زندگی با طعم شیرین قناعت

زندگی با طعم شیرین قناعت

در این نوشتار از سری مباحث «بررسی آثار و فواید قناعت در ابعاد وجودی انسان» سعی می گردد به آثار و فواید  قناعت بر کیفیت زندگی پرداخته شود....

در طول اعصار و تاریخ گذشتگان همواره صفت حرص و طمع، آغازکننده بسیاری از درگیری ها، تعارضات ، اختلافات و نابودکننده نوع بشر بوده است. در مقابل همه این آثار و مضرات، صفتی به نام قناعت وجود دارد؛ قناعت در لغت به معنای خرسندی، خرسند شدن به قسمت خود، بسنده کردن به مقدار نیاز، صرفه جویی، خشنودی نفس به آنچه از روزی و معاش قسمت او شود، می­گویند. [معین، محمد (1388)، فرهنگ فارسی معین، چاپ سوم، تهران، انتشارات گلی]

قناعت در اصطلاح، حالتی است برای نفس که باعث اکتفاکردن آدمی به قدر حاجت و ضرورت است. [نراقی، احمد (1371)، معراج السعاده،  قم، انتشارات هجرت] قناعتی که منشاء بسیاری از برکات و خیرات دنیوی و اخروی برای انسان خواهد بود. بشر امروزی به دلایل مختلفی از جمله عدم اطمینان به رازق بودن خداوند کریم، شناخت صحیحی از زندگی ندارد و آرامش را مساوی با یک زندگی مرفه می داند و در این راه، ممکن است ناخواسته دچار حرص و طمع گردد. انسان حریص مانند فردی که مبتلا به بیماری استسقاء شده، هر چه به دست آورد، باز هم عطش او فرو نخواهد نشست. از طرفی کسب رضایت در ابعاد گوناگون و بهبود کیفیت زندگی ،  از دغدغه های بشر امروزی است و این باعث بروز آشفتگی های زیاد در انسان می شود. در جوامع پر زرق و برق کنونی، برای دستیابی به امکانات بیشتر، لزوم کار و تلاش امری بدیهی است، لیکن اگر در راه کسب منافع بیشتر، حرص و طمع بر افکار، احساسات و اعمال انسان حاکم شد، اخلاق و انسانیت زیر پا گذاشته می شود و این امر در سطح جامعه و خانواده ضررهای جبران ناپذیری وارد خواهد کرد.

سازمان بهداشت جهانی، کیفیت زندگی را درک افراد از جایگاه خود در زندگی در بافت سیستم فرهنگ و ارزشهایی که او با آن زندگی میکند میداند که در ارتباط با هدفها، انتظارات، استانداردها و نگرانی های اوست. امروزه اکثر محققان معتقدند کیفیت زندگی دارای ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی و معنوی است. [محرابی، حسین و عظیمی، مریم (1395)، بررسی رابطه کیفیت زندگی و رضایت زناشویی دربین دانشجویان دانشگاه پیام نور مرکز گناباد، مجله اصول بهداشت روانی، ویژه نامه سومین کنفرانس بین المللی روانشناسی و علوم تربیتی]

در این نوشتار سعی می گردد به آثار و فواید  قناعت بر کیفیت زندگی پرداخته شود.

تعریف قناعت

قناعت در لغت به معنای خرسندی، خرسند شدن به قسمت خود، بسنده کردن به مقدار نیاز، صرفه جویی ، خشنودی نفس به آنچه از روزی و معاش قسمت او شود می­گویند.[دهخدا، علی اکبر (1375)، لغتنامه دهخدا، تهران، انتشارات امیرکبیر] قناعت در اصطلاح، حالتی است برای نفس که باعث اکتفاکردن آدمی به قدر حاجت و ضرورت است.[نراقی، احمد (1371)، معراج السعاده،  قم، انتشارات هجرت]

برای دریافت تصویر در اندازه اصلی روی آن کلیک کنید

آرایش زندگی

آرایش زندگی یعنی زینت دان و تجمل دادن چیزی.[معین، محمد (1388)، فرهنگ فارسی معین، چاپ سوم، تهران، انتشارات گلی] امام علی(علیه السلام) می فرمایند: «جَمالُ العَیشِ القَناعة؛ آرایش زندگی در قناعت است»[تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمد(1378)، تصنیف غررالحکم و دررالحکم، مترجم هاشم رسولی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی] صفت قناعت، صفتی افزودنی است به روح و روان؛ یعنی افراد باید با کسب این صفت به زندگی خود جمال و جبروت بخشند و زندگی را زیبا نمایند. طبق حدیث بالا با اضافه نمودن و زینت دادن خود با قناعت می توان زندگی را دلفریب کرد.

در حدیثی دیگر امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «مِنْ أَکْرَمِ الْخُلُقِ التَّحَلِّی بِالْقَنَاعَةِ؛ آراستگی به قناعت ارجمندترین خصلت هاست»[غرر الحکم، ج 1، ص 978]

توانگری

توانگری نوعی هنر استفاده صحیح از منابع و امکانات موجود است. انسان توانمند انسانی است که از داشته های خود به نحو احسن استفاده کند تا دچار گرفتاری و فقر نشود. چنانکه که گفته اند: توانگری به هنر است نه به مال.[یوسفی، غلامحسین (1381)، گلستان سعدی، چاپ ششم، تهران، انتشارات خوارزمی] توانگری می گوید بهترین لباسهایتان را بپوشید، خود را زیباترین وجه بیارایید، با استفاده از هر آنچه دارید، به غنی ترین شکل ممکن زندگی کنید، تمام توانایی خود را صرف احساس دولتمندی کنید، در درون و بیرونتان فضایی غنی بیافرینید، به جوهری که هم اکنون در اختیار دارید، ظاهری ثروتمند و شکوهمند ببخشید. [پاندر، کاترین (1974م)،  قانون توانگری، ترجمه گیتی خوشدل(1373)، تهران، انتشارات پیکان]

خداوند متعال بندگان خود را توانگر می داند و بدیهی است که انسان خلیفه خدا بر روی زمین است؛ توانگری حق مسلم و میراث الهی است، توانگری را باید در ذهن و عمل هر دو با هم انجام داد. ابتدا در ذهن توانگری شکل می گیرد و با قناعت، این صفت عالی  به منحصه ظهور خواهد رسید تا فرد با کمترین داشته ها، با تقویت توانگری بتواند بهترین استفاده ها را از امکانات موجود بکند.

«أَوْحَی اللَّهُ تَعَالَی إِلَی دَاوُدَ (علیه السلام):« وَضَعْتُ الْغِنَی فِی الْقَنَاعَةِ وَ هُمْ یَطْلُبُونَهُ فِی کَثْرَةِ الْمَالِ فَلَا یَجِدُونَه؛ُ
خدا به داوود فرمود: من توانگری را در قناعت نهادم ولی مردم آن را در فراوانی مال می جویند از این رو نمی یابند»[حرعاملی، محمدبن حسن (1409ق)،  وسائل الشیعه،جلد 15، قم، انتشارات موسسه آل البیت].

امام علی (علیه السلام) نتیجه قناعت را رضایتمندی معرفی کرده اند و فرموده اند:
«اِلزَم الرّضا یلزَمُکَ الغِناء و الکِرامَة؛ پیوسته رضایتمند باش تا توانگری و کرامت همواره با تو همراه باشد»[لیثی واسطی، علی بن محمد (1376)، عیون الحکم و المواعظ، قم، انتشارات دارالحدیث]

آسایش

آسایش آسودگی جسمانی است. امام حسین(علیه السلام) می فرمایند : «القُنوعُ راحَةُ الأبدانِ؛ قناعت مایه آسایش تن است»[محمدی ری شهری، محمد (1384)، میزان الحکمه، جلد 9، قم، انتشارات دارالحدیث]. کسی که قانع نیست برای کسب خواسته های خویش ، خود را دچار مشقت و سختی می کند تا به خواسته ها و آرزوهای خود برسد و چه بسا در این راه دچار آفت ها و امراض زیادی خواهد شد. بنا به فرمایش امام علی (علیه السلام) : «أَطْیَبُ الْعَیْشِ الْقَنَاعَةُ؛ خوش ترین زندگی زندگی با قناعت است»[غررالحکم، حدیث شماره  ۲۹۱۸]

امام علی (علیه السلام) در حدیثی دیگر راه رسیدن به آسایش را قناعت نامیدند و فرمودند: کسی که به اندازه کفایت زندگی، از دنیا بردارد به آسایش دست یابد یا آسوده خاطر می گردد، در حالیکه دنیاپرستی کلید دشواری و مرکب رنج و گرفتاری است .[دشتی، محمد (1389)،  نهج البلاغه، قم، انتشارات اشکذر]

در حکمت بالا دنیاپرستی مرکبی نامیده شد که ما را به سوی رنج و گرفتاری می برد و برعکس قناعت خوش مرکبی است که ما را به سوی راحتی و نعمات بیشتر از سوی پروردگار خواهد برد. در حدیثی دیگر امام علی(علیه السلام) شروع حرص و طمع را آغاز نابودی آسایش می دانند و می فرمایند: «حُرِمَ القَناعَةَ فَافتَقَدَ الرّاحَةَ؛  به موازات قناعتی که حریص از آن محروم شده، راحتی و آسایش را نیز از کف داده است»[ابن بابویه، محمدبن علی (1377)،  خصال شیخ صدوق، ج1،  ترجمه محمدباقر کمره ای، تهران، انتشارات کتابچی]

شما می توانید برای مشاهده مجموعه تصاویر با موضوع قناعت به پیوند مقابل مراجعه نمایید: «حدیث گرافی | مجموعه تصاویر قنـاعت»