زیارت اربعین؛ عهدی با ولایت معصومین

زیارت اربعین؛ عهدی با ولایت معصومین

زیارت اربعین؛ عهدی با ولایت معصومین نوشتاری برای آشنایی با اهمیت زیارت اربعین و مضامین محوری آن، در بیانات استاد محمدباقر تحریری، از اساتید اخلاق منتشر شد...

امسال به دلیل شرایط بیماری کرونا، پیاده روی اربعین زائران خارج از کشور عراق با محدودیت مواجه شد. حضرت آیت الله خامنه ای مشتاقان اربعین را به اظهار ارادت به امام حسین(علیه السّلام) از داخل خانه و خواندن زیارت اربعین توصیه کردند: «دو سه زیارت مهم روز اربعین وارد است؛ روز اربعین، همه مردم بنشینند زیارت اربعین را با حال، با توجّه بخوانند و شِکوه کنند پیش امام حسین (علیه السّلام) و بگویند یا سیّدالشّهداء، ما دلمان میخواست بیاییم، نشد، وضع این جوری است تا یک نظری بکنند، یک کمکی بکنند.» ۱۳۹۹/۰۶/۳۱

زیارت اربعین؛ عهدی با ولایت معصومین

در مورد اصل زیارت سفارشات بسیاری در روایات به ما کرده اند. زیارت نبی اکرم و اهل بیت علیهم السلام از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است. از روایات استفاده می شود که زیارت، تجدید عهد با پیامبر و امام است در جهت التزام به آن مقام نبوت و امامت که ما این جایگاه را پذیرفتیم و حاضریم در جمیع شئون زندگی مان از آنها تبعیت کنیم. لکن زیارت امام حسین علیه الصلوة والسلام، جایگاه خاصی در بین اولیاء الهی دارد. نسبت به زیارت امام حسین علیه السلام در مواقع مختلف و بطور خاص در اربعین بسیار سفارش فرموده اند. زیارتی برای روز اربعین هست که در مفاتیح و کتابهای دیگر از امام صادق علیه الصلوة والسلام نقل شده است. همچنین از امام حسن عسکری علیه السلام آن روایت معروف را داریم که فرمودند مؤمن پنج علامت دارد که یکی از آنها انجام زیارت اربعین است. این نکته هم باید توجه داشته باشیم که هیچ یک از انبیاء و اولیاء مسئله گرامیداشت اربعین در شهادت و یا رحلتشان سفارش نشده است. فقط برای اربعین شهادت امام حسین علیه الصلوة والسلام به ما سفارش کردند که زیارت بخوانیم یا زیارت برویم.

نکته بعدی که از مختصات امام حسین علیه الصلوة والسلام است، بزرگداشت محرم و صفر و اربعین مختص به زمان شهادت نیست. بخاطر این است که می خواهد ما شیعیان واقعه کربلا را زنده بداریم. حقیقت واقعه کربلا اعلام حاکمیت الهی این اولیاء است. امام حسین علیه السلام از این حاکمیت دفاع کرد تا آخرین حد آن. از جان گذشتن، از زن و بچه گذشتن، از وطن گذشتن، از مال گذشتن، که اینها برای ما درس است.

نکاتی در زیارت اربعین است که به آن اشاره خواهیم کرد. همه این نکات بر محور حاکمیت دین الهی و نفی طاغوتها دور می زند. از جانب خدای متعال در این عالم یک حاکمیت بیشتر جعل نشده و پذیرفته نیست و خدای متعال حاکمیت دینش را از طریق این اولیاء یک روز محقق می کند که در اواخر زیارت اربعین به این نکته توجه دادند.

برای زیارت آدابی بیان شده است. زیارت در مرحله اول از نزدیک مطلوب است و سفارش کرده اند. تجدید عهد ولایت آن قدر مهم است که گاهی ائمه به اصحابشان فرمودند هر روز زیارت می کنید؟ آن صحابی عرض می کند آقا من هر روز نمی توانم. میفرمایند هفته ای یک بار می توانی؟ عرض می کند نمی توانم. میفرمایند ماهی یک بار؟ سالی یک بار؟ بعد در روایت این را بیان می کنند که انسان باید اعراض کننده از زیارت نباشد. اگر تمکّن مالی، تمکّن جانی و شرایط مهیا باشد، اگر انسان زیارت نرود، فرمودند جفا کرده است. فرمودند بخاطر همین است که یکی از نشانه های مؤمن، پایبندی بر مسأله عهد ولایت است که قرآن فرمود «لَا یَنَالُ عَهْدِی الظّالِمِینَ»، یعنی پیمان من به ستمکاران نمی رسد.

بنابراین اگر کسی از جهاتی نتوانست زیارت برود، فرمودند از راه دور زیارت بکنید. در این ایام عاشقان و محبین مملکت ما، بخاطر وضع کرونا، یا در مجالس با مراعات قوانین بهداشتی زیارت بخوانند، یا در منازل که بحمدالله صدا و سیما این خلأ را پر کرده و برای ما حجت تمام است. این سفارش خود ائمه علیهم السلام است که بالای محل بلندی بروید، طرف راست و چپ را نگاه بکنید، به طرف قبله سه بار بگویید: صلی اللّه علیک یا اباعبداللّه. این زیارت به حساب می آید که آن ارتباط برقرار می شود. اصل زیارت همین ارتباط قلبی و ابراز محبت است. ابراز ارادت به امام که من در خدمت شما و در جهت پیاده کردن منویات شما هستم؛ در همه شئون زندگی مخصوصاً در جنبه حاکمیت شما. این خلاصه مفاد زیارت و سفارشاتی که برای زیارت اربعین شده است.

در زیارت اربعین چند خصوصیت آمده است. در چند فراز به امام حسین علیه السلام سلام می دهیم، حضرت را با آن مقامات الهی خطاب می کنیم: وَلِیِّ اللهِ، خَلِیلِ اللهِ، صَفِیِّ اللهِ، اینها از خصوصیات همه این اولیاست. دوم آن خصوصیاتی که در مقام شهادت حضرت به آن رسیدند: المَظْلومِ الشَّهید، أسیرِ الْکُرُباتِ. اینها هم از ویژگی های امام حسین -علیه السلام- است. بعد خطاب می کنیم خدای متعال شما را یکی از سادات قرار داده، یکی از رهبران قرار داده و مواریث انبیاء را خدا به شما عنایت کرده و خدا شما را حجت بر خلقش قرار داده. تا اینجا خصوصیات اساسی امام حسین علیه السلام است. آن وقت امام حسین علیه السلام به جهت آن شرایط زمانی و آن وظیفه ای که بر عهده آن حضرت آمد، تا آخرین مرحله دعوت کرد و کوتاهی نکرد، فَأَعْذَرَ فِی الدُّعَاءِ، وَمَنَحَ النُّصْحَ. جان مبارکشان را در راه خدا دادند برای همین که مردم را از جهالت خارج کنند. از حیرت ضلالت و گمراهی بیرون بیاورند. همه همت حضرت بر این اساس بود و همه کسانی که با آن حضرت بودند همه بر همین دیدگاه حرکت کردند که روشنگری های گوناگونی کردند که الان در تاریخ ثبت است، هم رجزهایشان و هم شعارهایشان که مشخص است که همه اش برای دفاع از دین الهی با حاکمیت این اولیاء و امام حسین علیه الصلوه والسلام بود.

آن وقت مسأله سومی که استفاده می شود این است که چه کسانی در برابر این حاکمیت ایستادند و می ایستند. این فقط مختص به زمان آن حضرت نیست. در همه زمانها که این اولیاء قیام کردند، کسانی در برابر آنها مقابله کردند. آنها کسانی هستند که فریب دنیا را خوردند و دنیا را با آخرتشان تعویض کردند و در هواهای نفسانی غوطه ور شدند. خلاصه اینکه شاخص را برای ما بیان می کند. هر کس در برابر امام حق قرار بگیرد، حالا یا امام معصوم یا نائب خاص یا نائب عام امام باشد، اینها اهل نفاق و آتش هستند. مثلاً حضرت مسلم نائب خاص امام حسین علیه السلام بود. عده ای ایشان را کمک نکردند. نواب خاص دیگری هم ائمه در زمان غیبت داشتند، چهار نائب خاص و همین طور نواب بعدی. نواب عام که هم در زمان غیبت بودند و هم الآن در جایگاه ولی فقیه هستند.

نکته چهارم این است که محبین اهل بیت علیهم السلام علاوه بر اینکه با زیارتشان این مسائل را اعلام می کنند باید تبری از دشمنان شان هم داشته باشند. یعنی خطوط فکری که دشمنان دارند در مسائل اعتقادی، در مسائل اقتصادی، در مسائل فرهنگی، در مسائل حاکمیتی همه اینها را ما بدانیم، دشمن شناسی بکنیم و از اینها تبری و بیزاری بجوییم. در زیارتها و در زیارت اربعین به ما یاد می دهند که با لعن فرستادن نسبت به دشمنان شان از دشمنان تبری کنیم و اینکه بدانیم اهل بیت امین خدا هستند و حرکت در راستای اهداف و روش این اولیاء ما را به سعادت حقیقی و ابدی می رساند.

پس محتوای زیارت کردن، چه از نزدیک و چه از دور، این مسأله است که ما همراه چنین پاکانی هستیم که هیچ رنگ شرک در وجودشان نیامده، نه در انعقاد وجود و نطفه شان و نه در افکار و روش و همه خصوصیات وجودی شان. لذا ما خصوصیات دیگری از امام حسین علیه السلام را عرض می کنیم: شما از دعائم دین هستید، ارکان مسلمین هستید، شما امام، الْبَرُّ التَّقِیُّ الرَّضِیُّ الزَّکِیُّ، هستید.

نکته آخر که از نکات اساسی است این است که مسأله امامت یک مسأله مسلّم و انحصاری است. تعدادش هم مشخص است و خدای متعال خواسته این تعداد از نسل امام حسین علیه الصلوة والسلام ظهور پیدا کنند و آخرین باقی مانده ائمه، امام زمان علیه الصلوة والسلام هستند که در این زیارت نوید به ظهور حضرت و مسأله رجعت می دهد. مسأله رجعت ادامه ظهور امام زمان است. محتوایش این است که ما معتقد باشیم دین الهی، اسلام و ولایت اهل بیت در سرتاسر جهان تحقق پیدا می کند. حالا ممکن است مقداری زمان برای تحقق حاکمیت اهل بیت طول بکشد اما عمده آن آمادگی ماست. ما باید در زندگی مان از جهت فکری به معارف اهل بیت آگاهی پیدا بکنیم، از جهت قلبی، پذیرش نسبت به این حاکمیت حق داشته باشیم، و از جهت عملی، این پذیرش را در زندگی نشان بدهیم که هر وقت ندای «انا بقیة الله» از خانه خدا اعلان شد، با تمام وجود آن را لبیک بگوییم و در رکاب آن حضرت باشیم.