عشق از منظر ملاصدرا (نگاهی مختصر)

عشق از منظر ملاصدرا (نگاهی مختصر)

عشق از منظر ملاصدرا بر دو قسمت است: 1.عشق حقیقی 2.عشق مجازی

در این نوشتار نگاهی مختصر شده به عشق از منظر ملاصدرا که صدرالمتألهین عشق را بر دو قسمت کرده است: عشق حقیقی وعشق مجازی، برای خواندن این مباحث با ما همراه باشید...

علت این مسأله به مراتب عشق و محبت در تفکر صدرالمتألهین بر می گردد.

 از نظر او عشق حقیقی محبت به خدا و صفات و افعال اوست.

او می گوید چون ذات حق تعالی بالفعل جامع جمیع كمالات است اَحَقّ است كه معشوق و مطلوب و مقصود كل و مطلق باشد.[1]

عشق مجازی، خودش به دو قسمت منقسم می شود: الف: عشق نفسانی، ب: عشق حیوانی

مبداء عشق حیوانی شهوات بدنی و هدف آن طلب لذّت حیوانی و ارضای تمایلات خود مُحبّ است و از آن خشونت و جنایت برمی خیزد.

انسان آنگاه كه تحت تأثیر شهوات خویش است از خود بیرون نرفته است.

شخص و شی مورد علاقه را تنها برای خود می خواهد و اگر به او می اندیشد بدین صورت است كه چگونه از وصال او بهره مند شود و حداكثر تمتع را ببرد و اگر نسبت به او غیرت می ورزد غیرتش حیوانی است و مانع رشد و تكامل محبوب خویش می شود.

او هرگز تكامل و تعالی معشوق را نمی خواهد زیرا همواره نگران از دست دادن اوست.

همیشه ملتهب و افسرده خاطر است دائم به فكر تصاحب و تملّك محبوب است و گاه رفتارهای ناشایست و خلاف عقل از او سر می زند.

او تا آنجا پیش می رود كه از آزردن معشوق خود باكی ندارد.

چنین عشقی با وصول به معشوق و گذشته ایام رو به سردی می گذارد و گاهی هم به كینه و نفرت تبدیل می شود و تا آنجا كه چه بسا معشوق آدمی دشمن ترین دشمنان او گردد.[2]

در مقابل عشق نفسانی خالص است و به کلی از شهوت و منفعت بركنار است.

این نوع عشق انسان را از خود پرستی بیرون می برد و این حصار و محدودیت را می شكند. وجود عاشق را توسعه داده و كانون هستی اش را عوض می كند.

این نوع عشق نفس و روح را نرم، آرام، مهربان، صاحب وجد و حزن و گریه و رقت دل می كند

عاشق شیفته از معشوق خود تصویری متعالی و متكامل برای خویش ترسیم می كند و دیگر حواس او در مقابل اثری از غیر محبوبش حساسیتی ندارد.

در این نوع عشق كه عشق خیالی نیز نامیده می شود عاشق نگران از دست دادن و مهجور شدن محبوب خود نیست زیرا محبوب همواره با اوست. زیرا صورت معشوق در عالم خیال او جاودانه شده و در وجود او تبلور یافته است و راه جبران فراق و دوری را همین تصور خیالی می داند و لذا هرگز از معشوق خیالی خود جدا نیست و تا جایی پیش می رود كه خیال محبوب را از خود محبوب عزیزتر و گرامی تر می دارد.[3]

بیشتر بخوانید:
عشــق و عقــل، چگونگى ارتباط
رابطه عقــل و عشــق تا كجا است؟

پی نوشت:
1. الحكمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیه، به تصحیح مقصود محمدی، ج7، ص 252.
2. الحكمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، ج7، ص 176.
3. الحكمه المتعالیه فی الاسفارالعقلیه الاربعه، ج7، ص 179.