرزند شما فقط یک کودک است؛ شما نمی توانید از او انتظار داشته باشید که همواره مانند آدم بالغ رفتار کند. همچنین، همه ی بچه ها بدخلقی می کنند، پس با کودک خود مثل کالای معیوبی که نیاز به تعمیر دارد، رفتار نکنید.
12: خودتان را ارزیابی کنید
بعنوان والدین کودک، خوب است که همیشه خودتان و رفتارتان را ارزیابی و تجزیه و تحلیل کنید. آیا جایی بوده که کم بیاورید؟ آیا فشار و حجم کار زیاد باعث شده است که برای کودکتان هیچ وقتی نگذارید؟ و این احتمالا باعث شود که کودکتان مدت کوتاهی درهم بریزد و برای جلب توجه شما تلاش کند. به یاد داشته باشید، مسئولیت کودکتان با شماست و شما باید برای او وقت بگذارید، رابطه ای پایدار و مستحکم و دوستانه با او ایجاد کنید تا کاری کنید که از شما اطاعت کند. بعنوان والدین فرزندتان، باید تکیه گاهی محکم برای روزهای سخت باشید؛ اگر آرامش تان را حفظ کنید، همه چیز بطور خودکار آرام خواهد شد.
13: در صورت نیاز کمک بگیرید
پدر و مادری کردن مثل قدم زدن در پارک نیست (کار راحتی نیست)! این وظیفه ی شماست که آن را راحت تر کرده و درست انجامش بدهید. پشتیبانی و حمایتی را که لازم دارید از دوستان و بستگان و از همه مهمتر همسرتان طلب کنید. همچنین اگر مادری شاغل هستید می توانید سعی کنید و کارهای خانه را با شریک زندگی تان تقسیم کنید. به این ترتیب، می توانید آنگونه که سزاوار کودکتان است به او توجه و از او مراقبت کنید.
کنترل پرخاشگری در انظار عموم
بدترین حالت این است که کودک شما در انظار عمومی از خود پرخاشگری بروز بدهد. این رفتار خیلی شرم آور و اعصاب خرد کن است. در این زمان به جای اینکه به روش اشتباهی بچه خود را کنترل کنید، سعی کنید آرامش تان را حفظ و مثل والدینی اثرگذار عمل کنید.
وقتی که بچه تان در انظار عمومی قشقرق به پا می کند، بهترین روش این است که تلاش کنید تا اذهان بقیه را از او منحرف کنید. اگر این هم کارگر نبود، او را به ماشین خود ببرید یا به خانه تان برگردید، حالا زمان آن است که اقدامات مناسب و درخوری را انجام دهید تا اطمینان پیدا کنید که این اتفاق دوباره رخ نمی دهد.
قبل از پرخاشگری بعدی:
پرخاشگری هایی که گه گاه و بسته به موقیت رخ می دهند، می توانند قابل قبول باشند، اما اگر دیدید که فرزندتان هر چند روز یک بار گریه می کند یا چیزی می خواهد، باید از علتش سردربیاورید. در زیر مواردی را می بینیم که قبل از اینکه کودکتان دوباره پرخاشگری کند، باید بدانید.
انتظارات خود را واقع بینانه نگه دارید. مهم نیست که چقدر شما مداخله کرده اید، فرزند شما برای بهتر رفتار کردن نیاز به زمان دارد. برای درک اشتباهش به او زمان بدهید.
زمان بیشتری را برای فرزندتان صرف کنید. به جای اینکه یک باره به او 15 تا دستور بدهید، برنامه ی خود را به بخش های کوچک تری تفکیک و تلاش کنید تا آن را قابل اداره تر و کنترل پذیرتر کنید تا توجه کودک تان را بیشتر جلب کنید.
برخی اصول رفتار خوب را برای کودک تان توضیح دهید. با شخصیت های کارتونی که رفتار خوب و مناسبی دارند داستان بسازید و زمان خواب برایش تعریف کنید و از رفتارهای خوب برایش مثال بزنید.
اطمینان پیدا کنید که حتی یک بار هم تسلیم خواسته ی کودک تان نمی شوید. اگر هر بار تسلیم خواسته ی او شوید، در واقع دارید او را تشویق می کنید که هر بار که چیزی را می خواهد پرخاشگری کند.
وقتی کودک تان پرخاشگری می کند، چه کار می کنید؟
استفاده از منطق یا دستور دادن به هنگام کج خلقی کودک، سود زیادی نصیبتان نمی کند! شما نمی توانید با درخواستی ساده از کودک تان مثل «گریه نکن» یا «آروم باش» به «سونامی عاطفی» او رسیدگی کنید. اگر از کودک تان انتظار دارید زمانی که عملا تحت تاثیر سمت غیر منطقی مغزش قرار دارد، عاقلانه و منطقی رفتار کند، باید در افکارتان تجدید نظر کنید. در زیر پیشنهاداتی را درباره ی چگونگی برخورد با کج خلقی کودکان آورده ایم:
زمانی که کودک شما درست رفتار نمی کند، ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد. بعنوان والدین او شما باید ابتدا دلیل پرخاشگری اش را شناسایی کنید. ببینید که مقصود او جلب توجه، احساس تنهایی یا خستگی و بی حوصلگی است. وقتی که علت را کشف کرده باشید، نیمی از راه را رفته اید.
اگر چیزی را بارها و بارها به او بگویید، در واقع دارید او را آزار می دهید. اگر مرتبا او را سرزنش کنید و هی نق بزنید او لجوج خواهد شد. در عوض می توانید در عین شکیبایی عواقب کار را برایش توضیح بدهید. برای نمونه، «اگه آب بازی کنی، سرما می خوری.»
اگر با درست رفتار نکردن یا بدرفتاری کودک برخورد فیزیکی کردید، در رفتارتان تجدید نظر کنید. تنبیه، تنها او را پرخاشگرتر و مقاوم تر می کند. باید اجازه دهید که قبل از اینکه او را تنبیه کنید قائله بخوابد و شرایط آرام شود. هنگامی که خشمگین هستید، بهتر است از سرزنش و یا تنبیه او اجتناب کنید؛ چون ممکن است بعدا از اقدامات خود پشیمان شوید.
تمام اشتباهات رفتاری اش را برایش ردیف نکنید و درباره ی آنها سخنرانی نکنید. فقط به مسئله ی حال حاضر و پیش آمده بپردازید و به آن رسیدگی کنید. اگر او را برای تمام اشتباهاتی که تا کنون انجام داده است سرزنش کنید، دیگر به آنچه شما می گویید توجه نخواهد کرد.
تلاش کنید به او توجه کنید و به بهترین دوست او تبدیل بشوید. به یاد داشته باشید که اگر از او انتظار رفتار خوب دارید، باید با او خوب رفتار کنید.
اگر مشکل باقی ماند، در استفاده از نظر مشاور در این زمینه دریغ نکنید. مشاوران حرفه ای این توانایی را دارند که فاصله ی بین شما و کودک تان را پر کنند و کانال های ارتباطی تان را بهبود ببخشند. چنین متخصصانی، برای تعیین علت اصلی عدم عزت نفس، خشم، افسردگی و پرخاشگری در کودک، قبل از آن که دیر بشود، افراد مناسبی هستند.
افزودن دیدگاه جدید