آشنایی با اعمالی که کارهای خیر ما را بی اثر می کنند
آشنایی با اعمالی که کارهای خیر ما را بی اثر می کنند
امکان دارد در سبک زندگی خویش کار خوبی انجام بدهیم که به ازای آن منتظر پاداشی در برزخ یا قیامت باشیم، اما هرگز پاداشی به ازای آن عمل دریافت نکنیم. آشنایی با اعمالی که کارهای خیر ما را بی اثر می کنند ، می تواند از حبط شدن اعمال و کارهای ثوابی که انجام می دهیم جلوگیری کند. با ما همراه باشید...
نظام پاداش و جزا که طبق آموزه های قرآن کریم و حدیث اهل بیت علیهم السلام برای گفتار و اعمال و حتی نیت های ما قرار گرفته، بر این اساس است که امکان دارد کار خیری در دنیا انجام بدهیم ولی بعد از آن مرتکب شر و گناهی شویم که به کلی آن عمل را حبط کند و از تأثیر بیندازد.
در مقابل این نکته را هم باید بدانیم که امکان دارد در زندگی خود مرتکب گناهی شویم که آثار بزرگ و بدی در زندگی دنیا و آخرت ما داشته باشد، اما بعد از آن عمل شایسته ای انجام بدهیم و به عنوان مثال توبه کنیم. در این صورت ممکن است آن گناه حبط شود و دیگر اثر بدی در زندگی ما نداشته باشد. در آخرت هم به ازای آن عذاب نشویم. گویا که اصلاً آن گناه را مرتکب نشده ایم.
کلمه ی «حبط» به معنی باطل شدن عمل و تأثیر نداشتن آن است. مفهوم حبط در آیه های قرآن کریم و همچنین در احادیث و روایات این است که اعمال انسان هم در دنیا و هم در آخرت باطل شود و دیگر تأثیر و نتیجه ای برای او نداشته باشد.
با این توضیح، وقتی کار خوبی انجام بدهیم و حبط شود، یعنی نه در زندگی دنیا ما اثری دارد و نه در آخرت به ازای آن پاداشی دریافت می کنیم. زمانی هم که عمل بد و گناهی از ما حبط شود، به این معنا است که نه در زندگی دنیای ما تأثیر بدی می گذارد و نه در زندگی آخرت مستوجب عذابی خواهیم بود. چون اساساً با حبط اعمال، آن اعمال از بین می روند.
پیامدهای ارتداد و خروج از دین
نکته ی بسیار مهم در نظام عالم که یکی از احکام الهی بر این قرار گرفته، این است که بعضی از گناهان وجود دارند که اگر کسی مرتکب آن شود، نیکی ها و کارهای خیر او را هم در دنیا و هم در آخرت حبط می کند و از اثر می اندازد؛ یعنی نه در این دنیا به ازای کارهای خوب خود اثر و نتیجه مثبتی دریافت می کند و نه در آخرت پاداشی در انتظار او خواهد بود.
یکی از کارهای ناشایست و گناهان بزرگ، ارتداد و خروج از دین است. آن طور که خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: «وَ مَنْ یرْتَدِدْ مِنْکمْ عَنْ دِینِهِ فَیمُتْ وَ هُوَ کافِرٌ فَأُولئِک حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ؛ و کسی که از آیینش برگردد و در حال کفر بمیرد، تمام اعمال نیک (گذشته) او در دنیا و آخرت بر باد می رود.» به این مفهوم که اگر کسی به خدای یکتا ایمان داشته باشد ولی بعد از مدتی از دین خارج شود و در همان حالت بی دینی و در حالی که هنوز توبه نکرده، از دنیا برود، گویا هیچ کار خوبی در زندگی خود انجام نداده است. به این ترتیب هیچ پاداشی در برزخ و آخرت نخواهد داشت و مدام در عذاب به سر خواهد برد.
یکی دیگر از کارهای ناشایست و گناهان بزرگی که موجب حبط و از بین رفتن آثار و پاداش کارهای خیر می شود، کفر به خدای یکتا و آیات او و همچنین سرکشی کردن در برابر خداوند متعال است.
حکم این مطلب را هم خدای متعال در سوره مبارکه آل عمران فرموده است، با این مضمون که: «إِنَّ الَّذِینَ یکفُرُونَ بِآیاتِ اللَّهِ وَ یقْتُلُونَ النَّبِیینَ بِغَیرِ حَقٍّ وَ یقْتُلُونَ الَّذِینَ یأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِیمٍ؛ أُولئِکَ الَّذِینَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ؛ کسانی که نسبت به آیات خدا کفر می ورزند و پیامبران را به ناحق می کشند و (نیز) مردمی را که امر به عدالت می کنند به قتل می رسانند و به کیفر دردناک (الهی) بشارت بده. آن ها کسانی هستند که اعمال (نیکشان، به خاطر این گناهان بزرگ) در دنیا و آخرت تباه شده است.» باید دقت شود که این گناهان همه ی اعمال خوب را بی اثر می کنند؛ مگر اینکه شخص توبه حقیقی انجام دهد.
گناهی که بخشی از کارهای خوب، نه همه ی آن را، بی اثر میکند
در این میان، گناهی هم وجود دارد که بخشی از کارهای خوب ما را، نه همه ی آن ها را، بی اثر می کند. به عنوان مثال ممکن است کسی بگوید من به خدای یکتا ایمان دارم اما با رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم عناد و دشمنی داشته باشد، چه در زمان حیات آن حضرت و چه در این دوران. این نوع دشمنی او با رسول و فرستاده خدای متعال موجب می شود که برخی از کارهای خوب و حسنات او بی اثر شود و نتواند پاداش آن کارها را دریافت کند.
این مورد هم در آیات قرآن بیان شده است. آنجا که خدای متعال می فرماید:
«إِنَّ الَّذِینَ کفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَ شَاقُّوا الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ ما تَبَینَ لَهُمُ الْهُدی لَنْ یضُرُّوا اللَّهَ شَیئاً، وَ سَیحْبِطُ أَعْمالَهُمْ، یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَکمْ» به این معنا که: «به درستی آنان که کافر شدند و از راه خدا جلوگیری کردند و با رسول دشمنی ورزیدند آن هم بعد از آنکه راه هدایت برایشان روشن شد، هرگز هیچ ضرری به خدا نمی زنند و به زودی اعمال خودشان حبط می شود. ای کسانی که ایمان آورده اید! خدا را و نیز رسول را اطاعت کنید و اعمال خود را باطل نسازید.»
مثال دیگر برای این مطلب در سوره مبارکه حجرات عنوان شده است که به این نکته اشاره کرده است که بلند کردن صدا در محضر رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم موجب حبط و از بین رفتن اثر برخی از حسنات می شود: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَکمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِی. وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ کجَهْرِ بَعْضِکمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُکمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ؛ ای کسانی که ایمان آورده اید صدایتان را بلندتر از صدای پیامبر درنیاورید، آن طور که با یکدیگر داد و فریاد می کنید، و زنهار مواظب باشید با این رفتار، اعمالتان ندانسته حبط نشود.»
منابع و پی نوشتها :
تفسیر المیزان؛ علامه طباطبایی
تفسیر تسنیم؛ آیت الله العظمی جوادی آملی
اصول کافی؛ شیخ کلینی
افزودن دیدگاه جدید