تکنیک های تقویت اعتماد به نفس (بخش اول)

تکنیک های تقویت اعتماد به نفس (بخش اول)

اعتماد به نفس یکی از شرایط روحی است که شخص در آن بخاطر تجربه های قبلی، به توانایی ها و استعدادهای خود در موفقیت انجام کارها بطور موفقیت آمیز اعتماد و باور دارد. در این نوشتار به برخی از تکنیک های تقویت اعتماد به نفس می پردازیم.

تکنیک های تقویت اعتماد به نفس

اعتماد به نفس درون شما است، نه در بیرون و اگر نمی توانید از آن به درستی بهره ببرید، به این دلیل است که در پرورش آن کوتاهی کرده اید و این خود شما هستید که باید آنرا در درونتان بیابید و تقویت کنید. این نوشته نمی خواهد و نمی تواند به شما اعتماد به نفس بدهد، بلکه سعی دارد با دادن نشانه هایی کمک کند تا این بذر را در درون خود کشف کنید و با برانگیختن شما، مقدمه پرورش آنرا مهیا سازد، اما کار اصلی و زحمت آن به عهده شما است. اگر بتوانید این نیرو را در درون خود فعال کنید، کیفیت زندگی خود را دگرگون ساخته اید و بسیار بیشتر از آنچه برای بارورکردن آن زحمت کشیده اید، درو خواهید کرد. اولین شرط این مهم نیز پای بندی، مقاومت و ایستادگی در اجرای تصمیم تان است و اصلا مهمترین تکنیک تقویت اعتماد به نفس، همین پشتکار و ممارست در کارها است.

همانگونه که اعتماد به نفس کنونی به تدریج و در طول تمام مراحل زندگی بخصوص دوران کودکی و نوجوانی شکل یافته و کم کم ابعاد پیچیده تری به خود گرفته است، اصلاح و بهبود این تصویر به یکباره امری محال و نشدنی است و نیازمند جدیت و تلاش است؛ چرا که ممکن است در لحظاتی احساس کنید به اعتماد به نفس بالایی دست یافته اید و چنین هم خواهد بود، اما ضمیر ناخودآگاه که در خواب و بیداری اداره انسان را به عهده دارد برای اصلاح و بازسازی به زمان نیاز دارد و تا از خود غافل شوید، احساسات گذشته را بر شما مسلط می کند.

تکنیک های تقویت اعتماد به نفس به دو بخش عمده تکنیک های روحی و تکنیک های جسمی قابل تفکیک اند. از آنجا که این دو بطور مستقیم تاثیرگذارند و موجب تقویت و تضعیف هم می شوند و نیز چون برخی از تکنیک ها به تقویت هم زمان جنبه های روحی و جسمی کمک می کنند؛ در بررسی این تکنیک ها تفکیکی بین عوامل روحی و جسمی قائل نمی شویم و با توجه به گستردگی این تکنیک ها به برخی از مهمترین آنها اشاره می کنیم:

۱. حرکت هدفمند

مهمترین عامل شکوفایی اعتماد به نفس، احساس رشد و پیشرفت مداوم در زندگی است که تنها با حرکت با برنامه و هدفمند به دست می آید؛ زیرا فطرت انسان کمال گرا است و نه تنها ایستادن و درجا زدن را نمی پذیرد، که ارزشمندی و کرامت خود را تنها در سایه پیشرفت و احساس دائمی بهترشدن می یابد. برای شکل گیری احساس شگفت انگیز رشد، داشتن اهداف و ارزش های مشخص در زندگی نقشی تعیین کننده دارد؛ چرا که ارزیابی و ارزش گذاری و در نهایت احساس ارزشمندی اعمال که موجب احساس رشد و پیشرفت می شود، تنها وقتی امکان پذیر است که عملکردشان بر اساس معیارهای مشخص (اهداف) و منطبق بر خواسته های واقعی (ارزشها) باشد.

چنین عملکردی نه تنها حرکت در مسیر دستیابی به موفقیت است، که خود موتور محرک و عامل مهمی در پرورش استعدادها و توانایی های بالقوه انسان از جمله اعتماد به نفس می باشد. از سوی دیگر بی هدفی، ایستادن و درجا زدن عامل اصلی تضعیف اعتماد به نفس و اراده انسان به شمار می آید. بنا بر این اگر طالب تقویت اعتماد به نفس مستمر و همیشگی هستید، نه دفعی و زودگذر، باید براساس برنامه ای مشخص، احساس رشد و پیشرفت دائمی را در زندگی تجربه کنید و چون مهمترین عامل شکل گیری اعتماد به نفس تجربیات مثبت شخصی است، پس از مدتی احساس اعتماد به نفس و ارزشمندی را بوضوح لمس خواهید کرد: این عملی ترین راه برای پرورش تمام استعدادهای انسان از جمله اعتماد به نفس است.

ناگفته روشن است که منظور از رضایت از عملکرد خود به معنی انجام بهترین عمل نیست، بلکه احساس رشد و پیشرفت در کارهاست؛ زیرا کسانی که بدون هدف و برنامه زندگی را به روزمرگی سپری کرده باشند، نمی توانند به یکباره زندگی خود را متحول کنند و باید با یک برنامه ریزی اصولی و با پیشرفت دائمی، سطح توانایی ها و عملکرد خود را بالا ببرند. تجربیات موفق روزانه، هم عامل ایجاد و تقویت احساس توانایی در انسان می شود و هم با بهبود مستمر روحیه کمال گرایی و پرورش ظرفیت پذیرش موفقیت و احساس استحقاق نسبت به آن، موجب تقویت روحیه شجاعت و قاطعیت در کارها خواهد شد. بنا براین می توان با تمرکز روی پیشرفت و تجربه موفقیت های کوچک روزانه، به افزایش اعتماد به نفس کمک شایانی کرد.

۲. پذیرش گذشته برای ساختن آینده

همانطور که بارها اشاره شد، مهمترین عامل شکل گیری اعتماد به نفس کنونی ما، تجربیات موفق و ناموفق گذشته مان است. ضمیر ناخودآگاه ما، میزان توانایی وکفایت ما را بر اساس ارزیابی خود از عملکرد گذشته مان تعیین می کند، نه واقعیت گذشته. از اینرو نخستین گام در پرورش اعتماد به نفس، پذیرش واقع بینانه گذشته در جهت کسب موفقیت در آینده است.

متأسفانه برخی با نگاه به گذشته تنها به تحقیر و تضعیف روحیه اعتماد به نفس خود می پردازند، در صورتی که از دل ناکامی های گذشته می توان با ارزش ترین و کلیدی ترین نکات طلایی کامیابی را صید کرد؛ یعنی با بررسی درست تجربیات گذشته به شناخت بهتری از نقاط ضعف و قوت خود برسیم تا بتوانیم از این تجربیات گرانقدر و با ارزش در رسیدن به موفقیت بهره ببریم. پس بجای غوطه ور شدن در ناکامی های گذشته، باید با نگرش مثبت و ارزیابی واقع بینانه، گذشته را پلی برای رسیدن به آینده کنیم.

بالاتر این که مهمترین ویژگی افراد با اعتماد به نفس، شناخت درست و روشن از نقاط ضعف و قوت خود و مهمتر از آن پذیرش این ویژگی ها و نهراسیدن از آنهاست، تا بتوان به تقویت نقاط ضعف و بهره مندی بهتر از نقاط قوت اقدام کرد.

۳. خودشناسی

پایه و اساس کسب اعتماد به نفس، شناخت و اعتقاد به توانایی های ذاتی است، به همین دلیل خودشناسی حتی عامل شناخت خداوند نیز معرفی شده است. منظور از خودشناسی شناخت درست و واقع بینانه از توانایی های نهفته و آشکار انسان و همچنین شناخت نقاط ضعف و قوت و محدودیت های آدمی است، گرچه توانایی های انسان آنقدر بالاست که هنوز بسیاری از آنها شناخته نشده است و اغلب اندکی از آن به فعل می رسد. از اینرو پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) می فرمود: «مردم معدن هایی هستند همچون معدن های طلا و نقره»[بحارالأنوار، ج۶۱، ص۶۵]، و وصی او فرمود: «هر که به شناخت خویشتن ظفر یابد به بزرگترین رستگاری رسیده است»[بحارالأنوار،ج۲۶، ص۱۷۲]. خلاقیت، تفکر، اراده ، اعتماد به نفس، درایت، مدیریت و ... تنها بخشی از توانایی های انسان است.

البته شناخت واقع بینانه از خود، زمینه کمال طلبی های افراطی برای سرآمد شدن در همه زمینه ها و بلند پروازی های غیر منطقی را نیز از بین خواهد برد؛ چرا که پذیرش محدودیت های زندگی روی دیگر سکه خودشناسی است. به همین جهت امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «آگاهی انسان از کاستی اش، نشانه کمال و فراوانی فضل او است.»[غرر الحکم، حدیث 9442] در حقیقت هدف از خودشناسی، شناخت واقع بینانه نقاط ضعف و قوت است.

البته برخی در دیدن نقاط منفی خود به افراط و تفریط کشیده می شوند و واقع نگری را فراموش می کنند که این هم خود مانعی برای سودمندی خودشناسی است؛ زیرا؛
اولاً نقاط مثبت انسان قابل مقایسه با ضعف هایش نیست و ازاینروست که در حدیث نبوی آمده است که «هیچ چیزی را سراغ ندارم که بهتر از هزار نمونه خودش باشد، مگر انسان»[دانش نامه قرآن و حدیث، ج 9، ص 214.شاید منظور این حدیث شریف این است که میان آفریده های خداوند تنها انسان است که می تواند با به کارگیری مواهب ذاتی خود از بی شمار دیگر از هم نوعانش برتر شود].
ثانیاً هدف از دیدن واقع بینانه نقاط مثبت و منفی، برای تمرکز و توجه به نقاط مثبت و تقویت نقاط ضعف است، نه تمرکز بر روی نقاط ضعف و بزرگتر دیدن آن، که این کار موجب تضعیف بیشتر اعتماد به نفس و مانع جدی بارور شدن استعدادهای انسان می شود.

بهترین راه شناخت خود و توانایی های انسان، مطالعه و تفکر درباره پیچیدگی های روحی و جسمی و شناخت راههای بهره گیری از ظرفیت های نامحدود انسان است که یکی از اهداف این نوشتار نیز شناساندن برخی از این توانایی هاست. به این بهانه و برای نمونه فقط اشاره ای مختصر به یکی از توانایی های بیکران و در عین حال مهجور انسان می کنیم، مغز، شاهکار بزرگ آفرینش از میلیون ها سلول به نام نرون تشکیل شده که هر کدام به منزله کامپیوتر کوچکی عمل می کنند.

سلول های مغز قادر به پردازش میلیاردها بیت اطلاعات در ثانیه هستند که عملکرد قوی ترین ابرکامپیوترها را در مقابل خود تحقیر می کنند؛ بطوری که تمام دانشمندان به عجز خود از شناخت چنین پدیده ای اعتراف کرده اند. میزان کارکردهای مغز از قبیل تفکر، بایگانی، تخیل، آفرینندگی و پردازش هنوز شناخته نشده است، با این حال کمتر کسی است که درصد ناچیزی از این گنج نهفته در درون خود بهره گرفته باشد.

ایوان یفرموف، پژوهشگر معروف، درباره قدرت بایگانی مغز گفته بود: «ما در سراسر زندگی مان تنها کسری از توانایی های اندیشیدنمان را به کار می بریم. ما بدون هرگونه دشواری و مشکلی می توانیم 40 زبان یاد بگیریم، یک دایرة المعارف کامل 33 جلدی را از الف تا ی حفظ کنیم و دروس لازم برای یک دوجین دانشگاه را در حد کمال بیاموزیم.»[بذرهای عظمت، ص 122] در ایران نیز در سالیان اخیر مؤسساتی دایر گشته که با آموزش برخی از کارکردهای مغز، به محصلین خود توانایی هایی می دهند که تا چند سال پیش غیر ممکن می نمود؛ مانند دوره های حفظ کامل قرآن کریم با روشهای یادآوری اعجاب انگیز یا آموزش سرعت عمل در محاسبات اعداد چند رقمی شبیه عملکرد ماشین حساب و مواردی از این قبیل.

متأسفانه با وجود اطلاعات دقیق علمی و شواهدی این چنینی برخی با اظهار و حتی باور داشتن به حافظه ضعیف یا درک پایین، راه پیشرفت خود را مسدود کرده اند، در صورتی که مغز این افراد دارای نیرومندی بالقوه ای است که به مراتب بیش از حد تصورشان عمل می کند، اما به دلیل عدم بکارگیری یا آشنا نبودن با روشهای بهره مندی از آنها، بلااستفاده مانده و در نتیجه اعتماد به آن از بین رفته است.

 
ادامه دارد...