شرح فرازهایی منتخب از آیات جزء 28 قرآن کریم
شرح فرازهایی منتخب از آیات جزء 28 قرآن کریم در قالب نکته های کلیدی و معارف این جزء از قرآن به مناسبت ماه مبارک رمضان تقدیم حضورتان میگردد...
مطالب مرتبط و پیشنهادی : ویژه نامه شب و روز بیست و هشتم ماه رمضان
حقانیت گفتار و کردار پیامبر را خدا امضاء کرده است
﴿ما آتاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاکُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدیدُ الْعِقابِ﴾؛ (آیه 7- سوره مبارکه حشر)؛ [از اموال و احکام و معارف دینی] آنچه را پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به شما عطا کرد بگیرید و از آنچه شما را نهی کرد، باز ایستید و از خدا پروا کنید زیرا خدا سخت کیفر است.
این جمله هر چند در ماجرای غنائم بنی نضیر نازل شده، ولی محتوای آن یک حکم عمومی در تمام زمینه ها و برنامه های زندگی مسلمانها است، و سند روشنی است برای حجت بودن سنت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم.
بر طبق این اصل همه مسلمانان موظفند اوامر و نواهی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را به گوش جان بشنوند و اطاعت کنند، خواه در زمینه مسائل مربوط به حکومت اسلامی باشد، یا مسائل اقتصادی، و یا عبادی، و غیر آن، بخصوص اینکه در ذیل آیه کسانی را که مخالفت کنند به عذاب شدید تهدید کرده است.[تفسیر نمونه، ج23، ص508؛ و نیز تفسیر المیزان، ج19، ص204: و الآیة مع الغض عن السیاق عامة تشمل کل ما آتاه النبی من حکم فأمر به أو نهی عنه] بر این اساس اطاعت از دستور رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، اصاعت از خدا و قرآن است و بر هر مسلمانی واجب. آن حضرت نیز در غدیر امر به تبعیت از علی بن ابی طالب علیهما السلام کرد و در روایاتی مانند حدیث ثقلین به پیروی از اهل بیت علیهم السلام امر نمود پس با تکیه بر آیه مورد بحث و روایت غدیر و ثقلین به راحتی می توان حقانیت مکتب شیعه را ثابت کرد.
دو تقوایی که قرآن به آن سفارش می کند
﴿یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبیرٌ بِما تَعْمَلُون﴾؛ (آیه 18- سوره مبارکه حشر)؛ ای اهل ایمان! از خدا پروا کنید و هر کسی باید با تأمل بنگرد که برای فردای خود چه چیزی پیش فرستاده است، و از خدا پروا کنید یقیناً خدا به آنچه انجام می دهید، آگاه است.
❖❖ این آیه مؤمنین به رعایت دو تقوا سفارش می کند:
❖ تقوای اول اینکه: خدای سبحان را فراموش نکرده و همواره مراقب اعمال خود باشند که کدام صالح است و کدام معصیت؛ چون سعادت زندگی آخرتشان به این اعمالشان بستگی دارد. و نیز مراقب باشند که جز عمل صالح انجام ندهند و آن را هم فقط برای رضای خدا به جای آورند و همواره این مراقبت را ادامه دهند و از نفس خود حساب بکشند. هر عمل نیکی که در کرده های خود یافتند خدا را شکرگزارند و هر عمل زشتی دیدند خود را توبیخ نموده و نفس را مورد مؤاخذه قرار داده و از خدای تعالی طلب مغفرت کنند.
❖ تقوای دوم اینکه: در مقام محاسبه و نظر در اعمال، خداترس باشید؛ یعنی چنان نباشد که عمل زشت خود را و یا عمل صالح ولی غیر خالص خود را به خاطر اینکه عمل شما است زیبا و خالص به حساب آورید.[تفسیر المیزان، ج19، صص217-219]
قانون روابط بین الملل در قرآن
﴿لا یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطین ۞ إِنَّما یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ قاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ أَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ وَ ظاهَرُوا عَلی إِخْراجِکُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ فَأُولئِکَ هُمُ الظَّالِمُون﴾؛ (آیات 8 و 9 - سوره مبارکه ممتحنه)؛ خدا شما را از نیکی کردن و عدالت نسبت به کسانی که درکار دین با شما نجنگیدند و شما را از دیارتان بیرون نکردند باز نمی دارد زیرا خدا عدالت پیشگان را دوست دارد. خدا فقط شما را از دوستی با کسانی نهی می کند که در کار دین با شما جنگیدند، و از دیارتان بیرون راندند، و در بیرون راندنتان به یکدیگر کمک کردند. و کسانی که با آنان دوستی کنند، پس دوستی کنندگان همان ستمکارانند.
این آیات از مهمترین آیات قرآن در عرصه بین الملل است که تکلیف سطح و نوع تعامل حکومت اسلامی با کشورهای غیر اسلامی را بیان می کند.
بر اساس این آیات رابطه عادلانه و بر پایه احترام متقابل و رعایت قراردادهایی که بین شما و آنها وجود دارد امری روا و جایز است؛ اما این رابطه حسنه تا زمانی است که آنها نسبت مسلمانان و حکومت اسلامی توطئه نکرده باشند و به صورت علنی و یا پشت پرده؛ تنهایی و یا گروهی در صدد ضربه زدن به مسلمانان و نظام اسلامی نباشند که اگر این گونه شد ارتباط یا آنها قطع و پاسخ قاطع و مناسبی به آنها داده می شود.
یک سوال بر اساس این آیات شریفه:
به نظر شما رابطه حکومت اسلامی ایران با دولت انگلستان که دشمنی پنهان و آشکار او با دولت و ملت مسلمان ایران بر کسی پوشیده نیست و رهبری اسلامی هم حضرت امام (رحمة الله علیه) وهم مقام معظم رهبری بارها و بارها بر خباثت و دشمنی این رژیم تاکید کرده اند چگونه باید باشد؟
تجارتی که نجات دهنده است
﴿یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّکُمْ عَلی تِجارَةٍ تُنْجیکُمْ مِنْ عَذابٍ أَلیم ۞ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُجاهِدُونَ فی سَبیلِ اللَّهِ بِأَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُون ۞ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ یُدْخِلْکُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ وَ مَساکِنَ طَیِّبَةً فی جَنَّاتِ عَدْنٍ ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظیم﴾؛ (آیات 10 الی 12- سوره مبارکه صف)؛ ای اهل ایمان! آیا شما را به تجارتی راهنمایی کنم که شما را از عذابی دردناک نجات می دهد؟ به خدا و پیامبرش ایمان آورید و با اموال و جان هایتان در راه خدا جهاد کنید. این ایمان و جهاد اگر به منافع فراگیر و همیشگی آن معرفت و آگاهی داشته باشید برای شما از هر چیزی بهتر است؛ چرا که خداوند متعال در اثر آن گناهتان را می آمرزد و شما را وارد بهشتی می کند که از زیر درختان آن نهرها جاریند و در خانه هایی منزل می دهد که پاکیزه اند و در بهشت های جاویدان قرار دارند؛ این است کامیابی بزرگ.
«تجارة» به معنای تصرف در سرمایه به منظور به دست آوردن سود است.[التِّجَارَة: التصرّف فی رأس المال طلبا للربح. المفردات، ج1، ص164] در این آیه شریفه ایمان و جهاد، تجارت به حساب آمده که سرمایه اش جان آدمی و سود آن نجات از عذاب دردناک است.
خدای عزوجل با نکره آوردن کلمه تجارت (تجِارَةٍ) آن را تجارتی مهم و عظیم و جلیل القدر معرفی کرده است و در بیان سود آن که همان نجات از عذاب است، نوع عذاب را هم بیان نکرد تا بفهماند آن قدر بزرگ است که در بیان نمی گنجد. آنگاه در آیه دوازده به بیان مصادیق این نجات می پردازد که همان مغفرت و جنت است. بنابراین آیات یازدهم و دوازدهم در مقام تفسیر کلمه «تجَِارَةٍ» است.[ر.ک: تفسیر المیزان، ج19، صص258-259]
دو نکته:
1. در آیه مورد بحث کلمه «ذنوبکم» مطلق آمده؛ یعنی نفرموده است که کدام گناه آمرزیده می شود. از این اطلاق می توانیم نتیجه بگیریم که تمامی گناهان با شرایطی که ذکر شده آمرزیده می شود. از اینکه آمرزش را مقدمه داخل شدن در بهشت جاودان ذکر فرموده نیز می توان دریافت که تمام گناهان بخشیده می شود؛ زیرا معنا ندارد که کسی داخل چنین بهشتی بشود، در حالی که هنوز پاره ای از گناهانش آمرزیده نشده باشد.[ر.ک: تفسیر المیزان، ج19، صص258-259]
2. بر اساس این آیه شریفه، آنچه مؤمن به خدا می دهد متاع ناچیز این دنیای ناپایدار است و آنچه خدا به مؤمن وعده داده تا او را بهره مند سازد، نعمت ها و زندگی جاودان است؛ به همین جهت و برای تاکید بر این مطلب بود که در پایان آیه فرمود:«ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ؛ این پیروزی عظیمی است».[ر.ک: تفسیر المیزان، ج19، صص258-259]
پنج لطف ویژه که مخصوص متقین است
﴿مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجا ۞ وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْراً ۞ وَ اللاَّئی یَئِسْنَ مِنَ الْمَحیضِ مِنْ نِسائِکُمْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلاثَةُ أَشْهُرٍ وَ اللاَّئی لَمْ یَحِضْنَ وَ أُولاتُ الْأَحْمالِ أَجَلُهُنَّ أَنْ یَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مِنْ أَمْرِهِ یُسْرا ۞ ذلِکَ أَمْرُ اللَّهِ أَنْزَلَهُ إِلَیْکُمْ وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یُکَفِّرْ عَنْهُ سَیِّئاتِهِ وَ یُعْظِمْ لَهُ أَجْراً﴾؛ (آیات 2 الی 5 - سوره مبارکه طلاق)؛ هر که از خدا پروا کند، خدا برای او راه بیرون شدن [از مشکلات و تنگناها را] قرار می دهد و او را از جایی که گمان نمی برد روزی می دهد ... و هر که از خدا پروا کند برای او در کارش آسانی قرار می دهد ... و هر کس از خدا پروا کند، گناهانش را محو می کند و پاداش او را بزرگ می دارد. (ترجمه آیات 2 الی 5 - سوره مبارکه طلاق)
در این آیات، پنج اثر برای تقوا نامبرده شده که خداوند متعال آنها را به شکل ویژه نصیب کسی می کند که تقوای الهی را رعایت کند.
❖❖ این پیامدهای خوشایند که خداوند متعال به او عنایت می کند عبارتند از:
1. برایش راه نجاتی از تنگنای مشکلات زندگی فراهم می کند.
2. از جایی که احتمال آن را هم نمی داد به او روزی می رساند.
3. اموری که به آن اشتغال دارد را برایش آسان می کند.
4. گناهانی که از او سر زده می بخشد.
5. بیش از آنچه عمل کرده به او اجر و پاداش داده می دهد.
خود و خانواده تان را از آتش حفظ کنید
﴿یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ نارا﴾؛ (آیه 6- سوره مبارکه تحریم)؛ ای مؤمنان! خود و خانواده خود را از آتشی که هیزم آن انسان ها و سنگ ها است حفظ کنید.
در این آیه تاکید جدی و صریحی بر لزوم حفظ خود و خانواده از آتش به چشم می خورد. همانگونه که از ادامه آیه روشن است این آتش همان آتش جهنم است که باطن و حقیقت گناه در دنیاست.
بر اساس این آیه، هر کس وظیفه دارد با رعایت تقوای الهی و پرهیز از ارتکاب آنچه خدا نهی کرده است خود را از آتش جهنم حفظ کند و نیز وظیفه دارد تا دامنه این مراقبت را گسترش داده و مراقب خانواده خود نیز باشد تا آنها نیز با رعایت دستورات الهی از گزند آتش جهنم مصون و محفوظ بمانند.
والدین به خصوص پدرانی که به حلال و حرام کارهای اهل خانه خود توجه ندارند؛ به این آیه عمل نکرده و مسئولند.
تفسیر نمونه می نویسد: نگهداری خویشتن به ترک معاصی و عدم تسلیم در برابر شهوات سرکش است و نگهداری خانواده به تعلیم و تربیت و امر به معروف و نهی از منکر و فراهم ساختن محیطی پاک و خالی از هر گونه آلودگی، در فضای خانه و خانواده است
این برنامه ای است که باید از نخستین سنگ بنای خانواده، یعنی از مقدمات ازدواج و سپس نخستین لحظه تولد فرزند آغاز گردد و در تمام مراحل با برنامه ریزی صحیح و با نهایت دقت تعقیب شود.
به تعبیر دیگر حق زن و فرزند تنها با تامین هزینه زندگی و مسکن و تغذیه آنها حاصل نمی شود، مهمتر از آن تغذیه روح و جان آنها و به کار گرفتن اصول تعلیم و تربیت صحیح است.[تفسیر نمونه، ج4، ص287]
مطالب مرتبط
