شاخصه های راهبردی شجرۀ طیبۀ بسیج

بسیج، نیروی آماده، مخلص و با انگیزه ای است که به عنوان یکی از ابتکارات عظیم امام خمینی(ره) تاسیس گردید و به برکت انقلاب  اسلامی ایران آثار فراوانی در همه صحنه های اجتماعی این کشور بر جای گذاشت.
درتشریح این مسأله باید گفت، هنوز اوضاع انقلاب اسلامی سامان نیافته بود که امام راحل با ابتکار هوشمندانه خود بسیج را وارد میدان کردند و حتی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی نیز برای به ثمر نشاندن حرکت نهضت، اقدامات و کارها به صورت بسیجی وار صورت می گرفت[3]، لذا تاسیس این نهاد مقدس که برگرفته از سیره نبی مکرم اسلام(صلی الله علیه و اله و سلم)، اهل بیت(علیه السلام) و به ویژه نشأت گرفته از فرهنگ عاشورا است، در نوع خود سرمایۀ ذی قیمتی است که همگان باید آن را قدر بدانند، [5]زیرا آثار و برکات بسیج به عنوان  شجرۀ طیبه  به گونه ای است که میوه های پربار این نهاد مقدس و مهم هر روز عائد ما و جامعه می شود.
حال با این اوصاف ضرورت واکاوی آموزه های بی بدیل نهاد مقدس بسیج در حکومت اسلامی و نقش بی نظیر آن در تداوم انقلاب شکوه مند بنیان گذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) بیش از پیش احساس می شود، از این رو در این نگاشته با بهره گیری از آراء و اندیشه های مرجع عالی قدر حضرت آیت الله مکارم شیرازی، مهمترین مولّفه های کلیدی شجرۀ طیّبۀ بسیج به مخاطبان گرامی ارائه می گردد.

ضرورت تشکیل نهاد مقدس بسیج حکومت اسلامی
ما در عصرى زندگى مى‏كنيم، كه فنون نظامى بسيار پيچيده شده و جنبه تخصصى پيدا كرده است، و چاره‏اى جز استفاده از نيروهاى متخصص در اين فنون و افسران و درجه دارن درس خوانده و تمرين ديده برای مقابله با دشمن نيست، لیکن  با اين حال نقش بسيج و نيروهاى عمومى - مردمى درجاى خود محفوظ است، بلكه بدون آن كار گروه هاى بالا بازدهى مطلوب ندارد، همانگونه كه نقش اين نيروى عظيم را در جنگ تحميلى هشت ساله ايران و عراق به خوبى مشاهده كرديم؛ كه اگر آنها نبودند، بخش هاى عظيمى از ايران در برابر تهاجم عراق به كلّى از دست مى ‏رفت و اين نيروى عظيم بسيج بود كه سپاهيان صدام را كه از سوى قدرت هاى بزرگ كاملًا حمايت‏ می شد، عقب راند و ناكام كرد.
بنابراين اگر بعضى تصور كنند؛ كه مسأله بسيج مردمى مخصوص زمانى بوده است؛ كه فنون نظامى پيچيده امروز وجود نداشت - مانند عصر پيامبر صلى الله عليه و آله - سخت در اشتباه اند. بلکه امروزه  نيز نقش بسيج مردمى در دفاع از كشورهاى اسلامى غیر قابل انکار است.
به عنوان نمونه رزمندگان فلسطين نيروى بسيج مردمى است، كه با گذشت زمان و كسب تجربه‏ هاى فراوان تدريجاً در عمل همانند يك لشكر كار آزموده عمل مى‏كند؛ و گروهى نيز به همان صورت ابتدايى مى‏ جنگند و دشمنى را كه تا دندان مسلح است، به ستوه در مى‏ آورند!.
بنابراين حكومت اسلامى هرگز نبايد سنت اسلام را در استفاده از نيروى بسيج مردمى ناديده بگيرد، بلکه ‏ «حكومت اسلامى» باید با ارج نهادن بر فرهنگ دينى نيروى بسيج مردمى حتى در حال صلح، اهميّت فوق العاده‏ اى قائل شود؛ هم چنین بايد بسيجيان را تدريجاً با فنون نظامى پيشرفته عصر و زمان آشنا سازد؛ تا به هنگام خطر بتواند تمام كسانى را كه قدرت حمل اسلحه دارند به ميدان نبرد بفرستد.
چه زيبا است كه در كنار مساجد ما واحدهاى بسيج تشكيل مى‏ شود؛ و امر بسيج به عنوان يك عبادت بزرگ در كنار نماز قرار مى‏ گيرد؛ اين ها امورى است كه تنها در سايه اعتقاد و فرهنگ مذهبى امكان‏ پذير است و از سلاح هاى برنده‏اى است كه ما در اختيار داريم و جمعيت هاى الحادى ازآن محروم اند، هر چند مجهز به پيشرفته ‏ترين سلاح ها باشند!، لذا با توجه به آثار و برکات بسیج باید این تشکیلات همچنان پابرجا بماند.

پیشینۀ تاریخی  شکل گیری نهاد بسیج در کلام معظم له
در تبیین این مسأله باید گفت برخی تاریخ بسیج را به زمان پیامبر اکرم(صلى الله عليه و آله و سلم) برمی گردانند، اما از آیات قرآن کریم استفاده می شود که قبل از نبی مکرم اسلام، پیامبران دیگر هم بر بسیج تکیه می کردند، از جمله  آن می توان گفت وقتی که بر حضرت نوح ایراد کردند که جوانان تهی دستی که اطراف تو را گرفته اند از خود دور کن. لیکن حضرت نوح(علیه السلام) پاسخ داد من اینها را دور نمی کنم؛ در حقیقت آن جوانان فقیر و تهی دست بسیجیان حضرت نوح بودند.
پیش از زمان حضرت نوح نیز بسیجیان در خدمت انبیاء بودند حتی اصحاب کهف هم در زمان خود بر ضد حکومت کافر و ظالم قیام کردند و قرآن کریم از آنها به « فِتْيَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ » یاد می کند. معلوم می شود تکیه انبیا بر نیروی جوان و مخلص بوده است که ما آن را بسیج نام می نهیم و این برنامه تا زمان ظهور امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) باید ادامه یابد. لذا باید گفت مقصود از 313 نفر تعداد فرماندهان سپاه حضرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است و الا با این تعداد نفرات که نمی توان بر جهان تسلّط یافت و آن را اداره کرد و یاران امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نیز عمدتاً بسیجیان هستند.

پیشرفت اسلام مرهون اندیشۀ بسیج
بی شک پیشرفت اسلام از ابتدا تا کنون با بهره‌گیری از تفکر بسیجی صورت گرفته است، زیرا از ابتدای اسلام تا کنون بسیج یکی از عوامل مهم پیشرفت اسلام بوده است.
در تبیین این مدّعا باید گفت اوایل اسلام پیامبر اکرم‌(صلى الله عليه و آله و سلم) ارتش سازمان یافته‌ای نداشتند و این بسیج بود که با نیت‌هایی الهی باعث پیشرفت اسلام شد.
هم چنین تمام پیشرفت های پیامبر گرامی اسلام نیز در به ثمر رساندن دعوت اسلام به وسیله بسیج بود، در جنگ تحمیلی نیز نقش بسیج بسیار برجسته و مهم بود.
از این رو انتشار اخبار پیشرفت های بسیج همگان را  خوشحال خواهد کرد ومردم احساس آرامش می کنند که چنین تکیه گاه محکمی در سایۀ اسلام به ارمغان نهاده شده است.

تفکر بسیج؛ مقوله ای جهان شمول
بدیهی است  بسیج و بسیجیان باید به الگویى براى جوانان و آزادى خواهان داخل و خارج کشور تبدیل شوند و این امر دشمنان را به هراس خواهد انداخت، زیرا  نفوذ تفکر بسیجی در اقصی نقاط جهان، غیر قابل انکار است، لذا  آنچه زمینه پیروزی ملت لبنان را فراهم کرد، تفکر بسیجی بود؛ چرا که تمامی افراد حزب‌الله بسیجی هستند.
هم چنین بر اساس تفکر اسلامی تمام مسلمانان بسیجی به شمار می آیند، از این رو  اگر فرهنگ اسلام از بین برود نظام از بین می رود. لذا ما دیگر جوان بسیجی مدافع اسلام نخواهیم داشت، بنابراین بسیج برای ‏انقلاب و آحاد جوامع بشری بسیار مفید است.

انگیزه و ایمان؛ آموزه بی بدیل در نهاد مقدس بسیج
در تشریح این مسألۀ مهم باید گفت آنچه باعث قوت و قدرت و پیروزى بسیجیان و سپاهیان مى شود، ایمان است وآنچه برای پیشرفت یک لشکر مهم است، انگیزه است و انگیزه ای که در بسیجیان جان برکف و سلحشور وجود دارد، بسیار فوق العاده است و اقدامات آنها برای رضایت خدا است و این انگیزه به بسیج قدرتی فوق العاده می دهد.
نمونه این مهم را در دوران دفاع مقدس و مقاومت حزب الله در لبنان مشاهده کردیم. لذا اینگونه است که مردم با شنیدن کلمه بسیج به یاد افراد مؤمن و شجاع صدر اسلام مى افتند که باید این ذهنیت را حفظ و تقویت کرد.

ایستادگی در مقابل قدرت های استکباری؛ شاه کلید هویت ناب بسیج
گفتنی است یکی از مبانی بسیج این است که با وفاداران به نظام اسلام بجوشند و از بیگانگان دوری کنند و در مقابل آنها بایستند.
مقولۀ استقامت به قدری مهم است که اگر نباشد ایمان انسان بر باد می رود، ایمان بدون صبر و استقامت بقایی ندارد. باتوجه به زندگی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می­بینیم که مسلمانان در سایه استقامت پیش رفته اند. اگر دشمن بداند در مقابلش افرادی با انگیزه مانند بسیجیان هستند که از مرگ هراسی ندارند، خودش را خواهد باخت.
چیزی که باعث شد مسلمانان در برابر دشمنان و مشرکان ایستادگی کنند و پیروز شوند عدد و تعداد آنها نبود بلکه استقامت مردم است که می تواند در برابر آنها ایستادگی کنند. در عراق،سوریه، یمن... استقامت کردند که دشمن نتوانست کاری از پیش ببرد.
نباید فراموش نمود زنده ترین بخش جهادی کشور بسیج است چون بسیجیان جان برکفانی بی توقع و مخلص هستند که برای دفاع از اسلام و انقلاب آمادگی همیشگی دارند.
بسیجیان باید همواره شرایطی از جمله آمادگی روحی و نظامی در مقابل دشمنان را داشته باشند هر چند نظام اسلامی امروز آنچنان قدرتمند است که دشمنان حتی نمی توانند فکر حمله به آن را داشته باشند.

حیات و دوام انقلاب؛ مرهون نقش‌ آفرینی بسیج
لازم به ذکر است بسیج از سرمایه­ های مهم فرهنگ اسلام است که انقلاب اسلامی در سایه همین تفکر بوجود آمد. لذا انقلاب اسلامی براساس تفکر بسیجی به پیروزی رسید و امروز نیز باید از همین تفکر در عرصه های مختلف کشور بهره گرفت اگر سرمایه عظیمی بسیجی نبود امروز انقلاب اسلامی به پیروزی نمی رسید.
در دوران جنگ همه مردم نقش بسیج را درک کردند و باید گفت چیزی که باعث دوام انقلاب ما شد بسیج و توکل بسیجی بود، و شاید خالی از لطف نباشد که بگوییم راهپیمایی های قبل از انقلاب هم راهپیمایی بسیجی بود.
امروز بسیج باید همچون زمان هشت سال دفاع مقدس همگام با زمان خود پیش برود و همچنان که در این دوران وارد میدان شد امروز نیز باید در عرصه‌های فرهنگی، علمی و سازندگی پیش قدم باشد.

لزوم ارتقای مقولۀ آموزش  در بسیج
بی شک مسئولان باید آموزش های نوین و به روز را برای اعضای نهاد مقدس بسیج در نظر بگیرند. بلکه بسیجیان همواره باید آماده رزم باشند چون کسی از فردا خبر ندارد لذا مسائل آموزشی نباید فراموش شود، لیکن مسائل آموزشی عقیدتی هم باید مهم شمرده شود چون از جاهایی که ممکن است به آن آسیب برسد همین­ جاست؛ باید بسیجیان را در این مسائل عقیدتی و اخلاقی تقویت کرد چون دشمن به این دل بسته است که جوانان را از این نظر جدا کند.
هم چنین در تبیین این مسأله کلیدی باید گفت؛ اعتقادات ما را از دشمنان جدا می کند، که بسیجیان با اعتقاد به معاد و شهادت، جان بر کف می شوند و این سلاح منحصر به جبهه اسلام است ، لیکن  سربازان کفر از قبیل جنایت کاران آمریکایی، اسراییلی... مبتلا به جنون شده، خودکشی یا فرار می کنند در حالی که  در طول هشت سال دفاع مقدس هرگز شاهد خودکشی و بیماری روانی ناشی از ترس نشدیم به همین دلیل آموزش های اعتقادی باید جایگاه ویژه‌ای در بسیج پیدا کند تا بسیجیان از عمق جان به هیهات من الذله باور پیدا کنند.
بنابراین باید با  برنامه ریزی دقیق، حساب شده، کاربردی و عملی به طور هماهنگ در سراسر کشور، برنامه های آموزشی برای  جوانان بسیجی اجرایی گردد.

جهاد علمی؛ شاخصۀ استراتژیک درتقویت نهاد  بسیج
بدیهی است امروز دشمنان بیش از آن که به هجوم نظامی فکر کنند بر هجوم فکری پافشاری دارند، لیکن قرآن از سویی دستور می دهد گروهی به میدان جهاد بروند، (گروهی که همه بسیجی بودند) و گروهی در مدینه بمانند و بسیج علمی داشته باشند که این مساله بدین مفهوم است که تعلیمات اسلام را فرا گیرند و به رزمندگان هنگام بازگشت بیاموزند.
به همین دلیل لازم است سد نیرومندی از نظر علمی و فرهنگی در برابر یاجوج و ماجوج های زمان که همان دولتمردان آمریکا، اروپا و رژیم صهیونیستی است، کشیده شود تا نتوانند از آن عبور کنند و آسیب های اعتقای و اخلاقی به صفوف مسلمین برسانند.
لذا از آنجا که  دنیای امروز دنیای پژوهش ها است، از این رو اگر نهاد و تشکیلاتی بدون پژوهش باشد گرفتار خطا شده، بالندگی و پیشرفت خود را از دست داده و متوقف می شود. بسیج نیز اگر پشتوانه پژوهشی نداشته باشند گرفتار مشکل خواهند شد، زیرا استعدادهاى خوب و فراوانى در میان بسیجیان وجود دارد که باید براى کشف این استعدادها و تقویت آنها برنامه ریزى کرد.
لذا  تشکیل بسیج اساتید حوزه  و دانشگاه را موضوع مهمی می دانیم، و هر وقت نام بسیج و حوزه و دانشگاه را در کنار هم می بینیم به آن افتخار می کنیم، زیرا دشمنان در تبلیغات خود مدعی بودند سطوح بالای جامعه از بسیج بیگانه است و بسیج را اقشار سطح پائین جامعه تشکیل می دهد، ولی با حضور اساتید بسیجی حوزه و دانشگاه، دشمنان خلع سلاح شدند. از این رو شاهد هستیم امروز بسیج توانسته است به خوبی جوانان را در زمینه های علمی و فرهنگی به خوب جذب و فعال کند.

روحیۀ جهادی؛ مولفه ای حیاتی در نهاد مقدس بسیج
در تشریح این مهم می توان گفت مقولۀ جهاد این قدر مبارک و گران قدر است که خدای متعال به جرقه های سم ستورانی که به سوی رزم گاه عازمند، سوگند یاد می کند. این نشان از اهمیت جهاد در اسلام دارد. لیکن در اسلام جهاد تنها در ابعاد نظامی منحصر نیست؛ بلکه دارای ابعاد سیاسی، فرهنگی و اقتصادی نیز می باشد. امروز در میدان سیاست، فرهنگ و اقتصاد نیز نیازمند روحیه جهادگری می باشیم.
بدون شک چیزی که کشور ما را در طول این سال ها پا‌بر‌جا نگه داشته زنده بودن روحیه جهادی در بسیج و دیگر نهادهای ارزشی است و تا وقتی این روحیه زنده است هیچ آسیبی به ما نخواهد رسید هر چند دشمنان ما را تهدید کنند. لذا  به پایان رسیدن هشت سال دفاع مقدس به معنای به پایان رسیدن جهاد نیست بلکه روحیه جهادی باید همواره از نسلی به نسلی دیگر منتقل شود.

ضرورت آسیب شناسی نهاد بسیج
درست است که باید با چشم رضا و رغبت به فعالیتهای بسیج نگریست لیکن باید نگاه انتقادی هم داشت و آسیب ­ها را نباید نادیده بگیریم بلکه باید آنها را بشناسیم و درمان کنیم. البته درصدی از آسیب طبیعی است اما از آن میزان که بالاتر رود بیماری به شمار می رود و باید به درمان آن پرداخت.
باید گروهی مخصوص تشکیل شود و به بررسی بسیجیان بپردازند و آنها را پالایش کنند. اگر افراد نفوذی باشند، کنار بگذارند، افراد فاقد روحیه بسیجی هم کنار بگذارند و جمعیتی را پذیرش کنند که مشکلی نداشته باشند.
لذا باید مراقب آسیب های بسیج بود، چرا که دشمن با ایجاد شبهات و تفکرات ضد اخلاقی، عقاید و اخلاق جامعه را هدف گرفته است. اگر مراقب نباشیم ممکن است بسیج، بسیج سابق نماند، زیرا باید کاری کرد بسیج دست نخورده و آماده بماند تا دشمن همیشه هراسان باشد.

لزوم بهره گیری فراگیر از ظرفیت عظیم بسیج

در عصر حاضر مسئله بسیج را باید فراتر از آمادگی نظامی دانست، امروزه شجرۀ طیبۀ بسیج در بخش‌های مختلف اجتماعی در تربیت، اقتصاد ، هنر و... نیز وارد شده و موفقیت‌های زیادی را کسب کرده ‌است. حال با این تفاسیر که بسیج از نیروی بسیار قوی برخوردار است باید از آن بهره لازم را گرفت.
در تشریح این مسأله باید گفت پس از پایان یافتن دوران هشت سال دفاع مقدس بعضی معتقد بودند که اینک بسیج نیاز به فعالیت ندارد و باید تعطیل شود و گاهی این نوع برخورد آن ها دانسته بود و آن‌ها می‌خواستند با این رفتار خود بسیج که شجره طیبه است را بخشکانند. در حالی که  اگر دنیا یک‌ دهم بسیج را داشته باشد خیلی بیشتر از این استفاده می کند.  لذا بسیج باید در تمام جبهه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به فعالیت خود ادامه دهد.

سخن آخر
در خاتمه باید گفت بسیج شجره طیبه ای است که ریشه های ثابتی در قلوب و افکار مردم دارد، شاخ و برگ آن همه جا را فراگرفته و میوه هایش همیشه در دسترس است. لیکن برخی تلاش دارند این نظام را متزلزل کنند؛ اما تا زمانی که فرهنگ اسلام، باورهای دینی و تفکر بسیجی است هرگز آن‌ها به این خیال باطل خود دست نخواهند یافت.
بنابراین بسیج خار چشم دشمنان انقلاب، نظام و اسلام است و بر همین اساس دشمنان در تلاش هستند تا بتوانند به این تفکر آسیب برسانند، از این رو  دشمنان وقتی می گویند همه گزینه ها روی میز است! لیکن ما  هم در مقابل گزینه های بسیج، سپاه و ارتش و ... را روی میز داریم.
لذا با این تفاسیر اگر خط قرمزها را بشکنیم، پشتوانه انقلاب را از دست خواهیم داد، این نکته را باید بیان کرد که باید مولفۀ اعتقادات مذهبی و نهاد مقدس بسیج که پشتوانه اصلی ما هستند را حفظ کنیم. من بارها به مسئولان گفته ام اگر جمعیت بسیجی و جوانان مذهبی را از دست بدهیم پشتوانه انقلاب و کشور را از دست خواهیم داد.
بسیجیان کشور نیز دست به دست هم بدهند تمام مرزهای کشور را در تسخیر خود درآورند. ما تا زمانی که این جوانان با ایمان را داریم دشمن مأیوس است اگر روزی جوانان و بسیجیان عزیز را از دست ما بگیرند آن روز مصیبت آغاز می شود.

منبع: پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله)