وقف در آیینه احادیث

امام مهدی علیه السّلام در جواب ابوالحسین محمّد بن جعفر اسدى فرمودند:
وَأَمّا ما سَأَلْتَ عَنْهُ مِنْ أَمْرِ الْوَقْفِ عَلى ناحِیَتِنا وَما یَجْعَلُ لَنا ثُمَّ یَحْتاجُ إِلَیْهِ صاحِبُهُ، فَکُلُّ ما لَمْ یُسَلَّمْ فَصاحِبُهُ فیهِ بِالْخِیارِ، وَکُلُّ ما سُلِّمَ فَلا خِیارَ فیهِ لِصاحِبِهِ، إِحْتاجَ إِلَیْهِ صاحِبُهُ أَوْ لَمْ یَحْتَجْ؛
از ما درباره ى این که فردى چیزى را براى ما وقف کرده، ولى خودش به آن محتاج شده است، پرسیده اى. حکم چنین فردى، این است که در آن چه براى ما وقف کرده، ولى تسلیم ما نکرده، مختار است و مى تواند وقف را به هم بزند؛ ولى آن چه را، به خاطر تسلیم، وقفش مسلّم شده است، دیگر نمى تواند برگرداند، خواه به آن احتیاج داشته یا نداشته باشد.[1]

امام صادق علیه السّلام فرمودند: 
قَسَمَ رَسولُ اللّه ِ(صلى الله عليه و آله وسلم) الْفَيءَ فَأصابَ عَلِيّا أرضٌ فَاحتَفَرَ فِيها عَينا فَخَرَجَ مِنها ماءٌ . . . فَقالَ: هِيَ صَدقَةٌ بَتّا بَتْلاً في حَجيجِ بَيتِ اللّه ِ و عابِرِ سَبيلِهِ لاتُباعُ و لاتُوهَبُ و لاتُورَثُ ؛ 
پيامبر خدا غنايم را تقسيم كرد . قطعه زمينى به على رسيد . على در آن زمين چشمه اى حفر كرد و چشمه به آب رسيد . . . حضرت فرمود : «اين صدقه (و وقفى) است كه آن را به طور قطعى (از ملك خويش) جدا كردم و به حاجيان خانه خدا و در راه ماندگان حجّ، مخصوص گردانيدم ؛ نه فروختنى است ، نه بخشيدنى و نه ارث بردنى . [2]

امام صادق علیه السّلام فرمودند: 
تَصَدَّقَ رَسُولُ اللّه ِ (صلى الله عليه و آله وسلم) بِأموالٍ جَعَلَها وَقفا ؛ 
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله وسلم) اموالى را صدقه داد و آنها را وقف كرد .[3] 

امام علی علیه السّلام در یکی از وقفنامه هایشان انگیزه خود را چنین بیان می کنند: 
ابتغاء وجه الله لیولجنی الله به الجنة و یصرفنی عن النار و یصرف النار عن وجهی یوم تبیض وجوه و تسود وجوه؛ 
[برای] رضایت خداوند[وقف کردم] تا به سبب آن مرا داخل بهشت برین فرماید و از آتش دورم دارد و آتش را از صورتم دور فرماید، در روزی که صورتهایی سفید و صورتهایی سیاه اند. [4]

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله در پاسخ به سؤال درباره زمینی از ثمغ فرمودند: 
احبس أصلها وسبل ثمرتها؛ 
اصل آن را وقف کن و میوه (و حاصل) اش را (برای کسانی که وقف آن ها کرده ای) وابگذار[5]. 

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند: 
اذا مَاتَ ابْنُ آدَمَ انْقَطَعَ عَمَلُهُ ، الَّا فِي ثَلَاثٍ ، صَدَقَةُ جَارِيَةٍ ، أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ ، أَوْ وَلَدُ صَالِحُ يَدْعُو لَهُ ؛ 
هر گاه فرزند آدم بميرد عمل او قطع مي شود مگر از سه چيز: صدقه ي جاريه (وقف به عنوان نمونه اي از صدقه جاريه)، علمي که از آن سود برده شود يا فرزند صالحي که براي او دعا کند[6]. 

امام علی علیه السّلام فرمودند: 
خَيرُ النّاسِ رَجُلٌ حَبَسَ نَفسَهُ فِي سَبيلِ اللَّهِ يُجاهِدُ أعداءَهُ يَلتَمِسُ المَوتَ أوِ القَتلَ في مَصافِّهِ. 
بهترين مردم كسي است خود را در راه خدا وقف کرده و با دشمنان او به نبرد بر مي خيزد، و مرگ يا كشته شدن در ميدان نبرد را آرزو مي كند. [7]

امام علی علیه السّلام فرمودند: 
اَلصَّدَقَةُ وَالْحَبسُ ذَخيرَتانِ فَدَعُوهُما لِيَومِهِما؛ 
صدقه و وقف دو ذخيره اند، آنها را براى روز قيامت قرار دهيد[8]. 

امام صادق عليه السّلام فرمودند: 
قالَ لى اَبى : يا جَعْفَرُ! اَوْقِفْ لى مِنْ مالى كَذا وكذا النّوادِبَ تَنْدُبُنى عَشْرَ سِنينَ بِمنى اَيّامَ مِنى ؛ 
پدرم امام باقر (علیه السّلام)به من فرمودند: اى جعفر! از مال خودم فلان مقدار وقف نوحه خوانان كن كه به مدّت ده سال در (منا) در ايام حجّ، بر من نوحه خوانى و سوگوارى كنند.[9] 

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند: 
الجنّه لکلّ تائب و الرّحمه لکلّ واقف؛ 
بهشت متعلق به توبه کاران است و رحمت متعلق به وقف گذاران است[10]. 

پی نوشت:
[1] بحارالأنوار، ج53، ص182، ح11.
[2] تهذیب الاحکام، ج 9، ح 148.
[3] دعائم الاسلام، ج 2، ص 341.
[4] بحار الانوار، 184 / 103.
[5] کنز العمال، 46150.
[6] وسائل الشيعه، 292 / 13.
[7] مستدرك الوسائل، ج 11، ص 17.
[8] دعائم الإسلام، ج 2، ص 340.
[9] بحار الانوار، ج46، ص220.
[10] نهج الفصاحه، ح۱۳۳۲.