واقعیت تعبیر خواب و معرفی ابن سیرین و کتاب او

واقعیت تعبیر خواب و معرفی ابن سیرین و کتاب منسوب به او

در این نوشتار سعی شده تا در مورد واقعیت خواب و انواع خواب و تعبیر خواب و همچنین در مورد ابن سیرین و کتاب منسوب به او مطالبی درج شود.

الف: آیا تعبیر خواب واقعیت دارد

بله این یک واقعیت است که در آیات و روایات زیادی مطرح شده است.

دو جوان که همراه حضرت یوسف علیه السلام در زندان بودند خوابی دیده بودند و آنرا برای حضرت یوسف تعریف کردند تا ایشان آن را تعبیر کند.[یوسف: 36] یا در آیه ای دیگر به خواب پادشاه اشاره می کند که خواب دیدکه «هفت گاو چاق را، هفت گاو لاغر آنها را می خورند و هفت خوشة سبز و هفت خوشة خشکیده»[یوسف: 43] که این خواب را به مردم گفت تا تعبیر کنند مردم گفتند: «این ها خواب های پریشان و آشفته ای است و ما از تعبیر این خواب ها آگاه نیستیم»[یوسف: 44] لکن یکی از آنها که در زندان بوده و از توانایی حضرت یوسف علیه السلام در تعبیر خواب آگاه بود رفت به دنبال حضرت یوسف و تعبیر خواب پادشاه را پرسید و ایشان پاسخ گفت. در آیات دیگری نیز به خواب هایی دیگر اشاره شده است.

دسته بندی خواب ها :

1. خوابی که حاصل افکار و تخیلات انسان در بیداری است هر چه در روز فکر کرده در شب هم همان را خواب ببیند.
2. خوابی که مربوط به غلبة مزاج در یک انسان است مثلاً کسی که مزاجش گرم است بیشتر وقت ها خواب آتش و حمام و... را ببیند.
3. خوابی شیطانی که وسوسة اوست،خواب های ناراحت کننده.
4. خواب های شایسته و صادق که از ناحیة خداوند است یا او را بشارت به امر خیری می کند یا او را راهنمایی و هدایت می کند.[مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دار احیاء تراث عربی، چاپ سوم، 1403، ج 58، ص 209]
می توان با توجه به روایات یک دستة دیگر را نیز اضافه کرد:
5. خواب هایی که ناشی از وضع خوابیدن انسان است مثل خواب انسان جنب یا خواب اول شب[مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دار احیاء تراث عربی، چاپ سوم، 1403، ج 58، ص 194] یا خواب کسی که زیاد خوابیده یا زیاد غذا خورده و...

که معلوم است تنها دسته چهارم قابل تعبیر است و باید به آنها اعتنا کرد. خواب دستة اول و دوم و پنجم که تعبیری ندارند. در مورد دستة سوم که انسان خواب های بد و ناراحت کننده می بیند در روایت است که این ها وسوسة  شیطان است برای این که مؤمن را ناراحت کند و انسان طبق روایت اولاً این خواب ها را به کسی نگوید ثانیاً از شیطان به خدا پناه برد یا سه دفعه در سمت چپ خود بدمد[مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دار احیاء تراث عربی، چاپ سوم، 1403، ج 58، ص 193، ح 72] یا نماز بخواند.[مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، دار احیاء تراث عربی، چاپ سوم، 1403، ج 58، ص 192، ح  67]

خواب های دسته چهارم دو گونه اند. بعضی خواب ها آنقدر واضح و روشن است که نیاز به تعبیر ندارند انسان یک مطلبی را خواب می بیند که در بیداری نیز همان اتفاق می افتد. بعضی خواب ها وضوح ندارند و نیاز به تعبیر دارند مثل خواب هایی که در صفحة اول به نقل از قرآن ذکر کردیم. این خواب ها را چگونه باید تعبیر کرد؟ کسی می تواند این کار را بکند که علم تعبیر خواب بداند .البته در این زمینه نمی توان به هر کسی اعتماد کرد .لذا در روایات ما آمده که خواب خود را برای هر کس تعریف نکنید.

ب: آیا تعبیر خواب ابن سیرین واقعیت دارد، ابن سیرین کیست؟

ابن سیرین «در دو سال آخر خلافت خلیفة دوم و طبق نقلی دیگر، خلافت خلیفة سوم به دنیا آمد و در سال 110 هجری فوت کرده است او فردی عالم، فقیه، متقی، ادیب، بسیار صادق، خوش اخلاق و... بوده است شغلش بزازی بوده است. کسی در مورد او گفته او را در بازار دیدم و هیچ کس او را جز در حال یاد خدا ندیده است. در این که او اهل تعبیر خواب بوده است شکی نیست و گفته شده که او این کار را با لطف و تأیید الهی انجام می داده است».[الذهبی، سیر اعلام النبلاء، مؤسسة رسالة بیروت، چاپ نهم، 1413، ذیل نام محمد بن سیرین] در این باره داستان هایی نقل شده است که معلوم نیست راست باشد یا دروغ. بعضی گفته اند او علم تعبیر خواب را از دیگران آموخته است.[ابوالفضل حبیبش بن ابراهیم تفلیسی، تعبیر خواب کامل، تصحیح عبداللّه موسوی، قم، انتشارات رئوف، چاپ دوم، 1370، مقدمة مصحح کتاب، ص 14] حالا چه خداوند این علم را به او داده باشد یا از دیگران یاد گرفته باشد او بالآخره تعبیر خواب می کرده است عالم و پرهیزکار نیز بوده است.

کتاب ابن سیرین :

این کتاب هر چند مشهور به ابن سیرین است ولی در واقع مؤلف آن، شیخ ابوالفضل حبیش بن ابراهیم تفلیسی است که آن را در اواخر قرن ششم تألیف کرده است او تعبیر خواب هایی را از ابن سیرین، امام صادق علیه السلام ، دانیال نبی علیه السلام ، ابراهیم کرمانی و جابر مغربی و عده ای دیگر نقل کرده است.[ابوالفضل حبیبش بن ابراهیم تفلیسی، تعبیر خواب کامل، تصحیح عبداللّه موسوی، قم، انتشارات رئوف، چاپ دوم، 1370، مقدمة مصحح کتاب، ص 5] بعضی بعد از او قسمت هایی از کتاب او را که مربوط به ابن سیرین بوده است به عنوان یک کتاب مستقل چاپ کرده اند.

اما آنچه که در اینجا باید دقت شود، این است که خوابها تعبیراتشان نسبت به اشخاص فرق می کند لذا ممکن است یک خواب مشابه ای که دو نفر می بیینند تعبیراتشان باهم فرق داشته باشد. چون تعبیر خوابها با توجه به زمان و شغل و مزاج و حالات افراد فرق میکند. لذا تعبیراتی که در ایگونه از کتابها آمده نمی تواند برای هر کسی همین گونه باشد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

1. علامه طباطبایی، المیزان، ترجمة محمد باقر موسوی، بنیاد علمی فکری علامه طباطبایی، چاپ 4، 1370، ج 11، ص 417 تا 424.
2. ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، چاپ 20، 1379، ج 9، ص 311 تا 319.
3.صمدی آملی، داود، شرح مراتب طهارت، چاپ اسوه،1383ش.ج 2.