تاثیرات توکل در زندگی انسان

تاثیرات توکل در زندگی انسان

«اعتماد به خود» و «اعتماد به دیگران»، قابل هضم است؛ زیرا هردوی آنها در محدوده ذهن انسان قابل گنجایش است، اما اعتماد به خدا پایان پذیر نیست و نامحدود است، اگر انسان توانایی اعتماد را پیدا کند این به معنای توکل است. مولوی در این باره میگوید: تکیه بر جبار کن تا وا رهی ورنه افتی در بلای گمرهی.

توکل یعنی: توکل در لغت به معنای تسلیم امر است، کار خود را به وکیلی بسپاریم که قابل اعتماد است. حافظ می گوید: گر کار خود به خدا واگذاری حافظ ای بسا عشق که با بخت خدا داده کنی

خداوند می فرماید: «وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُه»، (سوره مبارکه طلاق، آیه 3)؛ کسی که بر خدا توکل کند پس خدا او را کافی است.

آیه «فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ»، (سوره مبارکه آل عمران، آیه 159)؛ خطاب به شخص پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است. این آیه، صراحت توکل را در یک مفهوم مثبت یادآوری می کند و می فرماید «ای پیغمبر! همین که عزم کردی و تصمیم گرفتی، به خدا اعتماد کن و کار خود را دنبال کن» نمی گوید: بنشین و دست روی دست بگذار و توکل کن، می گوید کار خود را بکن و به خدا توکل کن.

لذا تبیین مفهوم توکل، آثار آن در زندگی فردی و جتماعی و بیان اعتماد و فرق آن با توکل از مباحثی است که حجت الاسلام و المسلمین عرفان در شرح دعای دهمین روز ماه مبارک رمضان به آن پرداخته است.

«اَللّهُمَّ اجْعَلْنی فیهِ مِنَ الْمُتَوَکِّلینَ عَلَیکَ وَاجْعَلْنی فیهِ مِنَ الْفاَّئِزینَ لَدَیکَ وَاجْعَلْنی فیهِ مِنَ الْمُقَرَّبینَ اِلَیکَ بِاِحْسانِکَ یا غایةَ الطّالِبینَ.»

خدایا، در این روز مرا از آنان که به تو توکل می کنند قرار بده و از آنان که پیش تو سعادت یافته اند و از نزدیکان درگاه تو هستند قرار بده، به حق احسان و بخششت، ای خواسته نهایی جویندگان.
خدایا در این روز مرا از توکل کنندگان بر تو قرار بده.

برای درک مفهوم توکل لازم است که معنای اعتماد و انواع آن را بدانیم:

◈ انواع اعتماد:

اعتماد بر سه پایه است، این سه مورد منطق عقلی دارد یعنی بالاتر از این سه مورد امکان ندارد.

❖ اولین پایه، «اعتماد به خود» است که روان شناسان این نکته را بسیار تاکید و ترویج میکنند و به عنوان یک پایه اصلی موفقیت مورد تأکید قرار میدهند و حتی روانشناسان غربی که دیدگاه سکولاری و امانیستی به جامعه و خلقت دارند و اعتقادی به اعتماد و توکل به خدا ندارند در این مسئله خیلی مانور میدهند و شعارهایی همچون: ما «می خواهیم و می توانیم» یا «خواستن، توانستن است» را بسیار به کار میبرند.

این موضوع  که انسان از هر نظر به خود وابسته باشد. این حالت گرچه از نگاه روانشناسى مورد قبول و به آن سفارش شده است، اما در فرهنگ توحیدى درست و قابل قبول نیست؛ چون انسان هرچه بیشتر خدا را بشناسد و به او اعتماد داشته باشد متوجه میشود که بیش از آنچه قبلا تصور میکرده، ضعیف و ناتوان است؛ به معنای دیگر بر ضعف و ناتوانى خود، بیشتر از قبل، تکیه میکند.

توکّل و اعتماد داشتن انسان به خدا، ناشى از معرفت به ربوبیّت الهى است. اگر انسان خدا را به عنوان مالک و صاحب اختیار تمام هستی در دست اوست بداند؛ دیگر سراغ معبود دیگری نمیرود و دست نیاز به سوی کسی دراز نمیکند.

❖ دومین پایه اعتماد؛ توکل به دیگران و جوانب غیر معنوی که شامل اعتماد به قدرت های مادی است.

❖ پایه سوم اعتماد؛ اعتماد داشتن به خداست.

◈ تاثیرات توکل بر زندگی انسان:

از اولین تاثیرات توکل بر زندگی، کافی بودن خدا برای انسان است و بی نیاز شدن انسان از هر کس.

«وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ وَمَن یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْرًا»، (سوره مبارکه طلاق، آیه 3)

حضرت علی (علیه السلام) می فرماید: «مَنْ تَوَکَّلَ عَلَى اللَّهِ کُفِیَ»، (تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص: 196). کسی که بر خدا توکل کند، خدا، او را کفایت میکند.

دومین تاثیر توکل به خدا در زندگی میتوان به آسایش خاطر است:

«مَنْ تَوَکَّلَ لَمْ یَهْتَمَّ»، (تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص: 197)، حضرت علی (علیه السلام) فرمودند کسی که توکل میکند، غصه نمیخورد.

سومین تاثیر توکل به خدا آسانی زندگی است. حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: کسی که بر خدا توکل کند سختی ها بر او آسان میشود.

چهارمین تاثیر توکل به خدا روشنایی و صفای دل است. حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: «مَنْ تَوَکَّلَ عَلَى اللَّهِ أَضَاءَتْ لَهُ الشُّبُهَاتُ وَ کُفِیَ الْمَئُونَاتِ وَ أَمِنَ التَّبِعَاتِ»، (تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص: 197)، کسی که بر خدا توکل کند شبهات برای او روشن میشود هزینه ها، کفایت و پیامدهایش، امن میشود.

پنجمین تاثیر توکل به خدا دور شدن سلطه شیطان از انسان است.

خداوند در آیه 99 سوره نحل می فرماید: «إِنَّهُ لَیْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلَى الَّذینَ آمَنُوا وَ عَلى‏ رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ»، شیطان بر کسانی که ایمان دارند و بر پروردگارشان توکل می کنند، تسلطی ندارد.