ماذنه یا موذنه یعنی چه + قدمت و مقیاس

ماذنه یا موذنه یعنی چه + قدمت و مقیاس

ماذنه یا موذنه (مأذنه ، مئذنة[1]) آن بخش از مسجد یا ساختمان های مذهبی اسلامی است که برای اذان گفتن از سوی مؤذن ساخته شده است. ماذنه ها معمولاً اتاقکی ویژه در بالای گلدسته ها (مناره ها)ی مسجدها هستند. اذان یا بانگ نماز، فراخوانی است به زبان عربی برای اعلام وقت نماز و دعوت مردم به اجرای مراسم نماز. مؤذن شخصی است که بانگ نماز را با صدای بلند و از فراز ماذنه برمی خواند.[2]

قدمت و مقیاس مأذنه

از ظهور اسلام تا پایان حیات پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلّم، ماذنه ها سقف مساجد بودند. اما اولین ماذنه بر فراز مناره در اسلام، مربوط است به عصر امویان و مسجد جامع اموری در سوریه که توسط ولید بن عبدالملک ساخته شد. این مناره ها در اصل، دو برج از برج های قدیمی کلیسا شهر بود که به ویرانه مبدل شده بود و ولید، با دادن پولی به مسیحیان، این ویرانه را خریداری نمود و بر روی آن مسجدی بنا کرد.[نعیمی، الدراس فی تاریخ المدارس، ج۲، ص۲۸۵؛ ابن بطوطه، الرحله «تحفة النظار فی غرائب الامصار و عجائب الاسفار، ص۶۳][فیلیپ حتی، تاریخ عرب، ۱۳۸۰ش، ص۳۴۰] قدیمی ترین ماذنه ایران، متعلق است به قرن دوم هجری قمری. این مناره در شهر قم بوده و مربوط به یک مسجد قدیمی در دوره سلجوقی است. ارتفاع این ماذنه 25 متر و جنس و نمای آن از آجر می باشد.[«سومين مناره جهان اسلام و اولين مناره احداثی در ايران». خبرگزاری ایسنا. ۲۶ آبان ۱۳۹۳]

بلندترین ماذنه دنیا، ماذنه مسجد حسن ثانی در کازابلانکا، شمال آفریقاست. این مسجد از لحاظ وسعت، در رده هفتم مساجد جهان است. این مناره (ماذنه) 210 متر طول دارد. این مسجد در دهه 1980 توسط حسن ثانی، شاه مراکش ساخته شد.[صبا صفری. «بلندترین مناره جهان در مسجد حسن ثانی کازابلانکا». ایوار] شرکت بن لادن سعودی نیز، قصد دارد در مسجدالحرام شهر مکه، در جوار کعبه، دو مناره به ارتفاع 420 متر، طراحی و اجرا نماید.[«بزرگترین مناره جهان در مسجدالحرام ساخته می شود». خبرگزاری شفقنا. ۱۹ مرداد ۱۳۹۳]

منابع:

1. مأذنه. [م َءْ ذَ ن َ] (ع اِ) جای اذان و منار و عوام مئذنه گویند. (ناظم الاطباء). گلدسته. (یادداشت به خط مرحوم دهخدا).

مئذنة. [ م ِءْ ذَ ن َ ] (ع اِ) جای اذان و مناره . (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). جای اذان یا مناره . (از اقرب الموارد). محل اذان . گلدسته . (یادداشت به خط مرحوم دهخدا). ج ، مآذن . (منتهی الارب ) (اقرب الموارد) : به وقت اذان بر قاعده از بهر اقامت رسم اذان بر مئذنه رفتم . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ شعار ص 316).

ای بلال خوش نوای خوش صهیل
مئذنه بر رو بزن طبل رحیل.
(مثنوی چ خاور ص 28).

و رجوع به ماده ٔ بعد شود. || صومعه . (منتهی الارب) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد)

2. مناره، سازه‌ای برج‌مانند است که کارکرد نخستین‌اش اذان گفتن بر فراز آن هنگام نمازهای پنجگانه بوده است. مأذنه، مئذنه، منار، صومعه و گل‌دسته، نامهای دیگری هستند که برای این سازه به کار می‌روند. در زمان پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلّم) مساجد مناره نداشتند. با توسعه دولت اسلامی و بزرگ‌تر شدن شهرها، لازم شد تا در کنار هر مسجدی مناره‌ای برای اذان گفتن و باخبر کردن مردم از وقت نماز بسازند. امروزه که مسلمانان از وسایل دیگری برای آگاهی از وقت نماز و شنیدن اذان بهره می‌برند، کارکرد مناره‌ها فقط تزئینی و تشخیص مساجد از دیگر بناهای شهر است. (به نقل از دفتر رسیدگی به امور مساجد، فرهنگ مسجد، ۲۳۱ - ، انتشارات ثقلین، تهران، ۱۳۵۸)