عوامل موفقیت / شناخت هدف

عوامل موفقیت / شناخت هدف

هدف چیست؟

لغت شناسان برای واژه هدف چند معنا ذکر کرده اند: 1. هر چیز بلند و برافراشته؛ 2. نشانه تیر؛ 3. آن چه آدمی برای رسیدن به آن بکوشد؛ از قبیل: مقام و مال و مکنت و… 4. مقصود و غایت.[فرهنگ فارسی معین]

هدف را در اصطلاح چنین تعریف کرده اند: (هدف [یعنی] مقصود و منظور و آن چه مطلوب بالذات است در سلوک….)[سید جعفر سجادی، فرهنگ معارف اسلامی، ج3، ص623]

هدف، موضوعی است که توجه انسان را به خود جلب می کند به گونه ای که سرنوشت حیات و شخصیت و منش انسان را جهت می دهد و انسان را وادار می کند تا آن هدف را که در واقع می تواند جزء جدایی ناپذیر انسان باشد، بشناسد و برای رسیدن به آن از هیچ کوششی دریغ نکند.

پیشنهادی: هفت روش بی نظیر برای هدفگذاری بی بدیل

اهمیت هدف و شناخت آن

یکی از مسائلی که در موفقیت هر فرد اهمیت فوق العاده دارد، بلکه پایه و اساس موفقیت است، شناخت و انتخاب هدف است، زیرا انسان، آزاد و خود مختار است و هدف خود را براساس عقل و منطق برمی گزیند، اما هدفِ حیوان را غریزه معیّن می کند. بنابراین در هر حرکتی باید بدانیم چه می خواهیم، به کجا باید برویم و از چه ابزارهایی برای رسیدن به مقصد بهره ببریم تا بتوانیم بهترین راه رسیدن به آن را برگزینیم. تا مقصد و مقصود برای ما مشخص نباشد، انتخاب راه و رسیدن به آن هم مقدور نخواهد بود. رسیدن به مقصد با هدفِ نامعلوم و راه نامشخص و در زمان غیر معیّن، امری ناممکن است. زندگیِ بدون هدف و مقصد، زندگی واقعی نیست. بی هدفی، انسان را به پوچی و نیهلیسم می کشاند. تحقیقات نشان می دهد بعضی از کسانی که خودکشی کرده اند در زندگی هدفی نداشته اند.

شاید بعضی بپندارند که شناخت هدف، کار آسانی است و در بدو امر هم چنین می نماید، لکن با کمی دقت در می یابیم که چنین نیست، زیرا در یک نگاه کلی هدف ها بر دو قسم اند: یک قسم هدف هایی هستند که شناخت آن ها با اندک معلومات و تجربه ممکن است؛ این هدف ها هدف های معمولی و مقطعی است. اما یک سلسله هدف های عالی و چند بعدی نیز هست که شناخت آن ها به دانش و تجربه و اندیشه بسیار نیاز دارد.[اقتباس از: سخنان مرحوم علامه محمدتقی جعفری در ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، ج1، ص76 و ج5، ص211]

انتخاب هدف برتر

انسان های بزرگ با انتخاب کردن هدف های بزرگ، جلوه می کنند و برای رسیدن به خواسته های مهمشان همت و تلاش می کنند. چنان که علی(علیه السلام) فرمود: (قدر الرجل علی قدر همته؛[نهج البلاغه، حکمت47] ارزش هر انسان به اندازه همت او است.)

استاد شهید مطهری سخن زیبایی دارند که بسیار حایز اهمیت است. وی می گوید: (انسان اولاً باید در اهداف خودش یعنی در هدف ها مسلمان باشد؛ یعنی هدفش مقدس و عالی و الهی باشد و ثانیاً باید در استخدام وسیله برای همان هدف ها هم واقعاً مسلمان باشد. بعضی از مردم از نظر هدف مسلمان نیستند؛ یعنی در زندگی هدفی جز خورد و خوراک و پوشاک و لذت گرایی ندارند، تنها هدفی که درباره آن فکر می کنند این است که چگونه زندگی بکنند که بیشتر تن آسایی کرده باشند.)[سیری در سیره نبوی، ص118]

نقش هدف در کسب موفقیت

افراد عادی در مسیر تند باد حوادث و عوامل جبری جامعه و محیط و تاریخ، خود را می بازند و تسلیم شرایط موجود می شوند و منتظر می مانند تا آن عوامل آنان را به سمت و سویی بکشاند. چنین افرادی در این اندیشه نیستند که با هدف گیری های صحیح و عاقلانه بتوانند خود را در مسیر تکامل قرار دهند، ترقی و انحطاط برای آنان مطرح نیست، بلکه مانند حیوان براساس غریزه حرکت می کنند و جز به لذت های حیوانی به چیزی دیگر نمی اندیشند. اما انسان های بلند همت حتی زمانی که موفقیتی هم به دست می آورند، کوشش می کنند با انتخاب هدف های عالی تر و کوشش های جدی تر آن را وسیله تکامل بیشتر قرار داده و از آن عبور کرده به موقعیت بهتری دست بیابند. در واقع هر هدف عالی برای آنان بسان آب زلالی می شود که به ریشه درخت شخصیت انسانی آنان نفوذ کرده و آن را شکوفا و بارور می سازد. پس برای رسیدن به موفقیت، در اولین گام باید بدانیم چه هدفی را دنبال کنیم و چه می خواهیم تا بتوانیم برای رسیدن به آن برنامه ریزی کنیم.

انسان در مسیر زندگی و برای رسیدن به تکامل، هم چون مسافری در حال حرکت است تا پس از پیمودن نشیب و فرازها به هدف اصلی و منتهای خط سیر تکاملی خویش نایل آید: (وان الی ربک المنتهی؛[نجم(53) آیه 42] و این که پایان [کار] به سوی پروردگار تو است). در این مسیر پر تلاطم آن چه انسان را موفق می کند، داشتن هدف عالی و روشن است. یکی از روانشناسان می گوید: (اولین و عمده ترین دلیلِ آن که عده ای از مردم موفق نمی شوند، آن است که نمی دانند چه می خواهند و در این بین سر در گم شده اند… آن ها بدون هدف به دور خود می چرخند و در پایان به همان نقطه آغازین برمی گردند و به دنبال هدفی نامعلوم و عبث با سرعت به بیراهه می روند و تصور می کنند که به جلو می روند.)[ام. آر. کوپ مایر، چگونه موفق شویم، ترجمه سید مرتضی میرهاشمی، ص18]

یک نوجوان و جوان باید در نظر بگیرد در آینده می خواهد چه نقشی را در جامعه ایفا کند؟ چه کاره شود؟ به کدام سو برود و از چه راهی زندگی اش را تأمین کند؟ چه شغلی در آینده شایسته است برگزیند؟ در کدام شهر زندگی کند و چگونه برای خود و جامعه اش مفید باشد؟ باید اهداف مقطعی و دراز مدت خویش را در آغاز راه با فکر و اندیشه و مشورت با دیگران مشخص کند تا در تصمیم گیری دچار تردید و خطا نشود. قرآن می فرماید: (وامرهم شوری بینهم).[شوری(42) آیه 38]

الگوهای موفق در هدف شناسی

افرادی که از محیط های کوچک و با امکانات کم و زمینه های نامساعد به موفقیت های شگفت انگیز دست یافته اند، این حقیقت را به خوبی ثابت کرده اند که انتخاب هدف و ایمان به آن می تواند انسان را به اوج کمال برساند. نمونه های فراوانی از این نوع افراد داریم، که به یک نمونه اشاره می کنیم.

ییکی از روان شناسان می گوید: (ماری کرو) دختر یک مکانیک بود و مجبور بود هر روز لباس های چرب و چرک پدرش را با دست بشوید، در آن زمان هنوز ماشین لباس شویی نداشتند. یک بار هنگام شستن لباس، فکر دانشگاه رفتن به سرش زد. یک لحظه خود را در لباس فارغ التحصیلی دید که روی سکو ایستاده و دیپلم دانشکده را دریافت می کند. بعد با خود گفت: این چه فکر احمقانه ای است! من نه پولی دارم و نه کسی که به من کمک کند. از فامیل من تاکنون کسی به دانشگاه نرفته است، بهتر است این فکر را از خود دور کنم. ولی نتوانست، بلکه این ایده تازه چنان تحرکی در او ایجاد کرد که ضمن این که هم چنان هر روز به شستن لباس های پدرش ادامه می داد، به مدرسه رفت و مشغول تحصیل شد و درس خواند و با درجه ممتاز فارغ التحصیل شد. کار او یک معجزه نبود، بلکه دختری هدف مند بود، که مثبت فکر می کرد و با وجود کارهای مشکل منزل، درست و حسابی درس می خواند. او وقتی به دانشگاه راه یافت، هم زمان برای تأمین هزینه زندگی اش تا زمان فارغ التحصیلی، در خانه های مردم کار می کرد و سرانجام موفقیت بزرگی کسب کرد و شغل مناسبی پیدا کرد.[وینسنت پیل، معجزه اراده، ترجمه وجیهه آزرمی، ص65 (با تلخیص)]

در تاریخ اسلام نیز نمونه های فراوانی از این گونه افراد داریم که هدف های بلندی داشتند و برای رسیدن به آن سر از پا نشناختند و با کوشش و پشتکار زیاد، شیرینی موفقیت را به کام دل چشیدند. در سرلوحه زندگی پیامبران و مردان الهی، هدف های والا و مقدس قرار داشت و شاگردان و پیروانشان نیز از آنان پیروی کرده، آرمان های مقدس و اهداف عالی را مد نظر قرار داده برای رسیدن به آن می کوشیدند.

اگر انسانی با این دید، موضوعات مورد نظر و اهداف خویش را برگزیند، در رسیدن به آن به عنوان یک تکلیف و انجام وظیفه و عبادت خدا تلاش می کند و از خدا نیرو می گیرد و کارش هم به دلیل این که برای خدا است، ماندگار می شود.

استاد شهید مطهری یکی از بهترین الگوهای موفق در این عرصه است که کتاب هایش هنوز هم وسیله هدایت عموم به ویژه نسل جوان است، چه او مردی بزرگ بود که هدف های برتر را انتخاب کرده و در تحقق آن می کوشید. وی درباره نویسندگی و تألیفاتش می نویسد: (این بنده از حدود بیست سال پیش که قلم به دست گرفته، مقاله یا کتاب نوشته ام، تنها چیزی که در همه نوشته هایم آن را هدف قرار داده ام، حل مشکلات و پاسخ گویی به سؤالاتی است که در زمینه مسائل اسلامی در عصر ما مطرح است. نوشته های این بنده برخی فلسفی، برخی اجتماعی، برخی اخلاقی، برخی فقهی و برخی تاریخی است. با این که موضوعات این نوشته ها کاملاً با یک دیگر مغایر است، هدف کلی از همه اینها یک چیز بوده و بس.)[عدل الهی، ص10]

با توجه به اهمیت هدف شناسی در موفقیت نسل جوان، موضوع پژوهش مقطع راهنمایی و دبیرستان این شماره را به این مسئله اختصاص دادیم تا از تراوشات قلم نویسندگان جوان، گام دیگری در تبیین این مهم برداشته شود و نسل جوان را در یافتن اهداف عالی و سیر تکاملی رهنمون شود.

محورهای بحث

1. نقش شناخت و انتخاب هدف در کسب موفقیت.

2. انواع هدف و راه های شناخت اهداف عالی در زندگی.

3. نقش دین در شناخت هدف واقعی.

4. نقش علم، اخلاق و همسر در انتخاب، تداوم و نیل به هدف.

5. ذکر نمونه هایی از داستان زندگی انسان های موفق.

6. چرا بعضی افراد در زندگی هدف ندارند؟

منابع

1. قرآن مجید.

2. نهج البلاغه.

3. کتاب های روایی: بحارالانوار، وسائل الشیعه و….

4. کتاب های علامه شهید مرتضی مطهری: مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی، قیام و انقلاب مهدی، سیری در سیره نبوی، حماسه حسینی، فلسفه تاریخ، پیرامون جمهوری اسلامی، امدادهای غیبی در زندگی بشر، تکامل اجتماعی انسان، پیرامون انقلاب اسلامی.

5. ترجمه و تفسیر نهج البلاغه، علامه محمدتقی جعفری.

6. رمز موفقیت، دیل کارنگی و….

7. چگونه موفق شویم، کوپ مایر، ترجمه سید مرتضی میرهاشمی.

8. معجزه اراده، وینسنت پیل، ترجمه وجیهه آزرمی.

9. رمز پیروزی مردان بزرگ، استاد جعفر سبحانی.

منبع: مجله  پرسمان  آذر 1385، شماره 51 - عوامل موفقیت / شناخت هدف