محبوبیت پروردگار در پرتو توبه - سخنرانی مکتوب 7

محبوبیت پروردگار در پرتو توبه - سخنرانی مکتوب 7

محبوبیت پروردگار در پرتو توبه عنوان هفتمین جلسه از سری سخنرانی های حجت الاسلام انصاریان با موضوع «جایگاه روزه دار» در سه شنبه (31-1-1400ش) - رمضان 1442ه.ق - حسینیه هدایت می باشد.

مطالب مرتبط و پیشنهادی : ویژه نامه شب و روز هفتم ماه مبارک رمضان

بسم الله الرحمن الرحیم

«الحمدلله ربّ العالمین صلاة و السلام علی سید الانبیاء و المرسلین حبیب الهنا و طبیب نفوسنا ابی القاسم محمد صلی الله علیه و علی اهل بیته الطیبین الطاهرین المعصومین المکرمین».

طرح مقامات الهی در قرآن

یقیناً شناخت مقاماتی که خداوند از باب لطف، مهر و رحمتش برای انسان قرار داده، راه رسیدن به آن مقامات را هم نشان داده و انسان را هدایت کرده، لازم و ضروری است؛ چون جاهل ماندن به این مقامات، آدم را هفتاد هشتاد سال دست خالی نگه می دارد و زندگی اش را هم یک زندگی بی ارزشِ معمولی قرار می دهد که در این زندگی، خبری از خیر دنیا و آخرت نخواهد بود. 

مقام «مُنْعَمٌ عَلَیه»

همهٔ مقاماتی که قرار داده شده، در قرآن مطرح است؛ مثلاً یک مقام در سورهٔ مبارکهٔ حمد، اولین سورهٔ قرآن بیان شده که مقام «مُنْعَمٌ عَلَیه» و به عبارت ساده ، «اَنْعَمْتَ عَلَیْهِم» است. این «اَنْعَمْتَ عَلَیْهِم» چه کسانی هستند که در همین سورهٔ حمد می فرماید: «غَيرِ المَغضوبِ عَلَيهِم وَلَا الضّالّينَ» نه به آنها خشم گرفته شده است و نه گمراه هستند؟ 

تقسیم نادرست از نظر ادبی در آیه

ترجمه ها آیهٔ شریفه را سه تقسیم کرده اند که این تقسیم شدن از نظر ادبی، اشتباه و نادرست است. «اَنْعَمْتَ عَلَیْهِم» بندگان ویژه ات، «غَيرِ المَغضوبِ عَلَيهِم» نه یهودیان، «وَلَا الضّالّينَ» و نه مسیحیان ترجمه شده که نادرست است. اصلاً در این آیه، کمترین اشاره ای به یهود و نصاری نیست و این دو صفت سَلبی هستند که برای «اَنْعَمْتَ عَلَیْهِم» بیان شده اند. «اَنْعَمْتَ عَلَیْهِم» که بر آنها خشم گرفته نشده است و دائم از آنها راضی بودم تا از دنیا رفتند، آنها هم از من راضی بودند. «رَضِيَ اللَّهُ عَنهُم» من از آنها راضی بودم، «وَرَضوا عَنهُ» آنها هم از من راضی بودند. من از وجود، عمل، اخلاق و کار آنها خوشم می آمد و آنها هم از همه چیز من خوششان می آمد. عشق بازی طرفینی بین ما دوتا بود. «چه خوش بی مهربونی هر دو سر بی» و اینجا این گونه بودند. اینها همچنین تلخی گمراهی و خشم خدا را هم نچشیده اند. این «اَنْعَمْتَ عَلَیْهِم» است. 

مقام «مُنْعَمٌ عَلَیه»، ویژۀ مطیعان خدا و رسول

خداوند این مقام «مُنْعَمٌ عَلَیه» و «اَنْعَمْتَ عَلَیْهِم» را در آیه 69 سورهٔ نساء توضیح داده است و می فرماید: «وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ» شما اگر مطیع خدا و رسول نبودید، اهل عبادت هم نبودید. عبادت نتیجهٔ اطاعت از خدا و رسول اوست. شما نه مطیع غرب، نه مطیع شرق، نه مطیع ماهواره ها و نه مطیع فرهنگ های ابلیسی هستید. «وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ» شما هستید. 

سود اطاعت از خدا و رسول

نتیجهٔ این اطاعت از خدا و رسول و عاقبتش چیست؟ خدا در ادامهٔ آیه می فرماید: «فَأُولَئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ»؛ این «مُنْعَمٌ عَلَیْهِم» چه کسانی هستند؟ «مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ ۚ وَحَسُنَ أُولَٰئِكَ رَفِيقًا» شما در قیامت همنشین انبیا، صدیقین، شهدا و صالحین هستید و این سود اطاعت از خدا و پیغمبر است. این یک مقام که در اولین سوره بیان شده است. 

مقام تقوا

یک مقام دیگر هم در صفحهٔ اول دومین سوره، همان خط اول بیان شده است. اگر خدا لطف کرد و به توضیح این مقام رسیدیم، با همدیگر صحبت می کنیم. خدا می فرماید: «ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فِيهِ هُدىً لِلْمُتَّقِينَ»[سورهٔ مبارکه بقره، آیهٔ 2]  مقام تقوا که مقام عالی ای است. 

یاری خدا و رسول در سایۀ شناخت مقامات الهی

من باید این مقامات را بشناسم. اصلاً قرآن برای این آمده که بفهمم و بشناسم. در قرآن می خوانیم: «الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلَاوَتِهِ»[سورهٔ مبارکه بقره، آیهٔ 121]. نه فقط «يَتْلُونَهُ»، بلکه بخوانند و حق خواندن آن را هم به جا بیاورند. حق خواندن قرآن، معرفت به قرآن، شناخت و فهم قرآن و عمل به قرآن است. اگر من این مقامات را بشناسم، راهی را هم که ترسیم کرده و گفته از این جاده برو تا به این مقام برسی، بشناسم؛ یقیناً سلمان، مقداد، عمار، ابوذر، حبیب بن مظاهر و سعید بن عبدالله می شوم. در حقیقت، نه در قرآن و نه در روایات آمده است که یاران واقعی ما همان هایی هستند که در زمان خودمان بوده اند. هر کسی راه آنها را ادامه بدهد، یار پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم و امیرالمؤمنین علیه السلام است. ما در زیارت شهدای کربلا هم می خوانیم: «اَلسَّلامُ‏ عَلَيْكُمْ يا اَنْصارَ دينِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يا اَنْصارَ رَسُولِ اللَّهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يا اَنْصارَ اَميرِالْمُؤْمِنينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يا اَنْصارَ فاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِسآءِ الْعالَمينَ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يا اَنْصارَ اَبي مُحَمَّدٍ الْحَسَنِ بْنِ عَلِىٍّ، الْوَلِىِّ النَّاصِحِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكُمْ يا اَنْصارَ اَبى‏ عَبْدِاللَّهِ».

یاری اینها چه بوده است؟ یاری شان اطاعت از خدا و پیغمبر بوده است؛ چنان که در زیارت حضرت ابی عبدالله علیه السلام می خوانیم: «وَ أَطَعْتَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ». این آبِ شیرین تا بر پاشدن قیامت جریان دارد؛ یعنی درِ اطاعت از خدا و پیغمبر باز است. هر کسی در آن روزگار از خدا و پیغمبرش اطاعت کند، یار رسول الله و اهل بیت است. این مقامات باید شناخت شود، جاده هر کدام هم باید شناخته شود و بعد از شناخت مقامات و جاده هایش، در آن حرکت کرد که آدم یقیناً به این مقامات می رسد.

مقام توبه، از زیباترین و عالی ترین مقامات

یکی از مقاماتی که دو سه جلسه مورد بحث است، مقام تائبین و از عالی ترین مقامات است. طبق صریح قرآن، هر کسی به این مقام برسد، محبوب خدا می شود، نه محبّ خدا! 

خداوند، آفرینندۀ زیبایی ها

یک وقت صحبت این است که من نگاه کرده ام، گوش داده ام، فهمیده ام و عاشق خدا شده ام. آفرینش او را نگاه کرده و دیده ام این خلقت عجب صنعتی است! چه صانعی که همه چیز را زیبا آفریده است! معلوم می شود خودش از زیباییِ بی نهایت بهره دارد که این زیبا کارش زیباست. وجود زشت کار زیبا نمی کند، اما زیبا کارِ زیبا می کند. عالم کارِ عالمانه و حکیم کارِ حکیمانه می کند. خداوند زیبای بی نهایت است که هرچه آفریده، زیباست. حالا ممکن است به چشم من زیبا نیاید، ولی به چشم خودش هر چه خلق کرده، زیباست.

ابلهی دید اشتری به چرا / گفت نقشت همه کژ است چرا

شخص نادانی شتری را در چراگاه دید و گفت: این چه گردنی، چه پوزه ای، چه شکمی و چه پایی است؟ عجب بی ریخت هستی! 

گفت اشتر که اندر این پیکار / عیب نقاش می کنی، هُش دار 

تو مرا زشت معرفی می کنی یا کار نقاش را زشت معرفی می کنی؟ من زشت هستم؟ همین الآن در تمام پنج قاره، طبق نوشتهٔ دانشمندان حیوان شناس، هنوز جرثقیلی به دقت خلقت شتر ساخته نشده است. همهٔ حیوان ها را باید ایستاده بار کنند، اما شتر را باید بخوابانند و از همه هم سنگین تر بار او می کنند. همچنین برای بلند شدنش، تمام دانش جرثقیل را به کار می گیرد، بار را بلند می کند و نمی افتد. یکی از جرثقیل های ساخت امروز بشر، وقتی در مسجدالحرام بار بلند می کرد، کج شد و افتاد، تعدادی را هم کشت. دقیق تر از شتر نیست؛ لذا در قرآن می گوید: «أَفَلَا يَنْظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ»[سورهٔ مبارکه غاشیه، آیهٔ 17] اگر می خواهی مرا بشناسی، چرا به خلقت شتر دقت نمی کنی؟ در واقع، خداوند شتر را مایهٔ شناخت خودش معرفی کرده است. این زیبا همه چیزش زیباست؛ انبیا، ائمه ، قرآن، کتب آسمانی دیگر، آسمان ها، زمین، روییدنی ها، گل ها، درختان و دریاهایش.

توبه کنندگان، محبوب و معشوق پروردگار

مقاماتی که پروردگار قرار داده، زیباترین مقامات است، جاده اش هم باطراوت ترین و باصفاترین جاده است. وقتی آدم فکر می کند، عاشق این زیبای مطلق می شود. البته آیه نمی گوید که توبه کننده عاشق من است یا عاشق من شده است، بلکه می گوید کسی که به مقام توبه می رسد، معشوق و محبوب من است. ما آیات قرآن را بالا و پایین نمی کنیم، بازارگرمی هم نمی کنیم؛ این صریح آیه است که می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوّابينَ»[سورهٔ مبارکه بقره، آیهٔ 222] من عاشق توبه کنندگان هستم؛ یعنی توبه کنندگان محبوب و معشوق من هستند. 

بازسازی ساختمان انسانیت با توبه

من مقدمهٔ بسیار مهمی در بحث توبه آماده کرده ام که سه بخش دارد و اگر این سه بخش روشن نشود، عظمت مقام تائبین معلوم نمی شود. سه بخش این است: یکی جایگاه انسان در این عالم است که ارزش، بزرگی و عظمت انسان خیلی مهم است. یک بحث هم، معصیت است که با انسان چه می کند. یک بحث هم، چگونگی توبه است. 

انسان، ساختمان ویژۀ پروردگار

«الإنْسانُ بُنْيانُ اللّهِ» در این معارف خیلی باید دقت کرد! کلمهٔ بنیان به «اللّه» وصل است. انسان ساختمان اللّه است؛ یک ساختمان خاص و ویژه است. این اصل مسئله که ما ساختمان خدا هستیم. 

لعنت خداوند بر تخریب کنندگان ساختمان

«مَلْعُونٌ مَنْ هَدَمَ بُنْيانَهُ» کسی که این ساختمان را خراب کند، مورد لعنت است. این ساختمان، ساختمان خیلی گران و سنگینی است! اگر می خواهید بدانید این ساختمان از نظر کیفیت و کمیت، چه ساختمانی است، به این آیهٔ شریفه دقت کنید: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ»[سورهٔ مبارکه تین، آیهٔ 4]. در تمام قرآن مجید بگردید و ببینید که «اَحْسَن» در کجا آمده است؛ ای انسان، چه هستی و چه کسی هستی؟ شما فکر نکنید که این حرف ها تعریف ویژه ای برای انبیا یا ائمه است. خدا می فرماید «خَلَقْنَا الْإِنْسانَ»، نه «خَلَقْنَا الْأنبیا» و نه «خَلَقْنَا الأئمه»؛ آنها هم از مصادیق این آیه شریفهٔ هستند.

معصیت، کلنگ تخریب ساختمان انسانیت

حال اگر آدم این ساختمان را خراب کند که در «احسن تقویم» است، کلنگی که این ساختمان را خراب می کند، چیست؟ باز طبق آیات قرآن، «معصیت» این ساختمان را خراب می کند. وقتی معصیت ادامه پیدا کند، تخریب ادامه پیدا می کند؛ تا جایی که دیگر انسان بودنی از انسان نمی ماند، دیگر «احسن تقویم» و «لَقَدْ كَرَّمْنا بَنِي آدَمَ»[سورهٔ مبارکه إسراء، آیهٔ 70] نیست. پس چیست؟ 

سرانجام تخریب ساختمان انسانیت

وقتی این ساختمان تخریب شد، در آیهٔ 179 سورهٔ اعراف می گوید: «لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا» دیگر قدرت درکی برایش نمانده که بفهمد و خراب شده است. «وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا» همچنین گوشی نمانده که بشنود و تخریب شده است. شما واعظانی عالم تر، بامعرفت تر، پاک تر الهی تر، ربانی تر و خالص تر از این 72 نفرِ کربلا خبر دارید که در رأس آنها هم ابی عبدالله علیه السلام است! 8 روز، صبح، بعدازظهر و غروب، این 30000 نفر را موعظه کردند، فقط یک نفر موعظه را قبول کرد که آن هم حربن یزید بود. برای بقیه قدرت درکی نمانده و خراب شده بود؛ از بس مال حرام در کوفه خورده بودند و ارتباطات نامشروع با زنان داشتند. این حرف ابی عبدالله علیه السلام در روز عاشوراست که شما چرا این گونه شدید؛ یکی مال حرام، یکی روابط نامشروع و یکی هم بندگی طاغوت است. شما یزید را به جای خدا در زندگی تان گذاشته اید. معبود اوست! آیا قدرت فهم و گوش و چشم می ماند؟ حالا این «احسن تقویم» تخریب شده است؟ خدا می فرماید: «أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ» غفلت خطر خیلی سنگینی است که من از خدا، خودم، حلال و حرام، مردم و قیامت غافل بشوم. غفلت کلنگی است که این ساختمان را خراب می کند.

توبه، راهی برای بازگشت به احسن تقویم

حالا ساختمانِ خراب شده، آیا قابل ساختن دوباره هست؟ قرآن می فرماید: مصالح ساختن دوباره اش تا به احسن تقویمی برسد، توبه است. من آیاتش را بعداً برایتان می خوانم که کل توبه ترکیبی از دو برنامه است: حذف همهٔ گناهان گذشته و انتخاب همهٔ نیکی ها و خوبی ها. این دو کار، ساختمان را دوباره بازسازی می کند. «هزار نکته باریک تر ز مو اینجاست»؛ یعنی در مقام تائبین. 

هر سرِ موی مرا با تو هزاران کار است / ما کجاییم و ملامت گر بیکار کجاست

ساقی و مطرب و می جمله مهیاست، ولی / عیش بی یار مهیّا نشود، یار کجاست

همه چیز حاضر و موجود است؛ اما اگر کنار خدا نباشیم، چه زندگیِ خوشی؟! اگر توبه نباشد، چه زندگی پاکی؟! اگر توبه نباشد، چه بازسازیِ این ساختمان تخریب شده؟! 

حرف آخر؛ گر این حسین من، سر او از چه بر سنان

من وقتی هر روز شما را نگاه می کنم، خودم منبر خودم را گوش می دهم و هر روز به ارتباط با ابی عبدالله علیه السلام دقت می کنم، می بینم که شکر یک روز این ماه رمضان در قدرت ما نیست؛ از روزه اش، شرکت در جلسهٔ علم و توسل به محبوب محبان، حضرت ابی عبدالله الحسین علیه السلام. یک حرفی برایتان بگویم، یادتان می ماند؛ در هر روضه ای که روضه شنیده اید، یاد این حرف بیفتید؛ حالا در ماه رمضان که بیشتر. چگونه شکر این نعمت گزارم که درخت روزهٔ مرا هر روز با اشک بر ابی عبدالله علیه السلام آبیاری می کنی. این روزه چه روزه ای می شود!

«اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَباعَبْدِاللَّهِ اَلسَّلامُ، عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکاتُهُ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا سَفِينَةَ النَّجَاةِ، السَّلامُ عَلَيْكَ مِصباحُ الْهُدی اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا رَحْمَهَ اللهِ الْواسِعَة یَا بَابَ الْنِجٰاةِ الْأمة».

گفت این به خون تپیده نباشد حسین من / این نیست آن که در برِ من بوده تاکنون

گر این حسین من، سر او از چه بر سنان / ور این حسین من، تن او از چه غرق خون

يا خواب بوده ام من و گم كشته است راه / یا خواب بوده آن که مرا بوده رهنمون

می گفت و می گریست که جانسوز ناله ای / آمد ز حنجر شهِ لب تشنگان برون 

که ای عندلیب گلشن جان آمدی، بیا / ره گم نگشته خوش به نشان آمدی، بيا

طاقتش را ندارم که بگویم؛ زینب سلام الله علیها این صدا را از زیر آن همه شمشیر و خنجر و نیزه شکسته شنید. اول که خود بدن را ندید! دختر امیرالمؤمنین، من از قول مردم می پرسم: برادر را چگونه شناختی؟ پیراهن که نداشت، سر که نداشت، جای سالمی که نداشت!