آموزش اصول خبرنگاری و خبرنویسی
آموزش اصول خبرنگاری و خبرنویسی
از آنجائی که یکی از نیازمندی های جامعه امروزی علم ارتباطات و این علم از علومی است که می تواند به عنوان پلی بین سایر علوم باشد و بحث اطلاع رسانی در کلیه امورات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی و سایر موارد به امور انسان ها نیازمند دانشی هست که آن را انتقال بدهد یکی از روش های مهم این علم دانش خبرنگاری و خبرنویسی است و این علم همانند جنگ با شمشیر هست که فرد خبرنگار باید به علوم و فنون آن آشنا باشد لذا ما تصمیم گرفتیم جهت علاقه مندان به این علم برنامه های آموزشی داشته باشیم که امیدوارم بتوانیم قسمتی از نیازمندی های این رشته را بیان نماییم.
اصول خبرنگاری و خبرنویسی
مردم حق دارند از طریق اطلاعات دقیق و جامع به تصویری عینی از واقعیت دست یابند و آرای خود را آزادانه از طریق رسانه های گوناگون فرهنگ و ارتباطات بیان کنند.
می دانم روزنامه نگاری را نمی توان یاد داد و باید آن را زندگی کرد، اما می توانم بعضی از تجربه هایم را به شما منتقل کنم. (گابریل گارسیا مارکز)
مقدمه
آنچه از تاریخ برمی آید این است که اولین روزنامه های خبری توسط ژولیوس سزار منتشرشده و از آن زمان تاکنون نیاز بشر به خبر و تلاش آدمی برای آگاهی از تازه ترین، مهم ترین و جالب ترین رویدادهای جهانی ارزش روزافزونی به خبر و خبررسانان داده است. در این مقال سعی شده است به نکاتی مختصر و مفید در خبرنویسی که مورداستفاده مسئولان روابط عمومی، روزنامه نگاران و دیگر فعالان عرصه خبری قرار می گیرد، اشاره شود، امید است موردتوجه علاقه مندان قرار گیرد.
تعریف خبر
تعاریف متعددی برای خبر بیان شده است که در اینجا فقط به دو مورد آن اشاره می شود:
الف ) خبر اعلام و بیان وقایع جالب زندگی اجتماعی و نقل عقاید و افکار عمومی است.
ب ) خبرگزارش ساده، خالص، مناسب، دقیق و خلاصه رویدادها، گفته ها و اندیشه ها است.
عناصر شش گانه خبر: که، کی، کجا، چه، چرا، چگونه
یک خبر درست باید دارای عنصرهای شش گانه فوق الذکر باشد و باید دقت کرد که مخاطب بتواند پاسخ به این پرسش ها را خود بیابد:
که: نشان دهنده انسان ها، جانوران، سازمان ها و یا چیزهایی است که در رویداد حضور و یا دخالت دارند و یا رویداد به گونه ای با آنان در ارتباط است.
کی: نشان دهنده زمان و هنگام رویداد است.
کجا: نشان دهنده مکان رویداد است که علاوه بر موقعیت محل باید فاصله آن را با نقاط مهم دیگر (مرکز استان، مرکز کشور،…) بیان کند.
چه: نشان دهنده موضوع آنچه رویداد را تشکیل می دهد است.
چرا: نشان دهنده انگیزه ای است که پدیدآورنده رویداد هست.
چگونه: نشان دهنده چگونگی رویداد است و ترتیب و کیفیت آن را مشخص می کند.
نکته مهم این که باید در متن خبر درباره عناصر خبری نهفته در خبر توضیح مناسب و شایسته را داد و درصورتی که یکی از عنصرهای خبر موردتردید و یا ابهام باشد این کمبود را در خبر بیان کرد.
ارزش های خبری: عبارت اند از دربرگیری (جامعیت)، شهرت، تضاد، استثنا، تنوع (تعداد و مقدار)، مجاورت، تازگی
اصول خبرنویسی
۱٫ مفاهیم اساسی خبرنویسی عبارت اند از: درستی، روشنی و جامعیت خبر
۲٫ خبر باید درست، کامل، ساده، روان و به زبان مردم عامی و در جمله های کوتاه نوشته شود.
۳٫ خبر باید فاقد واژه ها و عبارت های دشوار و دور از ذهن باشد.
۴٫ خبر باید بیشترین اطلاعات را در کوتاه ترین متن ارائه علاقه مندان در کمترین فرصت بیشترین بهره را الآن ببرند.
۵٫ خبر باید به گونه ای تنظیم شود که بخش های مختلف آن (تیتر و لید و متن) با یکدیگر هماهنگی و تطابق لازم را داشته باشند.
۶٫ خبر باید اطلاعات موردنیاز خوانندگان را در برداشته باشد.
۷٫ در خبر نباید پاراگراف ها را با یک عبارت تکراری آغاز کرد.
۸٫ به هنگام به کار بردن نام افراد، سازمان ها در خبر آنچه مهم است آگاهی مخاطب از مقام و ملیت و جنسیت فرد است و دانستن نام و نام خانوادگی برای مخاطب ارجحیت ندارد و برای آن که شناسایی به خوبی صورت گیرد، باید دربار اول، به ترتیب به نام و نام خانوادگی، مقام اجتماعی و نام کامل سازمان اشاره شود و در پاراگراف های بعدی با توجه به متن خبر از مشخصات بعدی استفاده کرد.
۹٫ در خبر باید از کاربرد عنوان های تحصیلی (دکتر، مهندس) عنوان های آداب منشانِ (آقا، خانم، تیمسار، جناب) خودداری شود.
۱۰٫برای تهیه و نگارش یک خبر خوب و کامل تکیه بر حافظه کافی نیست، بلکه از آغاز تا پایان تهیه گزارش باید یادداشت برداری شود و پس از دوباره خوانی، تکمیل و اصلاح متن، خبر به صورت دقیق تنظیم گردد. بنابراین قلم، کاغذ، ضبط صوت و دوربین عکاسی از لوازم ضروری تهیه خبر است.
۱۰٫ برای تهیه خبرهای کامل، جامع و تازه باید همواره با مردم در تماس بود و نیازهای جامعه را شناخت.
۱۱٫ همواره پس از تنظیم خبر باید دوباره خوانی خبر صورت گیرد، تا هرگونه ابهام احتمالی رفع شده و از جامع و کامل بودن و صحیح بودن خبر اطمینان حاصل شود.
۱۲٫ نویسنده خبر باید به دستور زبان و آیین نگارش فارسی مسلط و به فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی جامعه آشنایی کامل داشته باشد.
۱۳٫ برای موفقیت در عرصه خبرنویسی، نویسنده خبر باید آگاهی های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و دینی خود را افزایش دهد.
۱۴٫ توجه به تازگی و اهمیت سرعت در تهیه خبر و از ضروریات حرفه خبرنگاری است. ولی بهانه سرعت در کار توجیه مناسبی برای بی دقتی در نگارش خبر نیست.
۱۵٫ مشاهده غلط املایی و انشایی در خبرنویسی به هیچ وجه پذیرفتنی نیست.
۱۶٫ نام های خارجی، نام های خاص، عبارات علمی و نقل قول از دیگران را در متن خبر باید داخل گیومه نوشت.
۱۷٫ در نگارش نام های خاص و عام به ویژه اسامی خارجی دقت در نگارش شرط لازم و یکسان نویسی نام ها شرط کافی است.
۱۸٫ خبرهای جالب از رویدادهایی که به نظر دیگران عادی و کم ارزش می آیند، به وجود می آید.
۱۹٫ هرچه اهمیت موضوع خبر بیشتر و هراندازه علاقه متقاضیان برای آگاهی از خبر بیشتر باشد، باید خبر را مشروح تر نوشت.
۲۰٫ خبر نادرست به جای پاسخ گویی به نیاز متقاضیان چند پرسش جدید را مطرح کرده و آن ها را نیز بی پاسخ می گذارد.
۲۱٫ رفتار شایسته و منطقی و آراستگی ظاهری هنگام تهیه خبر تأثیر بسیاری بر روی منبع خبر دارد.
۲۲٫ فرد حقیقی و یا حقوقی که خبر از او سرچشمه می گیرد را منبع خبر می گویند.
۲۳٫ تا حد امکان درخبرباید به نقل قول مستقیم پرداخت و بایدتلاش کرد تا انتقال مفهوم پیام و مطلب بر منبع خبر استوار شود.
۲۴٫ سابقه خبر یعنی توضیح دادن در خصوص گذشته و پیشینه خبر که معمولاً در پاراگراف آخر و پس از ارائه مطالب جدیدمی آید،
ذکر این سابقه کمک شایانی در درک بهتر خبر برای مخاطب خواهد داشت و برای اتصال سابقه به متن خبر از واژه های کلیشه ای نظیر گفتنی است، شایان ذکر است و … استفاده می شود.
۲۵٫ در نگارش خبر باید مقیاس های متری، میزان وب های کالاها، درجه ها و درصدها، آمارها، رتبه ها، ساعت و تاریخ، روزها و صفحه کتاب ها و مانند آن را باید با عدد نوشت.
۲۶٫ شماره یک و کسر کمتر از یک را باید با حروف نوشت. (شماره های ۲ و ۱۰ را می توان هم با حرف و هم با عدد نوشت.)
۲۷٫ رعایت نشانه گذاری فارسی در تنظیم و نگارش خبر الزامی است.
ب) قواعد تیتر نویسی:
کم گوی و گزیده گوی چون در تا زاندک تو جهان شود پر
۲۸٫تیتر جوهره و روح خبر و ماندگارترین قسمت خبر در ذهن مخاطب است. و باید خلاصه مهم ترین مطلب خبر باشد.
۲۹٫تیتر نویسی یکی از فنی ترین، حرفه ای ترین و درعین حال شیرین ترین کارهای تهیه خبر است. تیتر اگر اصولی و با علم به ویژگی های مخاطب و متناسب با موضوع انتخاب شود می تواند بسیاری از مخاطبین بی تفاوت نشریات را نیز جذب کند.
۳۰٫تیتر جمله ای است که در خلاصه ترین شکل ممکن، قصد دارد پیامی مرتبط با متن خبر را به مخاطب منتقل کند.
۳۱٫ از تکرار کلمات در تیتر باید خودداری شود. همچنین در تیتر از کاربرد واژه های اضافی و توضیحی باید خودداری کرد.
۳۲٫تیتر باید به گونه ای باشد که در آن به اندازه نیاز و فقط به مهم ترین عناصر شش گانه خبری اشاره شود.
۳۳٫در نگارش تیتر باید از واژه های آشنا و رسا استفاده کرد.
۳۴٫تیتر باید حتی الامکان با فعل به پایان رسیده و دارای مفهوم باشد.
۳۵٫در تیتر نیاز به نقطه گذاری در پایان جمله نیست، ولی به کاربران علائم سجاوندی در داخل تیتر اشکالی ندارد.
۳۶٫تیتر باید کوتاه، جامع ومانع، مختصر و مفید، منطبق و هماهنگ باخبر، جاذب و جالب، روشن و دقیق، روان و سلیس و بدون ابهام باشد. ۳۷٫ تیتر نباید مبهم و شعاری باشد. همچنین از نگارش تیتر سؤالی و منفی باید پرهیز کرد
۳۸٫در تیتر باید با کمترین واژه ها بیشترین معنی، مفهوم و پیام را بیان کرد.
۳۹٫تیتر باید به گونه ای باشد که نوع، موضوع و ارزش های خبری را بیان کند.
۴۰٫تیتر حتی المقدور نباید با قیدهای زمان و مکان شروع شود.
۴۱٫تیتر را باید پس از تنظیم خبر نوشت.
قواعد لید نویسی:
از واقعه ای تو را خبر خواهم کرد و آن را به دو حرف مختصر خواهم کرد
۴۲٫ لید خلاصه مهم ترین بخش خبر است. جالب ترین و پرهیجان ترین موضوع، تازه ترین رخداد و محکم ترین بخش خبر را باید
با کلمات جذاب، بدیع، جاندار، قاطع و هیجان انگیز در لید خبر نوشت.
۴۳٫در تهیه و تنظیم خبر، مهم ترین کار نوشتن مقدمه یا لید Lead)) به صورت خلاصه و فشرده است. درواقع لید چیزی نیست جز همان چند جمله اول خبر که هدایت گر مخاطب به درون خبر است.
۴۴٫ لید باید کوتاه، درست و رسا باشد، هرچه لید کوتاه تر باشد، جذاب تراست. لید خوب حداکثر بین ۱۵-۱۰ کلمه است.
۴۵٫از ذکر مطالب مبهم و کلی و کم اهمیت و جزئی در لید باید خودداری شود.
۴۶٫نام و نام خانوادگی افراد را در صورتی در لید ذکر می کنیم که مخاطب بتواندمسوولیت و نقش او را در ذهن مجسم کند، در غیر این صورت برای معرفی افراد در لید باید از مسئولیت و سمت و دیگر خصوصیات مربوط استفاده کرد.
۴۷٫در لید باید سعی شود به عناصر شش گانه خبری پاسخ داده شود.
۴۸٫ در لید نباید شک و تردید در موضوع خبر رسوخ نماید و همچنین از مجهول نویسی در لید باید پرهیز کرد.
۴۹٫جز در موارد استثنایی نباید لید را بازمان امکان شروع کرد.
۵۰٫نتیجه واقعه یا رویداد تا حد ممکن باید در لید آورده شود.
تعریف خبر
اعلام و بیان وقایع جالب زندگی اجتماعی و نقل عقاید و افکار عمومی است.
عوامل یک خبر:
۱-اعلام واقعه: یک واقعه زمانی جنبه خبری پیدا می کند که آشکار شود و دیگران از آن مطلع شوند.
۲- نخستین بیان: بعد از آشکار شدن خبر باید چگونگی وقوع آن بیان شود تا کنجکاوی مخاطبان را ارضاء نماید.
۳- واقعه عینی: خبر باید با واقعیت همراه باشد و فاقد افسانه پردازی هست.
۴- جالب بودن واقعه: خبرنگاران باید نیازمندی ها و علاقه های مخاطبان را در نظر بگیرند.
۵- عمومی و اجتماعی بودن واقعه: خبر باید جنبه عمومی داشته باشد و در زندگی اکثریت مردم تأثیر بگذارد.
خبرنگار کیست؟
کسی است که به اتکا به ذوق و استعداد شخصی پس از گذراندن دور آموزش تخصصی وظیفه تهیه و جمع آوری و تنظیم اخبار و انتقال آن از طریق وسایل ارتباط جمعی (مطبوعات- رادیو- تلویزیون- خبرگزاری) به مخاطبان را به عهده دارد.
صفات خبرنگار
۱- شم خبری: عده ای معتقدند که استعداد و شم خبری ذاتی هست مثلاً کسی که نقاشی می کند ولی در عمل ثابت شده ذاتی نبوده و فنی است و بر اساس تمرین و تکرار باعث بالا رفتن استعداد و شم خبری می شود.
۲- در مسیر بودن خبر: یعنی در جریان رویداد قرار گرفتن هست.
۳- لزوم تخصص: روزنامه نگاری یک رشته تخصصی هست و درگذشته به این شکل نبوده و اکنون تخصصی شده است مثلاً یک خبرنگار هنری باید مکاتب سینمائی را بشناسد.
۴-تماس با مردم: تا زمانی که خبرنگار با مردم تماس نداشته باشد نیازها و افکار مردم را نمی توان دریافت زمانی می تواند نیاز مردم را بشناسد که با مردم ارتباط داشته باشد.
۵- ایجاد صمیمیت: خبرنگار نمی تواند بدون صمیمیت و دوستی خبر تهیه کند پس باید اعتماد طرف مقابل را جلب نماید.
۶- نگهداری نشانی منابع خبری: خبرنگار باید دفترچه خاصی داشته باشد که مشخصات تمام منابع خبری را بنویسد تا در مواقع ضروری به آن ها دسترسی یابد.
۷- بررسی اسناد و مدارک: هر خبرنگاری در حوزه ای که کار می کند باید اسناد و مدارک مخصوص آن را داشته باشد. مثلاً اگر خبرنگار مالی هستیم در مورد مالیات ها و هر آنچه مربوط می شود به آن شخص و در جریان امر قرار بگیریم.
۸- تکمیل معلومات عمومی: خبرنگار باید در حال تکمیل معلومات خود باشد از طریق اینترنت مطبوعات مختلف – کتاب
۹- سرعت و عمل: سرعت و عمل در کار خبری بسیار مهم هست و خبرنگار باید خبر را در فرصت اولیه به تحریریه برساند.
۱۰-رعایت بی طرفی: خبرنگاری که به نوعی بی طرفی را نقص کند اعتماد از او سلب می شود.
۱۱-رفتار اجتماعی مناسب خبرنگار: خبرنگار باید ظاهری آراسته، مرتب و رعایت ادب و نزاکت را داشته باشد.
بیشتر بخوانید: مسئولیت اجتماعی خبرنگار
مفاهیم اساسی در خبرنویسی
۱- درستی و صحت خبر: خبر باید درست و بر مبنای یک گزارش عینی باشد وگرنه قصه نویسی است و باید به همان شکلی که اتفاق افتاد نوشته شود نه به آن صورت که خبرنگار می خواهد.
۲- صراحت و روشنی خبر: خبر باید واضح و از ابهام و کنایات به دور باشد و هنر خبرنگار در این است که اطلاعات صحیح را درزمانی که جمع آوری کرده و با بهترین نحو تنظیم نماید و به مخاطبان انتقال دهد.
۳- جامع و کامل بودن خبر: خبر باید طوری تهیه و تنظیم شود که هیچ سؤالی برای خواننده بی پاسخ نماند و خبرنگار خود را به جای مخاطب قرار دهد و سؤالی ابهام داشته باشد برطرف کند و با جامعیت در اختیار مخاطبان قرار دهد و به پرسش های مربوط به عناصر خبر به طور کامل پاسخ داده شود.
چگونگی کسب خبر
۱- دریافت خبر ۲- جمع آوری خبر ۳- کشف خبر ۴- تحلیل و تحقیق خبر
۱- دریافت خبر: این خبرها بدون مداخله خبرنگار به مطبوعات می رسد مثل اعلامیه های دولتی، گزارش مصاحبه ها و کنفرانس مطبوعاتی
۲- جمع آوری خبر: خبرنگار باید به جستجو و جمع آوری خبر بپردازد مثل: خبرهای مربوط به محصول های صنعتی، فعالیت های عمرانی و اقدامات نوسازی اگر خبرنگار برای تهیه خبر مراجعه نکند مسئولان آن هیچ وقت مستقیماً برای انتشار آن در مطبوعات پیش قدم نمی شوند.
۳-کشف خبـر: در برخی موارد اخبار محرمانه و مخفی است یعنی نه تنها خبر ابهام دارد بلکه دارنده خبر به علل خاص خبرنگار را از دست یافتن بدان بازمی دارد بدین طریق خبر را عملاً منکر می شود در این حالت خبرنگار موظف است خبر را کشف کند و در اختیار روزنامه نگار بگذارد مثل: اخبار سیاسی – قضائی
۴- تحلیل و تحقیق خبر: زمانی که برای کسب خبر منابع مستقیم وجود ندارد و خبرنگار می تواند با بررسی دقیق اخبار موجود و مقایسه آن ها با یکدیگر به یک خبر مهم دست یابد خبرنگار این خبرها را باید بااحتیاط منتشر کند تا ازلحاظ صحت عمل انتقادی بر آن وارد نباشد.
ارزش های خبر
تعریف ارزش خبری: برای تشخیص اینکه در چه رویدادی ارزش تهیه گزارش را دارد نیاز به معیارهای است که بتوان وقایع یا رویداد را ارزش یابی و گزارش جامعی از آن رویداد برای مخاطبان تهیه کرد این معیارها گاه به تنهائی یا با ترکیب با یکدیگر یک واقعه را پدید می آورند
۱-ارزش دربرگیر ۲- ارزش شهرت ۳- ارزش بزرگی ۴- ارزش برخورد و تضاد ۵- استثناء و شگفتی ۶- ارزش تازگی ۷- ارزش مجاورت
۱- دربرگیر: یعنی بر روی تعداد زیادی از افراد جامعه تأثیر در زمان حال و آینده داشته باشد ارزش دربرگیری ممکن است به منفعت یا ضرر افراد جامعه باشد و این منفعت هم می تواند به صورت مالی و معنوی باشد و حتی ضرر هم به صورت معنوی و مادی این ارزش در برگیری می تواند تأثیر مستقیم یا غیرمستقیم بر روی افراد جامعه داشته باشد.
۱-۱- منفعت:
مادی: مثال: شهریه دانشگاه آزاد اسلامی کاهش یافت.
معنوی:
۱-۲- ضرر:
مادی: مثال: شهریه دانشجویان دانشگاه آزاد افزایش یافت
معنوی: مثال: مدرک دانشگاه آزاد اعتبار ندارد (چون پول خرج می کنیم)
۱-۳-تأثیر مستقیم: مثال: وزارت نفت اعلام کرد قیمت بنزین افزایش یافت. (تأثیر مستقیم دارد برای اشخاصی که ماشین دارند)
۱-۴- تأثیر غیرمستقیم: مثال: وزارت نفت اعلام کرد قیمت بنزین افزایش یافت. (تأثیر مستقیم دارد برای کسانی که ماشین ندارند)
۱-۵- تأثیر در زمان حال و آینده: مثال: تعویض گذرنامه- تعویض شناسنامه
۲- شهرت: اشخاص حقیقی و حقوقی و حتی برخی از اشیاء هرگاه به خاطر فعالیت ها و معروفیتشان در جامعه ملی و فراملی شناخته شده باشند ارزش خبری دارند شهرت ممکن است بار معنائی منفی و مثبت داشته باشد. مثال: بار منفی: صدام بار مثبت: پاستور که واکسن را اختراع کرد.
۳- بزرگی: این ارزش خبر به اعداد و آمار مربوط هست هرچقدر وزن و تعداد نفر بیشتر باشد ارزش خبر بیشتر است. مثال: مانند زلزله ازنظر ریشتر و تعداد کشتگان
۴- برخورد و تضاد: شامل برخورد بین گروه ها، افراد، ملت ها و حیوانات با یکدیگر در طبیعت برخورد ممکن است به صورت فیزیکی (جسمانی مانند: نیروهای آمریکای به شمال عراق حمله کردند) یا فکر (ایدئولوژی مانند: رئیس جمهور آمریکا در نطقی ایدئولوژی مارکسیسم حمله کرد و آن را بی اساس خواند)
۵- ارزش استثناء و شگفتی: یعنی رویدادهای استثنائی را شامل می شود دلیل اهمیت جالب بودن واقعه و تحریک حس کنجکاوی مخاطبان هست. مانند: خانمی که با دو سگ رانندگی می کند
۶- ارزش مجاورت: رویدادی که بر اساس اهالی یک منطقه خبر است برای منطقه دیگر ارزش خبری یکسان ندارد هم ارزش جغرافیای داشته و هم ارزش معنوی
۷- ارزش تازگی: هرچقدر خبر تازه تر باشد و در زمان کم تهیه شود و به مخاطبان انتقال یابد دارای ارزش زمان هست دیر مخابره کردن خبر ممکن است اعتبار و حیثیت موسسه خبری را زیر سؤال ببرد بنابراین اگر خبری را خبرنگار با تلاش فراوان تهیه کرده و به موقع مخابره نشود ارزش تازگی خود را از دست می دهد چون رقبا در مدد بهر برداری از کمترین فرصت هستند تا کسب اعتبار و جلب مخاطب نمایند.
عناصر خبر (مهم) به خبرنگار کمک می کند تا مطالب را بهتر تهیه و تنظیم نماید و به دفتر روزنامه ارائه بدهد عناصر خبر عبارت اند از: که- چه– کی –کجا- چگونه- چرا
عنصر که: شخص یا اشخاصی را در برمی گیرد. نام و نام خانوادگی- سن- جنس- تحصیلات- شغل
عنصر چه: یا چه موضوعی- محور اصلی خبر اصل رویداد است مانند: ارزش های در برگیری و برخورد مانند زمان جنگ، حوادث طبیعی
عنصر کی: عنصر زمان بسیار مهم هست مانند روز- ساعت- دقیقه – ثانیه
عنصر کجا: چه مکانی (شهرستان- شهر- استان- کوچه- طبقه – پلاک) به خبرنگار کمک می کند چطور موضوعش را بنویسید.
عنصر چگونه: چگونگی، چطور – چگونگی وقوع رویداد را در برمی گیرد.
عنصر چرا: علت اتفاق را بررسی می کند بیشتر در تفسیر بکار می رود.
انواع خبر
اخبار انحصاری: شامل اخباری است که برای اولین بار به وسیله خبرنگار تهیه می شود و قبل از آنکه خبرنگاران رقیب به آن دست یابند منتشر می گردد.
اخبار معمولی و عادی: شامل اخبار ضروری روز را می گویند که هرروز طبق معمول روزانه توسط خبرنگاران تهیه و به چاپ می رسد تکرار این اخبار به دلیل برخی از حوادث و وقایع موردعلاقه خوانندگان هست مثل اخبار مربوط به سینما و تئاتر – برنامه های رادیو و تلویزیون
اخبار ابتکاری: اگر روزنامه ها اخبار انحصاری و ابتکاری تهیه نکنند بین آن ها هیچ تمایزی وجود ندارد به همین دلیل خبرنگاران تلاش می کنند در تهیه اخبار ابتکارات جدیدی به کار ببرند و با انتشار اخبار غیرقابل انتظار خوانندگان بیشتری را جلب کنند اخبار ابتکاری همیشه جنبه استثنائی دارد و محصول استعداد و کوشش و تلاش خبرنگار هست.
تعریف لیدر خبر؟ چکیده مهم ترین مطلب که دربند اول آمده است. (چهل کلمه هست)
نگارش لید خبری کار بسیار مهم هست که خبرنگار باید فوراً خوانند را در جریان مهم ترین قسمت رویداد قرار دهد.
اصول نگارش لید
۱- لید باید چکیده مهم ترین مطلب را به صورت مشخص و معلوم بیان کند.
۲- از نوشتن مطالب مبهم در لید باید خودداری کرد.
۳- مطالب جزئی در لید نباید نوشته شود.
۴- لید خبر باید حاوی یک یا حداکثر دو جمله باشد.
۵- در نوشتن لید نباید تعداد کلمات از حدود ۴۰ کلمه بیشتر باشد.
۶- لید نباید بازمان یا مکان شروع شود مگر این زمان و مکان اهمیت ویژه ای داشته باشد.
انواع لید
– لید بر اساس عناصر خبر: ۱- که ۲- چه ۳- کی ۴- خبر ۵- چگونه ۶- کجا
– که: با معرفی شخص شروع می شود. مثال: گورباچوف رهبر شوروی دیروز موافقت خود را برای برچیدن قدرت های بزرگ از جانب شوروی در خارج از خاک کشور اعلام کرد.
– لید کجا: محل وقوع واقعه را بیان می دارد. مثال: جاده رامهرمز بهبهان به علت بارندگی های ۴۸ ساعت گذشته در استان خوزستان و جاری شدن سیل در چند نقطه جاده مسدود شد.
لید کی: زمان وقوع واقعه را بیان می دارد. مثال: از ساعت ۶ صبح فردا طرح محدود ترافیک در مرکز تهران به مورداجرا درمی آید.
لید چرا: یا دلیل رویداد مثال: به منظور تبادل فرهنگی و عرضه فرهنگ پربار اسلامی نخستین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب با حضور کشورهای مختلف به ویژه کشورهای اسلامی در سال آینده در تهران برگزار خواهد شد.
لید چه: یا موضوع رویداد مثال: انفجار کپسول در شرکت ایران گاز شعبه بندرعباس علاوه بر آتش سوزی و خسارت مالی دو کارگر را کشت و ۷ تن را به شدت مجروح کرد.
لید چگونگی: رویداد: با تأسیس دوره جدید آموزش پزشکی کمبود ۲۰ هزار پزشک در کشور برطرف خواهد شد و دیگر نیاز به رفتن به کشورهای خارج نیست.
لید بر اساس موضوع خبر
۱- لید یک موضوعی:
لید مستقیم- لید عمقی- لید تشریحی – لید سؤال- لید نقلی- لید تمثیلی- لید ادبی
– لید مستقیم: لیدی است که خبر به صورت ساده و مستقیم و بدون ابهام هست.
– لید عمقی: برای خبرهای پیچیده به کار می رود مانند: خبرهای سیاسی و اقتصادی برای روشن شدن مطالب
– لید تشریحی: نویسنده یا خبرنگار سعی دارد با تحریک احساسات خواننده را به خود جلب کند. مثل: گازگرفتگی سال گذشته موجب خفه شدن شده بود یا دیدن بچه دوقلو که شبیه قورباغه هست.
– لید سؤال: با طرح یک سؤال حس کنجکاوی خواننده را تحریک می کند مثل: مردم تهران بی صبرانه منتظرند تا بدانند دولت برای جلوگیری از شیوع بیماری وبا در پایتخت چه تصمیمی اتخاذ می کند.
– لید نقلی: استفاده کردن از نقل قول مستقیم از یک شخصیت مثل: من به طرف چوبه دار می روم ولی به همه مردم بگوئید که بی گناهی را به خطای ناکرده مجازت می کنند این آخرین گفتهٔ محکومی بود که سحرگاهان امروز در زندان به دار مجازات آویخته شد.
– لید تمثیلی: لیدی است که با ضرب المثل به کاربرده می شود استفاده از اشعار و ضرب المثل
– لید ادبی: از یک اندیشه فلسفی یا ادبی استفاده می شود. مثال: در زندگی ملت ها هم مثل افراد لحظاتی از هوشیاری پیش می آید که یک باره بافت زندگی آینده آنان را زیرورو می کند و تاروپود هستی ایشان را رنگ و روی دیگری می دهد.
۲- لید چند موضوعی:
لید چند خبری- لید فهرستی- لید مرتبط یا مقایسه ای- لید متراکم- لید تاریخی
– لید مرتبط یا مقایسه ای: رابطه علت و معلول را در لید تأکید دارد و اینکه یکی از آن ها نتیجه دیگر هست. مثال: به دلیل سیل آمده در شهر گیلان هزاران نفر کشته شد.
– لید متراکم: چند مسئله با درجه اهمیت تقریباً مساوی کنار هم قرار می گیرد. مثل: دوازده نفر کشته یا ۵۰ میلیون خسارت
– لید فهرستی: در این نوع لید موضوعات متعدد ولی دارای اهمیت مساوی نوشته می شود مثال: فروش میوه در پیاده روها ممنوع گردید- ماهی جنوب از روز شنبه با نرخ ارزان تر به مردم فروش داده می شود.
– لید چند خبری: لیدی است که برای چند خبر متفاوت که حداقل از یک جهت دارای وجه اشتراک هستند مثال صفحه ۷۶ کتاب
– لید تاریخی: صفحه شماره ۷۶
گزار نویسی (رپرتاژ)
یکی از شاخه های روزنامه نگاری ست و شاید بتوان گفت یکی از بخش های روزنامه نگاری به حساب می آید در گزارش مجموعه ای از خبر محاسبه در خود گزارش داریم درنتیجه گزارشگر کسی است که کار گزارش نویسی و خبرنویسی وارد باشد هرگاه واقعه ای جنبه نمایشی و توصیفی داشته باشد در یک صحنه تصویری مثل رژه، مسابقات ورزشی و غیره خبرنگار به عنوان ناظر جریان حضور دارد و به جای مردمی که نمی توانسته در آن واقعه حضورداشته باشد بجای آن ها می بیند و می شنود و برای مردم به طور دقیق و روشن بیان می کند پس گزارش نویسی یک خبر تصویری وتوصیفی هست و کسانی که واقعه را می خوانند محیط وقوع رویداد را تصور کرده و می ببیند او مانند یک تماشاگر است نه یک تماشاگر عادی بلکه باید او با چشم های نکته بین خود در صف مقدم قرار گیرد.
مراحل عملی تهیه گزارش تحقیقی
۱- تهیه موضوع: توسط خبرنگار یا سردبیر موضوع مشخص می شود.
۲- مطالعه روی موضوع تعیین شده: شناخت منطقه محل و فردی که گزارش می خواهیم تهیه کنیم.
۳- گفتگو با مردم: در موضوع تحقیقی مردم جایگاه بالائی دارند چون برای مردم می نویسیم و در نقاط مختلف با مردم مصاحبه شود با طبقات مختلف مردم صبحت شود شغل های مختلف و نظرات مختلف در نظر گرفته شود.
۴-گفتگو با کارشناسان: به گزارش تحقیقی فقط جنبه علمی می دهد.
۵- گفتگو با مسئولان: کسانی که به عنوان مسئول آن قسمت هستند.
۶- اظهارنظر گزارشگر: باید حدومرز گزارشگر مشخص باشد و با نظر دیگران ادغام نشود.
۷- نتیجه گیری:
الف- عده ای معتقدند که باید یک جمع بندی از مطالب خود داشته باشند و یک نتیجه گیری از مشکل و بهترین راه حل را ارائه بدهند.
ب- خوانندگان باید در مورد نتیجه گیری آن ها اظهارنظر کنند و بیننده و خواننده را به فکر و اندیشه وا دارند.
خصایص یک گزارش خوب
۱- مشخص کردن محور اصلی گزارش
۲- ایجاد تصویر کلی از موضوع گزارش در ذهن که دارای یکپارچگی و پیوستگی باشد.
۳- حفظ وحدت موضوع در گزارش یعنی اگر درباره جنگ صحبت می شود فقط درباره جنگ باشد و از موضوعات دیگری به کاربرده نشود
۴- تسلط در تشریح، توصیف و تجسم موضوع گزارش به توانائی گزارشگر بستگی دارد.
۵- رعایت اصل کمی و کیفی گزارش (موضوع گزارش پر محتوی و مختصر باشد که مخاطبان بتوانند نتیجه خوبی بگیرند طوری نباشد که مردم خسته شوند و از خواندن ادامه منصرف شوند.
۶- رعایت اصل بازگویی در گزارش بازگوکننده تمام مسائل و موارد باشد که شامل نظرات مردم یا هر کس دیگر
۷- عدم پیش داوری: نباید پیش داوری کند
۸- بی طرفی در گزارش
۹- کشاندن خواننده به طرف موضوع
۱۰-توجه به خواستگاه خوانندگان و نیازهای اساسی آنان
۱۱-گزارش باید معلومات خواننده را بالا ببرد.
۱۲-شناخت آداب ورسوم جامعه و سنت های جامعه را بشناسیم و در گزارش به کسی توهین نکنیم
تعریف خبر: اعلام و بیان وقایع جالب زندگی اجتماعی و نقل عقاید و افکار عمومی است.
تعریف تفسیر یا اظهارنظر: عبارت است از قضاوت و اظهارنظر عقاید افراد درباره وقایع اجتماعی
تعریف تشریح: بیان مفصل و شرح عناصر عینی و چگونگی واقعه را آشکار می سازد.
تفاوت خبر، تفسیر و تشریح
خبر: در خبر نباید و هیچ حقی نداریم در آن دخل و تصرف کنیم بلکه عین واقعه را باید بیان کنیم و یک خبرنگار باید وقایع را بی طرفانه بدون غرض دیدنی ها و شنیدنی ها را منتقل کند.
تفسیر: مفسر یا نویسنده درباره رویدادی که احتمالاً خبر آن جداگانه منتشرشده اظهارنظر می کنند و در نوشته هایش استنباط، اندیشه و قضاوت شخصی خود را بیان می کند می تواند از نظریه دیگر آن که موردقبول اوست استفاده کند. در تفسیر نویسنده ممکن است موضوعی را رد یا از آن حمایت کند به طورکلی تفسیر در رده بندی مقاله های روزنامه نگاری قرار می گیرد و نظر نویسنده در مورد یک رویداد است و در آن به عنصر خبری چرا پاسخ داده می شود.
تشریح خبر: منظور بیان مفصل و مشروح عناصر عینی و واقعه یک رویداد که خبرنگار حقی ندارد نظرات شخصی خود را در آن بیان کند در واقعه به عناصر چرا و چگونه توأماً پاسخ می گوید.
تیتر
مهم ترین پیام خبر به طور خلاصه و فشرده و به منظور ترغیب خواننده برای خواندن لید و متن را تیتر گویند.
اصول و قواعد نگارش تیتر:
۱- باید ساده و روان باشد
۲- باید روشن و دقیق باشد
۳- باید با متن خبر تطبیق کند
۴- باید خلاصه مهم ترین مطلب خبر باشد
۵- باید زنده و جاوید و حالت دینامیک (Dynamic) داشته باشد.
۶- باید با شرح خبر تناسب باشد
۷- باید مستقل از خبر باشد
۸- نباید کلمات تکراری داشته باشد
۹- باید با حداقل کلمه حداکثر معنی و مفهوم را بیان کند
۱۰-تیتر باید تأثیر ایجادشده اش با تأثیر موردنظر تطبیق کند
۱۱-از نوشتن تیترهای منفی باید اجتناب کند
۱۲-از نوشتن تیترهای سؤالی باید خودداری کرد
۱۳- انتخاب فعل مناسب کلمه موفقیت در نگارش تیتر است.
۱۴-از نوشتن حرف اضافه در ابتدای تیر باید خودداری کرد
۱۵-فعل بکار رفته در تیتر باید از افعال معلوم باشد.
اجزای تیتر را تعریف کنید
تیتر نویس به منظور ایجاد جذابیت و افزایش کنش ظاهری مطلب به غیراز تیتر اصلی تیترهای دیگری را با حروف کوچک تر در بالا و پایین تیتر اصلی می نویسد.
روتیتر: تیتری است بالای تیتر اصلی نوشته می شود.
خلاصه تیتر: حروف تیترهای خلاصه از انواع تیترهای دیگر کوچک تر بوده برای مشخص کردن آن از ستاره یا دایره سیاه استفاده می شود و گاهی در درون کادر قرار می گیرد.
میان تیتر: معمولاً در وسط خبرهای طولانی برای تفکیک بکار می رود.
سبک های خبر: خبرنگاران باید بعد از شناختن خبر و جمع آوری اطلاعات، مطالب را در قالب بسته بندی های جذاب به مخاطبان ارائه دهد و پس او قدر جذاب تر و محتوای آن پربارتر باشد شمار مشتریان و میزان تأثیرش بیشتر می شود و برعکس
ویژگی های سبک هرم وارونه یا معکوس
۱- مهم ترین مطلب در ابتدا قرار می گیرد ۲- مؤثرترین و کارآفرین ترین روش انتقال اطلاعات ۳- کم ارزش ترین در انتها قرار می گیرد ۴- در زمان خواندن روزنامه بین ۲۰ تا ۶۰ دقیقه بیشترین حجم خبر را به خواننده منتقل می کند..
مزایای استفاده از سبک هرم وارونه در سبک خبرنویسی
۱- در ابتدا خلاصه مهم ترین مطلب قرار می گیرد ۲- زمان کمتری برای دریافت مطلب لازم است ۳- خواننده را خسته نمی کند ۴- حس کنجکاوی خواننده را تحریک می کند ۵- خواننده را به خواندن خبر ترغیب می کند ۶- کار دبیران و سردبیران را راحت می کند ۷- متن خبر بر پایه ارزش مطالب تنظیم می گردد. ۸- کار فنی و ماکت بندی را ساده می کند.
معایب سبک هرم وارونه
۱- احتمال دارد خواننده را از خواندن بقیه خبر باز دارد
۲- به علت خلاصه شدن ممکن است برخی از اطلاعات از متن حذف شود
۳- در بعضی از موارد مخصوصاً در مورد خبرهای طولانی آنچه در ابتدا گفته می شود دوباره در متن خبر تکرار می گردد
۴- اعمال نظر خبرنگار در این نوع سبک زیاد است.
سبک تاریخی
۱- مطالب بر اساس ارزش آن ها نوشته نمی شود
۲- مطالب همان طور که اتفاق افتاده باید بیان شود
۳- برای مطالب خبری روز مناسب نیست در تهیه مقالات و گزارش تحقیقی می شود مورداستفاده قرار گیرد در جملات هفتگی استفاده از آن قابل قبول تر است.
مزایای استفاده از سبک تاریخی
۱- مطالب کامل تر بیان می شود
۲- اعمال نظر خبرنگار در دخل و تصرف و برجسته کردن مطالب کمتر است.
معایب سبک تاریخی:
۱- زمان بیشتری برای دریافت مهم ترین مطلب لازم است
۲-خواننده را خسته می کند
۳- ازلحاظ تیتر نویسی و ماکت بندی کار را مشکل می کند
۴- ترغیب خواننده به خواندن خبر با توجه به میزان کم سوادان کمتر است.
سبک بازگشت به عقب: مطالب از نو به سمت کهنه نوشته می شود یعنی آخرین خبر در ابتدا گفته می شود و سوابق امر در انتها آورده می شود.
سبک تشریحی: این شیوه از نگارش نسبت با سبک های دیگر کاربرد کمتری دارد و در خبرهای طولانی استفاده می شود پس از ذکر هر قسمت از خبر اطلاعات تکمیلی ارائه می شود این اطلاعات می تواند سابقه خبر اطلاعات شخصی خبرنگار که موجب روشن شدن مطلب شود
سبک پایان شگفت انگیز: سبکی که لید ندارد قسمت های مختلف خبر طوری تنظیم می شود که به قسمت جذاب و شگفت انگیز و شیرین خاتمه یابد و درواقع خبر در قسمت انتهای برای مخاطبان گشوده می شود این شیوه نگارش برای خبرهای کوتاه مناسب است.
تهیه و تنظیم خبر حوادث
در این اخبار برای حفظ جنبه اطلاع رسانی و نیز آموزش و هشدار، علاوه بر نقل جرم و مجازات، هشدار و تأکید لازم نیز اعمال می شود.
سبک مناسب برای اخبار حوادث، سبک تاریخی همراه با لید است.
در اخبار دادگاه ها چون خبر بر مبنای گفت وگو شکل می گیرد، توالی این گفت وگو باید حفظ شود؛ لذا در این اخبار نیز از سبک تاریخی همراه با لید استفاده می شود.
در این خبرها در استفاده از کلماتی که بار حقوقی دارند، باید نهایت دقت را به عمل آورد؛ زیرا متهم به خلاف قانون از جنبه حقوقی تا در دادگاه محکوم نشده باشد، قانون شکن تلقی نمی شود.
مثال: دادگاه کوی دانشگاه که در آن متهم پرونده پس از اتمام دادرسی علیه برخی روزنامه ها اقامه دعوی کرد.
همچنین از دیالوگ نویسی در گزارش دادگاه ها و صحبت با متهم می توان استفاده و حرکات و احساسات او را تشریح کرد.
تنظیم خبرهای ورزشی
در اخبار ورزشی باید علاوه بر حفظ عناصر خبری، احساسات تماشاچیان و بازیکنان نیز به مخاطب انتقال داده شود. در این اخبار وقتی خبر به نتایج رویدادها و چگونگی وقوع محدود است، از سبک هرم وارونه استفاده می شود ولی وقتی نیاز به انتقال سیر تاریخی نیز باشد، از سبک تاریخی همراه با لید نیز می توان استفاده کرد.
تنظیم خبرهای هنری و علمی
روش نگارش این اخبار معمولاً با استفاده از سبک هرم وارونه صورت می گیرد، البته استفاده از واژگان متناسب، این اخبار را از حالت خشک و رسمی خبرهای سیاسی و اقتصادی خارج می کند. در اخبار هنری ظرافت های شناخت یک هنر مؤثر است و در آن نثر توصیفی حرف اول را می زند.
در برخی مراسم رسمی سیاسی یا فرهنگی، جدا از خود مراسم برخی حواشی مانند عدم نظم، برخوردها و سخنان حاشیه ای و … وجود دارد که لازم است به صورت مشخص (مثلاً با ستاره یا عنوان در حاشیه مراسم) جدا از خبر اصلی ذکر شود. گاهی تعدادی خبر کوتاه وجود دارد (که ذاتاً فاقد شرح و بسط است) یا این که به دلیل ضیق وقت یا کمبود جا در مطبوعات، فضا و زمان برای ارسال کامل آن ها وجود ندارد، در این حال از خلاصه خبر یا اخبار کوتاه برای انتقال مطالب استفاده می شود.
اطلاعات (Facts)
برای این که توضیح بدهید قضیه زیردریایی روسیه که راهی قطب شمال شده به کجا رسیده است به یک سری اطلاعات و آخرین تحولات نیاز دارید که باید آن ها را در اختیار مخاطبان قرار بدهید.
نقل قول ها (Quotations)
داستان ها اغلب درباره آدم ها هستند بگذارید صدای آن ها در داستانی که می نویسید شنیده شود. سعی کنید در هر داستان خبری که می نویسید دو یا سه نقل قول داشته باشید. هر نقل قول یک جمله هم که باشد کافی است.
رنگ و جزییات (Colour)
رنگ و جزییات می تواند کمک کند تا فضای داستان را به تصویر بکشید: اتوبوس زردرنگ مدرسه که روی پل تخریب شده رودخانه می سی سی پی در مینیاپولیس معلق مانده، … چاوز درحالی که دست روی شانه احمدی نژاد گذاشته از دوستی دو کشور می گوید، …
پیشینه و توضیحات (Background and Context)
پیشینه، توضیحات و ارائه پیش زمینه داستان کمک می کند ابعاد دراماتیک داستان مشخص شود: عکاس حیات وحش بیشتر از یک دهه بود که از حیوانات عکس می انداخت یا برای اولین بار است که چنین انتخابات پرشوری در سومالی برپا می شود… یا رئیس جمهور روسیه پس از ۶۰ سال به ایران آمد یا این بلندترین ساختمان در جهان است که در دوبی ساخته می شود.
در داستانی که می نویسید باید این عناصر را در هم ببافید و هر جا لازم بود مقداری اطلاعات بعد، مقداری پیشینه، یک نقل قول اینجا و یک نقل قول آنجا.
نکته کلیدی در نوشتن یک قصه واقعی این است که از خود بپرسید:
- ماجرا از چه قرار است؟
- قصه ای که دارم تعریف می کنم چرا اهمیت دارد؟
پس بهتر است از همان اول یک «طرح» داشته باشید. یعنی در یک یا دو جمله در ذهنتان قصه را تعریف کنید.
روسیه می خواهد به منابع نفت شمال دسترسی پیدا کند برای همین قبل از دیگران یک زیردریایی خود را به عمق ۴ هزار متری اقیانوس منجمد شمالی فرستاده است. تحلیل گران می گویند با این اقدام نمادین روسیه نمی تواند به این منابع دست یابد.
اگر بخواهیم روزنامه نگاری را در یک جمله خلاصه کنیم شاید بتوانیم بگوییم، >«روزنامه نگاری یعنی پیدا کردن داستان های واقعی.»
وقتی داستان ها را صید کردید می توانید آن ها را ثبت کنید. چه در قالب خبر، گزارش، مصاحبه، …
چه در قالب عکس (مثل عکس کیوین کارتر از کودک بیافرایی که هنوز زنده است اما کرکسی در انتظار نشسته تا وقتی او مرد به سراغش بیاید.) این عکس یک داستان کامل است؛ چون:
- هم طرح دارد: کودکی از گرسنگی در حال مرگ است. کس و کاری ندارد و فقر او را به آنجا کشانده که ممکن است غذای کرکس ها بشود.
- هم کاراکتر دارد: خود کودک، که نماینده مردم فقیر افریقا است و کرکس که سمبلی است برای آنچه نصیب فقیرها و رانده شده ها می شود.
- هم فضا: بیابان بی آب وعلف
- هم تعلیق: کودک هنوز زنده است و کرکس در انتظار نشسته تا شاید پس از مرگ جسد او را تکه تکه کند.
- نقطه اوج: عکس درواقع یک جورهایی نقطه اوج فقری است که کشوری آفریقایی را اسیر کرده تا آنجا که کودکی را می بینیم در حال مرگ و …
چه در قالب فیلم (شبکه تلویزیونی الجزیره در یک گزارش خبری از موشک باران نوار غزه صحنه ای را نشان می دهد که مردی که انگار از زیر آوار بیرون آورده شده جلوی دوربین می گوید: «چه طور می توانم با اسراییلی ها صلح کنم وقتی ۱۷ یا ۱۸ نفر از خانواده من را کشته اند. زن، بچه یک سال و نیمه، پیرمرد، … اگر صدسال دیگر هم بگذرد من با آن ها صلح نمی کنم. هرکدامشان را پیدا کنم می کشم…»)
چه در قالب اینفوگرافیک (عکس و مشخصات زیردریایی ای که بر بستر اقیانوس منجمد شمالی پرچم روسیه را به اهتزاز درآورد و دوسوم یک صفحه روزنامه گاردین را به خود اختصاص داد.)
داستان اغلب زمانی شروع می شود که اتفاقی خارج از روند روزمره رخ داده باشد:
داستان تنها زن مسلمان راننده تاکسی در بیت المقدس شنیدنی است. چون راننده تاکسی ها در بیت المقدس اغلب مرد هستند و خیلی هایشان هم یهودی هستند.
داستانِ زندگی بچه مدرسه ای که هرروز به مدرسه می رود و به خانه برمی گردد شنیدنی نیست. اما به محض این که روزی بچه مدرسه ای در راه مدرسه دزدیده می شود، از لحظه دزدیده شدنش تا لحظه ای که او دوباره پیدا می شود و به زندگی عادی بازمی گردد همه چیز داستان است:
- او چه طور دزدیده شد
- دزدها چه می خواستند
- آیا با او بدرفتاری شد
- خانواده اش چه کار کردند
- چه طور پیدا شد
- آیا او دوباره زندگی عادی اش را پی گرفت
- …
طرح چنین داستانی شاید در چنین جمله ای خلاصه بشود:
پسربچه ای در راه مدرسه دزدیده شده، دزدها با خانواده او تماس می گرفته اند و گفته اند اگر خانواده مثلاً صد میلیون تومان به آن ها نپردازد آن ها بچه مدرسه ای را خواهند کشت.
در داستان پسربچه مدرسه ای لااقل چهارتا شخصیت داریم:
۱٫ پسربچه
۲٫ دزدها
۳٫ پدر و مادر و خواهر و برادر
۴٫ پلیس ها
شخصیت هرکدام از این آدم ها در مواجهه با اتفاقات به تصویر کشیده می شود. مثلاً پدر بچه وقتی دزدیده می شود گریه نمی کند. یا افسر پلیس ابتدا باکمال خونسردی اعتقاد دارد باید دزدها را سرکوب کرد حتی به این قیمت که پسربچه کشته شود، …
در شخصیت پردازی نباید بنویسیم که مثلاً مادر پسربچه نگران بود. باید صحنه ای را به تصویر بکشیم تا نگرانی او را منتقل کند: مثلاً مادر پسربچه نمی تواند بخوابد و ترجیح می دهد با یکی از فامیل ها تا صبح در خیابان ها گشت بزند.
محلی که پسربچه در آن زندگی می کند که مثلاً محله ای است که همه چیز در صلح و آرامش جریان دارد می تواند بخشی از فضای داستان را تشکیل بدهد. خانه پسربچه بعد از این که ربوده می شود که حالا شلوغ وپلوغ است، آشپزخانه به هم ریخته، … محلی که پسربچه در آن حبس است. می تواند همان کلیشه قدیمی یعنی یک جای سرد و مرطوب و غبارگرفته و بدون نور باشد یا شاید زیرزمین خانه ای مثل همه خانه هایی که ما در آن زندگی می کنیم، …
تعلیق
پلیس قصد دارد به مخفیگاه دزدان حمله کند و … داستان را دنبال می کنیم تا ببینیم بالاخره حمله کی اتفاق می افتد و آیا بچه آزاد می شود یا نه.
لحظه ای که پلیس به مخفیگاه حمله می کند یک لحظه «بحرانی» است. داستان به لحظه های «بحرانی» نیاز دارد تا جذاب بشود.
اوج داستان زمانی است که نتیجه داستان معلوم می شود – یعنی زمانی که حمله انجام می شود و پسربچه نجات پیدا می کند.
پایان داستان رازمانی می خوانیم که می خواهیم بدانیم پسربچه چه طور به زندگی عادی بازخواهد گشت.
در روایت داستان های واقعی راوی اغلب سوم شخص است. هر چه حضور «من» کم رنگ تر باشد می گویند بهتر است.
بار بعد که به خیابان می روید یا با دوست یا همکاری گپ می زنید، یا روزنامه ای می خوانید سعی کنید سرنخ داستان های واقعی را پیدا کنید.
– مثل کشمکش تئاتری ها و رئیس متروی تهران سر ورودی متروی چهارراه ولیعصر
داستان های بی شماری دوروبرتان هستند که همه دوست داریم بشنویم. اما این داستان ها مال کسی هستند که آن ها را پیدا می کند و روایت می کند. مثل کسی که داستان تنها زن مسلمان راننده تاکسی در بیت المقدس را برایمان شرح می دهد یا کسی که قصد نوجوان سودانی را برایمان تعریف می کند که به دنبال آینده ای بهتر کشورش را ترک کرده بود اما زیر ضربات چاقو در خیابان های قاهره به پایان راه خود رسید.
نکاتی برای حفاظت از جان خبرنگار
خبرنگار مرده نمی تواند خبرش را مخابره کند. پس حواستان به جانتان باشد.
در زیر چند توصیه آمده که حاصل کار خبرنگارهای رویترز است. آن ها را رعایت کنید تا هم خبر را پوشش داده باشید و هم جانتان را حفظ کرده باشید.
۱٫ خبرنگاری به هرحال شغل خطرناکی است
وقتی در محیط های خطرناک کار می کنید، مثلاً یک تظاهرات خشونت آمیز را پوشش می دهید، انتظار نداشته باشید با شما خوب رفتار کنند، بدانید به ملاقات یک دوست نرفته اید.
مقامات دولتی در بسیاری از کشورها فکر می کنند ترساندن خبرنگارها کار خوبی است؛ چون باعث می شود تا آن ها کم تر در کار کسانی که قدرت را در دست دارند سرک بکشند.
در بسیاری از کشورها وسایل، ضبط و دوربین خبرنگارها را ضبط می کنند.
قضات دستور صادر می کنند خبرنگارها منبع خبر خود را افشا کنند. در امریکا اگر منبع خبر خود را افشا نکنید ممکن است به زندان بروید.
حتی کشورهای دموکراتیک هم خبرنگارها را تهدید می کنند.
۲٫ روزنامه نگارها هم حق زنده ماندن دارند
روزنامه ها نگارها اگرچه باید اتفاقات را پوشش بدهند، اما حق دارند که خود را از درگیری دور نگه دارند و به امنیت خود هم فکر کنند.
یکی از اساتید رویترز می گوید، «هیچ خبری ارزش کشته شدن ندارد.» و ادامه می دهد، «همیشه فردا هم خبرهای خوب پیدا می شود.» نگذارید فرصت گرفتن یک عکس خوب یا پوشش یک سوژه بکر منجر به از دست دادن جانتان بشود. وقتی احساس می کنید درجه خطر بالا است سعی کنید جلوی وسوسه شدن خودتان را بگیرید.
۳٫ ماجرا را روایت کنید، بخشی از آن نشوید
یک خبر یا عکس زمانی ارزش دارد که بتوانید منتشرش کنید. روزنامه نگار مرده نمی تواند عکس یا خبر خود را بفرستد.
۴٫ اصولی را که به ایمنی تان کمک می کند یاد بگیرید
درست همان طور که اصول خبرنویسی را یاد گرفته اید باید به دنبال اصولی باشید که رعایت آن ها می تواند جان شمارا در مقابل خطرات احتمالی حفظ کند.
حال چند توصیه:
از قبل آماده شوید
مثلاً وقتی می دانید قرار است فردا تظاهراتی برپا بشود که ممکن است به خشونت کشیده بشود، بهتر است روز قبل به محل برپایی تظاهرات سر بزنید. درباره محلی که قرار است درگیری آنجا رخ بدهد اطلاعات جمع کنید. از قبل تحقیق کنید که چه چیزی کجا است، خیابان های در رو کدام ها هستند. حتماً یک نقشه خوب تهیه کنید.
مطمئن شوید جایی که می روید تردد ممنوع نباشد. اگر باید برای ورود به آنجا از جایی مجوز بگیرید، باید از قبل آماده کنید.
فکر کنید که چه خطراتی ممکن است در محل درگیری شمارا تهدید کند و خود را برای مقابله با آن خطرها آماده کنید.
درجه خطر را از قبل تخمین بزنید. برای تخمین خطر باید اول بدانید چه خطراتی در کمین شما است. وقتی بفهمید چه چیزی شمارا تهدید می کند آن وقت خیلی بهتر می توانید خود را برای مقابله و گریز از آن آماده کنید.
بعد از ارزیابی اولیه، اقدامات پیشگیرانه انجام بدهید
مثلاً بد نیست اگر با اتومبیل خود به محل درگیری می روید اتومبیل را رو به سمتی پارک کنید که
احتیاج به دور زدن نداشته باشید و راحت بتوانید صحنه را ترک کنید. .
خط ارتباط خود را با تحریریه از قبل مشخص کنید. یک نفر حتماً باید بداند شما کجا رفته اید و چه ساعتی بازمی گردید.
شماره آدم هایی را که می توانند به دردتان بخورند همراه داشته باشید. شاید مجبور باشید این نام ها را بانام های جعلی بنویسید که قابل شناسایی نباشند.
کمک های اولیه را حتماً یاد بگیرید. به این ترتیب هم می توانید به خودتان کمک کنید هم جان دیگران را نجات بدهید.
چندلایه روزنامه لوله شده که توی لباستان باشد می تواند در مواقعی که باطوم های پلیس فرود می آید جانتان را حفظ کند.
توصیه رویترز
اگر کمک های اولیه بلد هستید، حتماً به کسی که زخمی شده کمک کنید. دوربین را زمین بگذارید و به کمک او بروید و در این کار لحظه ای هم درنگ نکنید.
تا می توانید درباره محیط به دیگران هم اطلاعات بدهید. شماره تلفن خبرنگارهای دیگر را داشته باشید و درباره خطرات با آن ها هم صحبت کنید. نحوه ارتباط باکسانی را که می توانند به کمک شما بیایند را در اختیار همه بگذارید.
به دبیر خود یا کسی که منتظر است شما بازگردید، بگویید اگر پیدایتان نشد چه کار کند. برای نجات خودتان از قبل برنامه داشته باشید.
درباره لباس، استفاده از کارت خبرنگاری ، کیف پول و هویتتان از قبل تصمیم بگیرید.
کارت روزنامه نگاری بهتر است در جیبتان باشد تا این که آن را روی لباستان بچسبانید. تجربه نشان داده بهتر است وقتی کسی از شما پرسید اینجا چه کار می کنید، بگویید خبرنگار هستید و کارتتان را نشان بدهید. در چنین مواردی، اول سعی کنید طرف مقابلتان را آرام کنید. با او آرام صحبت کنید و بعد کارت را نشان بدهید. البته گاهی اوقات شاید کارت داشتن اوضاع را خراب تر کند و این باز به تجربه شما و محیطی که در آن کار می کنید مربوط می شود.
آمادگی به ورزش کردن هم مربوط می شود، کسی که وضعیت بدنی خوبی داشته باشد بهتر می تواند خود را از خطر دور کند. ببینید آیا آماده هستید مثلاً تمام شب را پیاده راه بروید. آیا می توانید بدوید. اگر پایتان درد می کند شاید بهتر باشد از همان هتلی که در آن اقامت می کنید یا از داخل تحریریه خبر را پیگیری کنید. در همین حال، اگر از قبل برنامه ریزی کرده باشید، خبری که خواهید نوشت هم بهتر می شود.
چیزی را دست قضا و قدر نسپارید، به شانس اعتماد نکنید
فکر نکنید این فقط همکارتان است که مجروح یا کشته می شود و چنین اتفاقی برای شما نمی افتد. نگویید اتفاقی نمی افتد. کسانی بوده اند که اگر قبل از شروع یک درگیری کمی بیشتر فکر می کردند، هنوز در میان ما بودند. (استادان رویترز از چندتایی از خبرنگارهای رویترز نام می برند که در جریان درگیری ها به سادگی کشته شده اند.) اگر خطر را درک نکنید یا از قبل آن را تخمین نزنید مطمئن باشید که روی مین پا می گذارید. وقتی میدان مین را شناسایی کنید، بعد هم می توانید از وسط آن عبور کنید.
کله شق بازی درنیاورید
اگر کله شق باشید، جان دیگران را هم به خطر می اندازید. جان راننده، دستیار و تمام کسانی که به خاطر شماراهی منطقه خطر شده اند.
همیشه نیاز نیست در کانون ماجرا باشید. این طور نیست که اگر در کانون درگیری باشید بتوانید خبر بهتری تهیه کنید.
دو فیلم مستند از صحنه یک تظاهرات خشونت آمیز، که نیروهای نظامی برای متفرق کردن مردم وارد عمل شده، نشان می دهد چه طور خبرنگاری که دوربین به دست قاطی جمعیت بود، در پی وارد عمل شدن نیروهای نظامی مجروح می شود، درحالی که خبرنگار دیگری که از روی بالکن آپارتمانی صحنه را فیلم برداری کرده صحنه های خیلی بهتر و گویاتری گرفته و درعین حال جان خودش را هم حفظ کرده بود.
حواستان به دوروبر باشد
درحالی که دارید مثلاً تظاهراتی را پوشش می دهید، باید با «مشاهده» و جمع کردن حواستان به دوروبر سعی کنید اتفاقات احتمالی را پیش بینی کنید.
اگر حدس می زنید ممکن است مشکلی پیش بیاید (مثلاً خشونت بالا بگیرد یا گاز اشک آور بزنند، یا باطوم به دست ها وارد معرکه بشوند) باید قبل آن عمل کنید. مثلاً، باید قدری از صحنه فاصله بگیرید تا اگر پلیس شروع به بازداشت تظاهرکننده ها کرد، شما قاطی بازداشت شوندگان نباشید.
گروهی کارکنید
یکی از نکاتی که همیشه باعث شده تا سربازها جان خود را بهتر از خبرنگارها حفظ کنند این است که آن ها اغلب به صورت گروهی کار می کنند، درحالی که روزنامه نگارها اغلب تنها هستند. وقتی احساس خطر می کنید به صورت گروهی کارکنید، حتی اگر مجبور باشید با یک خبرنگار رقیب در یک گروه حضورداشته باشید. سایر خبرنگارها را هم ترغیب کنید تا به شما بپیوندند. سعی کنید به کار تیمی مثبت نگاه کنید.
بر اوضاع مسلط باشید
یادتان باشد: اوضاع وقتی خطرناک می شود که کنترل از دستتان خارج شود. مثلاً دشمنیِ طرف مقابلتان را برانگیزید یا او را عصبانی کنید. همیشه از قبل به موضوع فکر کنید.
بازیگرهای اصلی را پیدا کنید
در یک تظاهرات یا درگیری بازیگرهای اصلی را پیدا کنید و آن ها را زیر نظر داشته باشید. به اشاراتی که به اشخاص دوروبرشان می کنند توجه کنید.
از تمام حواس خود استفاده کنید
بینایی، شنوایی، بویایی، … بو بکشید. اگر در دوروبر بوی بنزین می آید، یعنی ممکن است هرلحظه انفجاری رخ بدهد. اگر کسی را می بینید که آن وسط دارد با فرغون سنگ حمل می کند یا در گوشه و کنار توده های از سنگ و آجر نمایان است ممکن است قرار باشد این سنگ ها به سر این وآن پرت شود.
چندلایه روزنامه لوله شده که توی لباستان می تواند در مواقعی که باطوم های پلیس فرود می آید سلامت شمارا حفظ کند.
بدانید دارید چه کار می کنید
اجازه ندهید کسی جای شما تصمیم بگیرد و شمارا به کانون خطر بفرستد. ممکن است سردبیر از تحریریه زنگ بزند و بخواهد شما کاری انجام بدهید. شما خودتان در محیط هستید و باید خطر را تخمین بزنید و تصمیم بگیرید.
گاه ممکن است دست خط یا مجوزی از طرف مقابل درگیری داشته باشید که به کارتان بیاید. اما گاه همین نوشته ممکن است دست طرف دیگر بیفتد و کار را خراب کند.
همیشه مواظب باشید چه اطلاعاتی همراه دارید. ممکن است چیزهایی همراه داشته باشید که باعث شود شمارا مثلاً با یک شورشی اشتباه بگیرند. مثلاً تصویری از سخنرانی رهبر شورشیان، شب نامه، عکس با یک رهبر شورشی که دارید دستش را می فشارید و ممکن است یادتان رفته باشد عکس را از کیف پولتان خارج کنید. حتی یک بریده جراید تحریک آمیز در یک ایست بازرسی ممکن است خطرآفرین باشد.
افزودن دیدگاه جدید