امام علی علیه السلام/ منبر مکتوب8 (استاد انصاریان۹۶)

امام علی علیه السلام/ منبر مکتوب8 (استاد انصاریان۹۶)

سخنرانی هشتم استاد حجت الاسلام والمسلمین انصاریان با موضوع امام علی علیه السلام در قم/ حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها) / دههٔ دوم رجب / بهار ۱۳۹۶هـ.ش.

مطالب مرتبط : ولـادت امــام علــی علیه السلام - ویژه نامه مولود کعبه

بسم الله الرحمن الرحیم

«الحمدلله رب العالمین الصلاة والسلام علی سید الانبیاء والمرسلین حبیب الهنا وطبیب نفوسنا ابی القاسم محمد صلی الله علیه وعلی اهل بیته الطیبین الطاهرین المعصومین المکرمین».

روایاتی که از وجود مبارک رسول خدا -صلی الله علیه وآله وسلم- و ائمهٔ طاهرین -علیهم السلام- در کتاب های معتبر نقل شده است، نشان می دهد که پیغمبر و ائمه، مردم را در این روایات دقیقاً روانکاوی و روان شناسی کرده اند و پیش از آنکه از قرن هجدهم به بعد، رشتهٔ روانکاوی و روان شناسی در غرب پیدا شود، این رشته را کامل، جامع و دقیق، پیغمبر و ائمهٔ طاهرین ارائه دادند؛ ولی متأسفانه روی روایات براساس این دو رشتهٔ روانکاوی و روان شناسی کار نشده است.

ما کنار دریا هستیم، ولی تشنه هستیم و آبی که برای رفع تشنگی مان در دانشگاه ها و در دانشکده ها می خوریم، آب ساخته شدهٔ روان شناسان و روانکاوان غرب است که یک آب آلوده، یک آب پر از لجن، یک آب پر از میکروب است. من مهم ترین کتاب های روانکاوی و روان شناسی غرب را مطالعه کرده ام، داروی علاج دردهای باطنی مردم و بیماری های نفسانی مردم نیست؛ اگر اینها داروی درمان بود، خود غربیان را بعد از 200 سال درمان می کرد؛ درحالی که هر روز که بر غرب می گذرد، بیماری های اخلاقی و مفاسد روانی در مردم غرب اوج بیشتری می گیرد، ریشه دارتر می شود، شدت بیشتری پیدا می کند! داروی این گونه دردها قرآن است.

«وَ نُنَزِّلُ مِنَ اَلْقُرْآنِ مٰا هُوَ شِفٰاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ»[الإسراء، 82]، شفا یعنی درمان کننده، یعنی علاج کننده؛ همین دارو بود که بیمارانی که به درمان علاقه داشتند، درمانشان کرد. حالا وقتی یک بیمار است که می گوید من دارو نمی خورم، پرهیز هم دوست ندارم، دکتر هم نمی روم! خب داروخانهٔ قرآن که او را شفا نمی دهد، او را که درمان نمی کند؛ بلکه درمان کنندگی قرآن برای بیماری است که بیماری اش را فهمیده و دنبال دواست، دارو را پیدا می کند و دنبال درمان می شود. وقتی قرآن مجید با یک آیه، قوی ترین و خطرناکترین دزد زمان هارون الرشید را معالجه بکند، بیماران معمولی تر را نمی تواند معالجه بکند؟! کاملاً معالجه می کند.

من در طول 50 سال سخنرانی، خیلی از مشکلات روحی و روانی و اخلاقی و خانوادگی مردم را با آیات قرآن حل کرده ام، کاملاً هم جواب داده و آنها را به دادگاه و دادگستری و دادیار و حکم قاضی و دادستانی نیازمند نکرده ام؛ یعنی به آنها نگفتم برای حل این مشکلاتتان شکایت بکنید، دادگاه بروید، دادگستری بروید؛ قرآن مجید هم مسئلهٔ دادگاه و دادگستری دارد، ولی نگفته اینها علاج می کند. دادگاه و دادگستری هم به زور قانون، طرف را ساکت می کند، اما علاجش نمی کند. به زور قانون، طرف را وادار به عقب نشینی می کند، اما درمانش نمی کند. آیات مربوط به دادگاه و دادگستری یا روایات مربوط به دادگاه و دادگستری، قاضی را وادار می کند که متوسل به قانون بشود و دعوا را خاتمه بدهد؛ اما این آتش در دل مردم را که باعث دعوا و اختلاف شده، خاموش نمی کند. از دادگاه بیرون می آیند و طرف به زور قانون به حقش می رسد، ولی دلش نسبت به طرفش صاف نمی شود و می گوید: حالا ما را که محکوم کردند، ولی اگر زمینه ای پیش بیاید، پدرت را درمی آورم! خب معلوم می شود که معالجه نشده است، ولی آن که با قرآن مجید معالجه می شود، دیگر پدر کسی را درنمی آورد و ادامهٔ ظلم نمی دهد و رنجش ایجاد نمی کند؛ وقتی با داروی قرآن علاج می شود، دلش صاف و پاک می شود. روایات هم علاج کننده است و خیلی ها به ائمهٔ طاهرین -علیهم السلام- مراجعه کرده اند؛ بیماری عقلی داشتند، بیماری فکری داشتند، شُبهه داشتند، وسوسه داشتند، وسواس داشتند، مشکل اعتقادی داشتند، ائمهٔ طاهرین خیلی راحت بیماری شان را معالجه کرده اند. مشکل جامعهٔ ما این است که این یقین را در علاج بیماری ها پیدا نکرده که قرآن نسخهٔ درمان من است؛ این یقین را پیدا نکرده که راهنمایی های ائمهٔ طاهرین، علاج من است، درمان من است، شفای من است؛ اگر مردم به نقطهٔ یقین برسند که قرآن نسخهٔ درمان من است، خب آیات مربوط به بیماری اش را آدم برایش می خواند، چون یقین پیدا کرده که داروی بیماری اش است، آیات را به کار می گیرد و بیماری علاج می شود، آرامش پیدا می کند! «الا بذکر الله»، کلمهٔ ذکر یکی از 52 اسم قرآن مجید است. «الا بذکر الله تطمئن القلوب»، دل هایتان را با ذکر الله آرامش بدهید. این معنی ساده ای ندارد که بگویم آقا من مضطرب هستم، من مشکل روحی دارم، من اضطراب دارم، من دغدغه دارم، من ناآرامم، شما می گویی همهٔ اینها را با یاد خدا برطرف کن! خیلی خب، من یاد خدا و هر روز به خودم می قبولانم که عالم خدا دارد، عالم صاحب دارد، ولی آرام نمی شوم؛ به احتمال قوی، «الا بذکر الله» یعنی با کتاب الله، یعنی با قرآن، یعنی با این نسخهٔ شفابخش پروردگار آرامش به دست بیاورید، «الا بذکر الله تطمئن القلوب».

امیرالمؤمنین -علیه السلام- یک جملهٔ خیلی فوق العاده ای در دعای کمیل دارند، اگر در کمیل دقت کرده باشید، به پروردگار می گوید من، حالا امیرالمؤمنین که این گونه نبوده و امیرالمؤمنین در دعای کمیل، خودش را جای همهٔ مردم گذاشته است. هیچ چاره ای هم نداریم جز اینکه این را بگوییم، وگرنه گیر می کنیم! آنجایی که می گوید: «اللهم اغفر لی الذنوب التی تهتک العصم، اللهم اغفر لی الذنوب التی تنزل النقم، اللهم اغفر لی الذنوب التی تغیر النعم، اللهم اغفر لی الذنوب التی تحبس الدعا، اللهم اغفر لی الذنوب التی تقطع الرجا»، من در هزار صفحه شرحی که بر دعای کمیل نوشته ام، این «اللهم اغفر»ها مجموعاً نزدیک به چهل تا گناه کبیره و غیرکبیره است. اینها در امیرالمؤمنین بوده است؟ پاک تر از او که در عالم نبوده است. امیرالمؤمنین از مصادیق «لاٰ یمَسُّهُ إِلاَّ اَلْمُطَهَّرُونَ»[الواقعة، 79] قرآن است، امیرالمؤمنین از چهره های برجستهٔ «إِنَّمٰا یرِیدُ اَللّٰهُ لِیذْهِبَ عَنْکمُ اَلرِّجْسَ أَهْلَ اَلْبَیتِ وَ یطَهِّرَکمْ تَطْهِیراً»[الأحزاب، 33] است، پس چرا دارد گریه می کند که این چهل یا پنجاه تا گناه کبیرهٔ من را چشم پوشی کن؟ امیرالمؤمنین -علیه السلام- در کل عمرش، فکر یک گناه هم نکرده است. امیرالمؤمنین در این دعا خودش را جای همهٔ ملت اسلام گذاشته است و دارد از طرف آنها با پروردگار حرف می زند و به ما یاد می دهد که اگر می خواهی خودت را اصلاح کنی، این دعا نسخهٔ اصلاح کننده است؛ آن وقت یک جملهٔ عجیبی دارد! آدم در این جمله در می آورد که امیرالمؤمنین -علیه السلام- به وکالت از مردم، بین خودش و بین پروردگار را فاصلهٔ زیادی می بیند و دور است! می گوید: «اللهم انی اتقرب الیک بذکرک»، خدایا من این فاصلهٔ بین خودم و تو را کم می کنم، این دوری بین خودم و تو را ازبین می برم، با چه چیزی؟ با ذکر تو! «اتقرب الیک بذکرک»، خب یک معنای ذکر هم قرآن کریم است: «إِنّٰا نَحْنُ نَزَّلْنَا اَلذِّکرَ وَ إِنّٰا لَهُ لَحٰافِظُونَ»[الحجر، 9]؛ یک معنی ذکر هم تحقق دادن جان از کار در قلب است. امام صادق علیه السلام می فرمایند(روایت در جلد دوم اصول کافی است): ما اهل بیت که به شما می گوییم اهل ذکر باشید، فکر می کنید هدف ما، مراد ما، منظور ما از ذکر، «سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر» است؟ این نیّت ماست؟ می فرمایند: این نیّت ما نیست. شما دربارهٔ یک حقیقت الهیه، یک حقیقت قرآنیه تردید داشته باش، شک داشته باش و هزاربار بنشین و بگو «سبحان الله و الحمدالله و لا اله الا الله و الله اکبر»، رد نمی شوی و می مانی.

امام محمد باقر علیه السلام می فرمایند: ما وقتی می گوییم ذکر، معنی حرف ما «سبحان الله» گفتن، «و الحمدلله» گفتن، «و لا اله الا الله» گفتن و «والله اکبر» گفتن نیست؛ این گفتن خوب است، ولی بدانید نظر ما به ذکر، این است که چون واجبات الهی به تو رسید؛ صبح واجب الهی نماز به تو رسیده، بلند شو و بخوان، تنبلی هم نکن، فرار هم نکن و در زندان رختخواب هم گیر نکن؛ این ذکر است! ظهر خودت را فدای دلار تجارتی و دلار مغازه و دلار کارخانه نکن، الآن که وقت نماز رسیده، بلند شو و نماز ظهر و عصرت را بخوان؛ این ذکر است! ماه رمضان آمد، بلند نشو و صد جور محمل درست کن برای اینکه روزه را نگیری و برو روزه بگیر؛ این ذکر است! یک سال که از کاسبی ات گذشت، مردانگی به خرج بده و اگر100 میلیون تومان از مخارج سالت اضافه آمده، بیست میلیون تومانش را بدون درنگ و نقد، بردار و ببر به خدا بده؛ این حق خداست! «وَ اِعْلَمُوا أَنَّمٰا غَنِمْتُمْ مِنْ شَیءٍ فَأَنَّ لِلّٰهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ»[الأنفال، 41]، پول را که می دهی، این پول دادن ذکر است! امام صادق -علیه السلام- می گویند: معنی ذکری که ما می گوییم، این است! وقتی نوبت واجبات به تو رسید، انجام بده؛ حالا واجب بدنی است، واجب پولی است، واجب حقوقی است؛ این ذکر است و مقصود ما و مراد ما از ذکر، این است که هر حرامی، هر گناهی و هر معصیتی به سراغت آمد، خیلی شجاعانه به معصیت و گناه بگو که برو! زلف من با زلف تو گره نمی خورد؛ این ذکر است!

اما ذکر زبانیِ تنها کاری از دستش بر نمی آید؛ ممکن است یک کسی سر برج به 10 نفر پول ربا داده باشد، حالا سر برج باید پیش این 10 نفر برود و به هر کدامشان بگوید ربای پول من را بدهید! من ده میلیون، بیست میلیون، پنجاه میلیون به تو دادم و قرارداد هم کرده ام تا وقتی کل پولم را پس بدهی، ماهی دومیلیون به من بدهی؛ این آدمِ رباخوار ممکن است قم در ترافیک گیر کند، تهران، اصفهان، شیراز در ترافیک گیر کند، هوا هم گرم است و دلش هم له لهِ پول را می زند، با گیرکردن در ترافیک تا برسد پول ربا را بگیرد، ده بار بگوید: «لا اله الا الله»، این هم شد شهر! خب این «لا اله الا اللهِ» رباخور، چه دردی را از او درمان می کند؟ این «لا اله الا الله» چیست؟ گفتن این «لا اله الا الله»، با اینکه از ماشین پیاده شود و دستش را درِ گوشش بگذارد و داد بزند که کلاغ پرید، یکی است!

شما شنیده اید و من هم شنیده ام؛ از بچگی پای منبرها شنیده ام که زینب کبری سلام الله علیها درحال برگشتن به خیمه دید که از میدان دسته جمعی دارند تکبیر می گویند، همه دارند می گویند «الله اکبر، الله اکبر»! زینب کبری بر گشت که ببیند اینها به چه علت دارند «الله اکبر» می گویند! دید سر ابی عبدالله را بریده اند، به نیزه زده اند و دارند برای پیروزی شان «الله اکبر» می گویند. آن «الله اکبر»، چه الله اکبری است؟ غیر از آتش جهنم است؟

آدم دین را بفهمد! روایت در کتاب باعظمت کافی است که مراد ما از ذکر، «سبحان الله و الحمدلله ولا اله الا الله و الله اکبر» نیست؛ بلکه مراد ما این است که وقتِ واجب به تو رسید، چون و چرا نکنی، درنگ نکنی، تنبل بازی در نیاوری! بلند شو و واجب را عمل کن، بلند شو و واجب پولی را عمل کن، بلند شو و واجب حقوقی را عمل کن؛ و مراد ما از ذکر، این است وقتی گناهی پیش آمد، به گناه بگویی که دست به دستت نمی دهم و وصل به تو نمی شوم.

«انی اتقرب الیک بذکرک»، با قرآن، با واجبات و با ترک محرّمات، معنی سوم ذکر هم این است که باز از امام باقر -علیه السلام- در کتاب کافی، در جلد اوّل، در باب حجت نقل شده است: «نحن اهل الذکر»، و گاهی هم می گویند: ذکر امیرالمؤمنین است؛ گاهی می گویند: «نحن الذکر»؛ گاهی می گویند: پیغمبر ذکر است، یعنی امیرالمؤمنین می گویند: خدایا من فاصلهٔ بین خودم و تو را با ذکر کم می کنم تا به تو برسم؛ با قرآن، با واجبات، با ترک محرّمات، با پیروی از اهل بیت که این ذکر است.

خب، این روایات چه کار کرده اند! عجب فرهنگ باعظمتی! عجب فرهنگ پرثمری است! عجب شجرهٔ طیبه ای است! شما برادران اهل علم، فقط از امشب، شبی یک ساعت، شبی دوساعت، باب ایمان و کفر بحارالأنوار مرحوم علامهٔ مجلسی را ببینید. نوع آن روایات، روایات مَن درآوردی نیست، روایات ساختگی نیست؛ هیچ کس نیامده در باب ایمان وکفر روایت بسازد، چون به دردش نمی خورد و اگر آدم بدی هم بوده، به ضررش بوده است.

روایاتی که در این ده جلد وارد شده، انسان به قدری دقیق روان شناسی و روانکاوی شده که آدم بهتش می برد؛ تازه با این روایات می فهمد معجزهٔ عقلی ائمهٔ طاهرین با معجزهٔ قدرتی شان خیلی فرق می کند؛ اینکه بیایند و در کویر پا بکوبند تا از زیر پایشان آب درآید، این برای ائمهٔ ما خیلی معمولی است و مهم نیست؛ اگر به مُرده فوت کنند و زنده شود، این مهم نیست؛ مهم معجزهٔ ائمهٔ ما ثمرات عقلی و قلبی شان است، آنهایی که عقلشان آشکار کرده، آن علومشان، آنها واقعاً معجزهٔ ویژه است؛ خب یکی از آن نوع روایات را برایتان بخوانم، چقدر عالی است! پیغمبر اکرم -صلی الله علیه وآله وسلم- می فرمایند: «أَلَا وَ إِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَة»[بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏58، ص: 23]، امت من آگاه باشید، امت من بیدار باشید، امت من هشیار باشید، اینها همه در معنیِ «ألا» است؛ «ألا» به معنی فریاد برای بیدارکردن غافلان و خواب هاست؛ «ألا»، این دیگر نهایت داد کشیدن پیغمبر از شدت دلسوزی است! «أَلَا وَ إِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَة»، بدانید و آگاه باشید که یک پاره گوشت در بدن است. ببینید پیغمبر اکرم -صلی الله علیه وآله وسلم- ، توجه شان را در بدن کجا برده اند! چشم را نمی گوید، گوش را نمی گوید، پا را نمی گوید، زبان را نمی گوید، شکم را نمی گوید؛ بدانید و آگاه باشید که یک پاره گوشت در بدن است و وزن زیادی هم ندارد، به اندازهٔ مُشت بستهٔ انسان است. مُشت بستهٔ خودِ آن صاحبِ پاره گوشت؛ «اذا صلحت»، این چه روانکاوی دقیقی است! «اذا صلحت»، اگر این پاره گوشت از شلوغی، به هم خوردگی، اضطراب و ناامنی درآید و سروسامان بگیرد، «صلحت» یعنی سروسامان گرفتن؛ عرب ها یک دعایی دارند که در روایاتمان هم آمده است: «اصلحک الله»، یعنی خدا وضع پریشان و به هم خورده ات را سروسامان بدهد و راحت شوی، آرامش پیدا کنی. این پاره گوشت، اگر سروسامانِ درستی بگیرد، «صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّه‏»[بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏58، ص: 23]، چشم شما، گوش شما، زبان شما، دست شما، شکم شما، غریزهٔ جنسی شما، قدم شما سروسامان درستی می گیرد.

«و اذا فسدت»، اما اگر این پاره گوشت بگندد، متعفن بشود، فاسد بشود، خراب شود، «فسق الجسد کله»، چشمتان، گوشتان، زبانتان، دستتان، شکمتان، غریزهٔ شهوتتان و پایتان فاسد می شود، خراب می شود؛ «ألا»، امت من بدانید که آن پارهٔ گوشت، قلب است.

شما می دانید خدا در قرآن، منشأ جنایات منافقین را چه می داند؟ اوّل سورهٔ بقره است، نمی گوید چشمشان هرز است، نمی گوید زبانشان هرز است، نمی گوید گوششان نجس است؛ بلکه فقط می گوید: کل این جنایاتی که می کنند، این جاسوسی هایی که می کنند، این خلوت های شیطانی که با هم دارند، حدود 11 آیه به وضع شیطانی منافقین اشاره می کند، چرا؟ چه شده است؟ می گوید: «فی قلوبهم مرض»، «الف» و «لام» هم ندارد؛ نمی گوید «فی قلوبهم المرض»، بلکه می گوید: «فی قلوبهم مرض»، اینها در دلشان یک بیماریِ سنگینی است! مرض نکره است، بیماری متراکم؛ چرا اینها این گونه هستند؟ حسود هستند، بخیل اند، تکبر باطنی دارند، حریص اند، دنیاپرست هستند، خودخواه هستند، کل اینها بیماری قلب می شود. وقتی دل بیمار باشد، چشم، گوش، زبان، دست، شکم، شهوت و قدم، از قلب مصرف می کنند و انرژی از آن تراکم بیماری های قلب می گیرند. آن که قلبش بیمار است، خیلی راحت در مسجدالحرام می آید و به مردم می گوید: پیغمبر را می بینید، این مرد مجنون است! این را می بینید، این ساحر است! این را می بینید، این افترازن و دروغگوست! زبان که خودش از خودش استقلالی ندارد، آن که زبان دارد علیه پیغمبر می گوید، قلب دارد او را تغذیه می کند؛ قلب بیمار! دل بیمار، چشم را تغذیه می کند که هرز می شود و هر نامحرمی را نگاه می کند و در نگاهش هم می ایستد! دل بیمار، شکم را حرام خور می کند، وگرنه خودِ شکم که کاره ای نیست! امام صادق -علیه السلام- می فرمایند: دلْ یک انبار برای اعضا و جوارح است و اعضا و جوارح مصرفشان از موجودی این انبار است، خودشان کاره ای نیستند؛ این یک روانکاوی دقیق است، این یک روان شناسی است.

خب حالا اگر کسی دلش بیمار است و علاقه دارد درمان بشود، چه کار باید بکند؟ باید به نسخهٔ خدا عمل بکند که قرآن مجید است، باید به روایات و فرهنگ اهل بیت عمل بکند که درمان دردهاست. 

این ذکر مصیبتی که امشب در محضر دختر موسی بن جعفر -علیه السلام- می کنم، فقط خواهران و برادرانی لمسش می کنند که دختر دارند و آنهایی که دختر ندارند، نمی توانند این مصیبت را کامل لمس بکنند. وجود مبارک ابی عبدالله برای آخرین بار آمادهٔ حرکت به میدان است؛ چون هیچ کس دیگری نمانده و همه شهید شده اند. آخرین سرباز فداکارش هم شش ماهه بوده که او را با تیر سه شعبه، سرش را از بدنش جدا کردند و حالا دیگر نوبت خودش است، تک و تنها!

خیلی بامحبت و آرام، با رکاب به شکم اسب نهیب زد، خیلی بامحبت! حتی حیوانات در دورهٔ عمر انبیا و ائمه، یک ذره آزار از دست اینها ندیدند. آرام رکاب زد. ذوالجناح خیلی اسب تیزهوشی بود و با این رکابی که ابی عبدالله زد، باید خیز بردارد؛ اما امام دید اصلاً حرکت نمی کند! خب امام به نظر مبارکشان -مثل هر سواره کاری- می رسد که ذوالجناح یک مانع دارد و یک چیزی جلویش است که نمی تواند برود. خم شد، دید دختر سیزده ساله اش –سکینه- جلوی اسب را گرفته است. پدری را باید از ابی عبدالله یاد گرفت! عجب پدری بود! برنگشت به این دختر که سیزده سالش بود، بگوید: بچه جان! کنار برو، می خواهم بروم. این را نگفت! پیاده شد و روی خاک نشست. دختر را در دامنش نشاند و به سر و روی دختر، دست با محبت کشید. اوّل اجازه داد که دختر حرف بزند، پرسید: بابا از صبح تا حالا هر وقت به میدان رفته ای، برگشته ای؛ این بار هم برمی گردی؟ فرمودند: نه عزیزدلم! دیگر برنمی گردم. گفت: بابا، حالا که می خواهی بروی و برنگردی، ممکن است من از تو یک درخواست بکنم! فرمودند: آره عزیزم، درخواستت را بگو! گفت: بابا، قبل از اینکه به میدان بروی، بیا خودت ما را به مدینه برگردان تا ما گرفتار این اشرار نشویم! ابی عبدالله یک ضرب المثل عربی برایش خواندند: «لَوْ تُرِكَ الْقَطَاةُ لَنَام‏»[الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، ج‏2، ص: 93] که سکینه معنی اش را فهمید که یعنی بابا، تمام راه ها را به روی من بسته اند و من دیگر نمی توانم شما را به مدینه برگردانم؛ اما عزیزدلم، سکینه جان! تو از من یک درخواست کردی و بابا نتوانست جوابت را بدهد، حالا من از تو یک درخواست دارم! از روی دامن بابا بلند شد و به گردن ابی عبدالله دست انداخت، صورت بابا را به سینه گرفت و گفت: بابا شما در خواستت را بگو! چشم، من عمل بکنم. فرمودند: سکینه جان! این قدر مقابل دیدهٔ من اشک نریز؛ دخترم، گریهٔ تو قلب من را دارد آتش می زند! «لَا تُحْرِقِي قَلْبِي بِدَمْعِكِ حَسْرَةً             مَا دَامَ مِنِّي الرُّوحُ فِي جُثْمَانِي‏»، بابا، تا من زنده هستم، صدای گریه ات را نشنوم! من طاقت ندارم. [مناقب آل أبي طالب عليهم السلام (لابن شهرآشوب)، ج‏4، ص: 109]