شبکه های اجتماعی، سلاح جنگ های ترکیبی

تاریخ انتشار: ی., 10/30/2016 - 12:14

شبکه های اجتماعی زمین حاصلخیزی برای انتشار دروغ، دستکاری ادراکات و باورهای افراد است و از اثرات بالقوه این شبکه ها می توان برای جنگ ها ترکیبی استفاده نمود که مطالعات نشان می دهد داعش نیز از آن استفاده می کند.

مرکز عالی ارتباطات استراتژیک ناتو که بازوی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در عرصه فرهنگ و رسانه محسوب می شود، در یکی از جدیدترین گزارش های خود به موضوع رسانه های اجتماعی تحت عنوان «رسانه های اجتماعی به مثابه ابزار در جنگ ترکیبی» پرداخته است. با توجه به توسعه روزافزون تکنولوژی و رشد چشمگیر تولید اطلاعات، این گزارش نقش فعال رسانه‏ های اجتماعی در جنگ ها را بررسی کرده است.

این گزارش به عنوان نمونه اشاره می کند که این ابزار نقش خود را در درگیر های لیبی، سوریه، اوکراین به منظور هماهنگ کردن اقدامات، جمع آوری اطلاعات، و مهمتر از همه برای نفوذ در باورها و تغییر نگرش های مخاطبان و یا حتی بسیج آن ها برای اقدامات عملی نشان داده اند.

مرکز عالی ارتباطات استراتژیک ناتو در گزارشی با عنوان «رسانه های اجتماعی به مثابه ابزار در جنگ ترکیبی» نقش فعال رسانه‏ های اجتماعی در جنگ ها را بررسی کرده است

محیط جدید اطلاعات و نقش رسانه های اجتماعی

محیط جدید اطلاعات شامل خصوصیات مهمی است که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود:

دسترسی آسان: ارزان بودن و در دسترس بودن گوشی های هوشمند و راحتی کار با آن ها به راحتی به هر فردی اجازه می دهد که به موقع و یا بی موقع اطلاعات را ثبت و آن ها را نشر دهد.

سرعت: رسانه های اجتماعی، قابلیت نشر اطلاعات را با سرعت و حجم بالایی فراهم می کنند، از این رو حداکثر تاثیر را دارند.

گمنام بودن: ناشناس بودن در این حوزه، به کاربران اجازه می دهد تا آزادانه به بیان نظرات خود بپردازند. از طرفی، دستکاری اطلاعات و یا جعلی بودن و شایعات نیز در این امر تاثیرگذار است.

مراوده حجم بالایی از اطلاعات در روز: روزانه در این شبکه ها حجم زیادی از اطلاعات رد و بدل می شود که صحت درستی یا نادرستی آن ها قابل تشخیص نیست.

بدون مرز و ابستگی به جغرافیا : در این رسانه ها هیچ مرزی متصور نیست و شما می توانید اطلاعات را در اختیار هر گروهی(افراط گرا، اقلیت، رادیکال) قرار دهید.

در ژانویه 2016 نیمی از جمعیت جهان، کاربر فعال اینترنت بوده اند و یک سوم آن ها از شبکه های اجتماعی استفاده می کردند. علاوه بر این تعداد کاربران شبکه اجتماعی موبایل محور به تعداد 12 کاربر در ثانیه رشد داشته است.

پلت فرم های متفاوت این شبکه ها سبب شده است که هرکدام در حوزه بخصوص موفق باشند. به عنوان نمونه فیس بوک محبوب ترین و متداول ترین شبکه اجتماعی در دنیاست که مورد استفاده قرار می گیرد و یا اینستاگرام به عنوان اشتراک عکس و فیلم مورد استفاده است.

همه این ها سبب اشتراک گذاری نظرات و تجارب افراد به یکدیگر شده است که از محاسن آن می توان کمک به یکدیگر، رسیدگی به جنایات، و ارائه کمک های بیشتر به فاجعه انسانی، تلاش های امدادی، شفافیت در دولت و همچنین گفتگو میان گروه های مختلف اجتماعی نام برد.

از طرفی باید به این نکته توجه داشت که شبکه های اجتماعی زمین حاصلخیزی برای انتشار دروغ، دستکاری ادراکات و باورهای ما است و از اثرات بالقوه این شبکه ها می توان برای جنگ ها استفاده نمود.

گزارش: شبکه های اجتماعی زمین حاصلخیزی برای انتشار دروغ، دستکاری ادراکات و باورهای ما است از اثرات بالقوه این شبکه ها می توان برای جنگ ها استفاده نمود

مفهوم جنگ ترکیبی

مفاهیمی مانند نامتقارن، نامنظم، ترکیبی و جنگ های نوین اغلب در محافل سیاسی و علمی شنیده می شود. اصطلاح ترکیبی برای نخستین بار در پایان نامه ویلیام جی نمت در سال 2002 به کار برده شد که در آن از تاکتیک های جنگجویان چچنی و استفاده آن ها از اینترنت و موبایل نام برده بود.

اصطلاح ترکیبی به طور اولیه به استراتژی بازیگران غیردولتی، مانند سازمان حزب الله اطلاق می شد. اما پس از بحران کریمه و مداخله نظامی روسیه در اوکراین، گراسیموف(فرمانده ستاد کل نیروهای روسیه) از جنگ نوین غیرخطی نام برد.

والری گراسیموف، فرمانده ستاد کل نیروهای روسیه

دکترین گراسیموف بر این پایه بود:

-جنگ برای همه اعلان شده نیست، عملیات نظامی با فعالیت گروه های نظامی در زمان صلح آغاز خواهد شد.

-برخوردهای بدون تماس بین گروه های مبارزه با قابلیت مانور بالا استفاده می شود.

-منابع اقتصادی و نظامی دشمن با حمله دقیق به زیرساخت های شهری نابود می شوند.

-استفاده گسترده از سلاح های با دقت بالا و عملیات ویژه: رباتیک، سلاح لیزری و ...

-حملات هم زمان به نیروهای دشمن و پیشروی در قلمرو

-جنگ هم زمان در دریا، خشکی، هوا و فضای اطلاعات.

-استفاده از روش های مستقیم و نامتقارن.

-مدیریت نیروهای نظامی فضای اطلاعات.

جنگ ترکیبی روسیه بر روی میدان نبرد یا صحنه عملیات متمرکز نیست، و به جای آن به ضرورت کاهش مواجهه مسلحانه تاکید شده است. از این رو جنگ های ترکیبی را می توان ترکیبی از جنگ های کلاسیک به همراه نبردهای سایبری و اطلاعاتی دانست که عملیات فریب و یا عملیات روانی در آن، جای می گیرند.

گزارش: جنگ ترکیبی روسیه بر روی میدان نبرد یا صحنه عملیات متمرکز نیست، و به جای آن به ضرورت کاهش مواجهه مسلحانه تاکید شده است

در حال حاضر با گسترش شبکه های اجتماعی مرز بین جنگ سایبری و اطلاعاتی در حال کمرنگ شدن است. فعالیت های فضای مجازی نه تنها برای مختل کردن سیستم های فیزیکی، بلکه برای نفوذ در نگرش ها و رفتارهای خاص برای رسیدن به اهداف سیاسی یا نظامی است.

درگیری روسیه و اوکراین در شبه جزیره کریمه نشان داد که چگونه آن ها می توانند بر افکار عمومی تاثیر بگذارند. این یک عملیات نفوذ و فریب با استفاده از شبکه های اجتماعی بود.

مسلح سازی شبکه های اجتماعی

طبق نظر توماس ای. نیسِن شش راهی که شبکه های اجتماعی می توانند در عملیات نظامی استفاده بشوند عبارتند از: جمع آوری اطلاعات، هدف یابی، خبرچینی و نفوذ (عملیات روانی)، عملیات سایبری، دفاع، فرماندهی و کنترل.

هدف یابی:

برای شناسایی اهداف می توان از امکانات شبکه های اجتماعی همچون Geo-Tag (نشان کردن محل جغرافیایی بر روی عکس) و یا موقعیت حساب کاربری با استفاده از هک استفاده نمود. به عنوان مثال حمله به یک مقر داعش، پس از 22 ساعت از ردیابی یک نوشته در شبکه اجتماعی مربوط به آن صورت گرفت.

جمع آوری اطلاعات:

جستجوی متمرکز برای تحلیل اطلاعات بر روی شبکه های اجتماعی، پروفایل ها و یا محتواها به صورت آشکار یا پنهان صورت می پذیرد. تمامی این تجزیه و تحلیل ها می تواند به پشتیبانی از عملیات روانی کمک کند و مفید واقع شود. به عنوان نمونه نقش توئیتر در انقلاب های بهار عربی (بیداری اسلامی) اغراق آمیز گفته می شود، اگرچه توئیتر برای انتشار پیام ها و هماهنگی اقدامات مفید بود، اما انقلاب ها در شرایط واقعی و بر روی زمین اتفاق می افتد.

امروزه جمع سپاری به طور فزاینده ای به عنوان یک روش برای پی بردن به واقعیت یک موضوع در شبکه های جتماعی استفاده می شود. به عنوان نمونه مشاهدات کاربران رسانه ای و فعالان مدنی از نیروهای نظامی روسیه در اوکراین، کمک بسیاری در جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات کرد.

گزارش: مشاهدات کاربران رسانه ای و فعالان مدنی از نیروهای نظامی روسیه در اوکراین، کمک بسیاری در جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات کرد

عملیات سایبری:

هدف قرارد دادن رسانه های اجتماعی با روش دست یابی به رمز عبور حساب های کاربری، تغییر محتوا و یا ارائه یک فضای غیرقابل استفاده در وب سایت، افشای محتوای اتاق های گفتگو، ایمیل، تلفن همراه کاربر و یا نفوذ به بانک اطلاعاتی برای جمع آوری اطلاعات و رخنه در آن، همگی از جمله موارد عملیات سایبری است.

به عنوان نمونه حساب کاربری "خلیفه سایبری" با هک کردن حساب کاربری فرماندهی مرکزی ایالات متحده پیام تهدیدآمیزی بر روی آن منتشر کرد.

داعش به خوبی جایگاه فضای مجازی و مشارکت عمومی مردم را در شبکه های اجتماعی درک کرده و در راستای اهداف و نیات خود از آن بهره گیری نموده است

فرماندهی و کنترل:

استفاده از رسانه های اجتماعی در میان گروه های شورشی به عنوان یک ابزار برای ارتباطات داخلی، اشتراک گذاری اطلاعات و هماهنگ سازی اقدامات همگی از امکانات این شبکه هاست که سبب سهولت مولفه فرماندهی و کنترل می شود. هم چنین این شبکه ها می توانند از تاکتیک نظامی «سوآرم» برای هجوم سریع تر و انبوه از کاربران در این شبکه ها استفاده نمود.

دفاع:

محافظت از پلتفرم شبکه های اجتماعی، وب‎ سایت ها، پروفایل ها و حساب های کاربری در سطح تکنیکی از اجزاء دفاع به شمار می روند. این فعالیت ها می تواند با استفاده از رمزگذاری و ضد رهگیری و یا تغییر آی پی ها به همراه باشد.

محافظت از پلتفرم شبکه های اجتماعی، وب‎ سایت ها، پروفایل ها و حساب های کاربری در سطح تکنیکی از اجزاء دفاع به شمار می روند

خبرچینی و نفوذ:

خبرچینی و نفوذ، هم چنین جنگ روانی به انتشار اطلاعات برای هدف گذاری و نفوذ بر روی ارزش های مخاطب، نظام اعتقادی، احساسات و عواطف و رفتارها اشاره دارد. رسانه های اجتماعی در این مورد به دنبال دستیابی به اثرات نظامی خاصی در شناخت دامنه شکل، اطلاع، نفوذ، دستکاری، افشا، کاهش، ترویج، فریب، زورگویی، بازدارندگی و بسیج می باشند.

روش های نفوذی که در شبکه های اجتماعی به کار برده می شود، می تواند آشکارا باشد، هم چون استفاده از حساب های کاربری رسمی، کانال ها، وب سایت ها و یا استفاده از حساب های کاربری جعلی و بات ها که به صورت پنهان است.

روش های دیگر از جمله ترندکردن هشتگ و یا ربودن آن، اسپم کردن با حجم انبوه پیام، فریب و یا مهندسی اجتماعی از دیگر مواردی هستند که در عملیات سایبری و روانی استفاده می شوند.

مورد مطالعاتی؛ روسیه

نقش رسانه های اجتماعی در فعالیت های اطلاعاتی روسیه

عملیات نظامی روسیه علیه اوکراین که منجر به الحاق کریمه به روسیه شد، نسل جدیدی از جنگ را به نمایش گذاشت که در آن رهبران روسیه به خوبی در کنار بخش کلاسیک نظامی، جنگ اطلاعات، حملات سایبری و دیپلماسی را به خوبی مدیریت کردند. استفاده از فضای مجازی چه از نظر فنی و چه محتوا نشان می دهد که مسکو به خوبی بر روی این بخش سرمایه گذاری کرده اند.

اطلاعات و فضای مجازی در اسناد راهبردی

در دکترین نظامی روسیه، محیط مجازی به عنوان یک امر مهم و راهبردی به آن توجه شده است. روسیه با توجه به تهدیدات روزافزون سایبری، سرمایه گذاری زیادی بر روی این بخش انجام داده است.

اشراف بر محیط مجازی

با توجه به اینکه وبلاگ نویسان حجم زیادی از مطالب خود را علیه سیاست های دولت روسیه به روز می کنند، از این رو دولت در انتخابات ریاست جمهوری سال 2012 میلادی در پی آن برآمد که با اشراف بر این محیط، مخالفان را وادار به سکوت کند و فضا را به کنترل خود در آورد.

در دکترین نظامی روسیه، محیط مجازی به عنوان یک امر مهم و راهبردی به آن توجه شده است

نتیجه گیری

امروزه به موازات فعالیت های نظامی، بهره برداری از فضای مجازی نیز برای انجام حملات به زیرساخت ها و تاثیر بر ذهن انسان در حال انجام است. فضای مجازی روز به روز در حال گسترش است و بالتبع وابستگی ما به آن نیز بیش از پیش خواهد بود.

درگیری‎ های اخیر نشان داده است که بازیگران مختلف چگونه استراتژی خود را بر اساس استفاده از محیط مجازی قرار داده اند. مطالعات موردی نشان می دهد که داعش به خوبی جایگاه فضای مجازی و مشارکت عمومی مردم را در شبکه های اجتماعی درک کرده و در راستای اهداف و نیات خود از آن بهره گیری نموده است.

معرفی مرکز ارتباطات استراتژیک ناتو

مرکز عالی ارتباطات استراتژیک ناتو (NATO Strategic Communications Centre of Excellence) بیستمین سازمان زیرمجموعه ناتو است که تحت نام «مراکز عالی ناتو» شناخته می شوند و هدف از تشکیل آنها تشریک مساعی میان اعضای ناتو در عرصه های مختلف مورد هدف آن است.

هدف اصلی مرکز عالی ارتباطات استراتژیک ناتو، تقویت توانمندی های ارتباطات استراتژیک میان کشورهای عضو ناتو عنوان شده است. این مرکز وظیفه دارد برنامه هایی در جهت پیشبرد و هماهنگی دکترین ارتباطات استراتژیک تدوین کند، تحقیقات و تجارب علمی مقتضی را برای یافتن راهکارهای حل چالش های موجود انجام دهد، درس ها و تجارب ارتباطات استراتژیک به کار رفته در عملیات ها را استخراج کند و اقدامات آموزشی و قابلیت انجام عملیات با مشارکت اعضای ناتو را توسعه دهد. اگر بخواهیم ماموریت سازمانی مرکز عالی ارتباطات استراتژیک ناتو را طبق ادبیات سیاسی کشورمان توصیف کنیم، می توان گفت این مرکز وظیفه دارد برای عملیات ها، ماموریت ها، اهداف و نقش های سیاسی و نظامی جدید ناتو، بسته فرهنگی-رسانه ای دقیق، به موقع، کاربردی و پاسخگو تدوین کند.