سفری به شهر نایین اصفهان
نایین در استان اصفهان و مرکز شهرستان نائین قرار دارد. این شهر در منطقه دشت کویر قرار گرفته است و آب و هوایی خشک دارد. قدمت شهر نایین بیش از ۳۰۰۰ سال است و وجود مسجد جامع نایین که از لحاظ قدمت اولین یا دومین مسجد پابرجا در ایران است؛ شاهدی بر این مدعاست. علاوه بر زبان فارسی، بسیاری از مردم محلی به گویش نائینی هم صحبت می کنند که گویشی از زبان های ایرانی مرکزی است.
۱. مسجد باباعبدالله شهر نایین
بنای تاریخی مسجد باباعبد الله در ابتدا به صورت گنبد مقبره ای دوره ایلخانی بوده و سپس مسجد در کنار آن توسعه یافته است. این بنای تاریخی به صورت مسجد دو ایوانه بوده که پس از عبور از ورودی اصلی به صورت غیر مستقیم به سمت چپ و راست به داخل صحن یا حیاط وارد گردیده و در قسمت سمت چپ حیاط به صورت طاقنما بوده و در سمت راست آن پشت طاقنما ها شبستانی قراردارد که به عنوان شبستان زمستانه استفاده می شده است.
مسجد باباعبدالله در اواخر قرن هفتم و یا اوایل قرن هشتم هجری ساخته شده است که کتیبه ای متعلق به سال ۷۰۰ هجری در آن وجود دارد. این مسجد در کوچه ای که به فاصله اندکی از راسته بازار متصل می شود جای گرفته است. همان طور که ذکر شد مسجد دارای یک گنبدخانه ای مرتفع و عظیم است که در انتهای جبهه قبله قراردارد. در این گنبد خانه تعدادی قبور متعلق به بزرگان و عرفای زمان ایلخانان وجود دارد که برروی قبور با گچبری ها و آیات قرآنی نقر شده است.
درسه کنج های ایجاد شده در گوشه های گنبد تزئینات معماری به صورت مقرنس دیده می شود. در قسمت بالای محراب داخل گنبد نیز نقوش هندسی و گیاهی توأم، با کتیبه های قرآنی دیده می شود. در قسمت صحن یا حیاط نیز شبستانی زیرزمینی ساخته شده که بوسیله سنگ هایی نور شبستان زیرزمین را تأمین می نماید.
۲. خانه تاریخی پیرنیا
خانه تاریخی پیرنیا در مقابل مسجد جامع نایین و محله باب المسجد این شهرقرار دارد. در حال حاضر این خانه محل نمایندگی میراث فرهنگی شهر نایین و موزه مردم شناسی ناییین است. قدمت این خانه حدود ۴۰۰ سال است از بناهای دوره صفویه است که یکی از قضات علی رتبه دوره صفویه به نام قاضی نور به عنوان حاکم شهر نایین مامور نایین شد و این خانه را بدلیل نزدیک بودن به مسجد، دیوان خانه قضایی خود قرار داد. این خانه بوسیله بعضی از رجال خاندان معروف پیرنیا از اولاد قاضی نور خریداری شد و این خانه تا سال ۱۳۴۹ شمسی در اختیار خاندان پیرنیا بود و به خاطر ارزش های تاریخی این خانه، از میرزا احمد خان نایینی آخرین مالک این خانه خریداری شد و در اختیار میراث فرهنگی کشور قرار گرفت و به عنوان موزه مردم شناسی مورد کاربرد قرار گرفت.
معماری این خانه یک معماری کویری است و بصورت گودال باغچه ساخته شده است. طرح گودال باغچه مخصوص خانه های کویری است که از جهت عایق بودن حرارت، نفوذ نکردن سرما و گرما و بویژه امکان نشستن آب قناتی که معمولا در خانه های کویری یک رشته آب قنات از آن عبور می کند که این خانه این ویژگی را دارد. قسمت شمالی این خانه رو به آفتاب است، نور این خانه را تامین می کند و در زمستان ها بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. در طرفین خانه، معمولا اتاق هایی است که در فصول مختلف سال استفاده می شود البته در تابستان بیشتر از قسمت پایین که همان گودال باغچه هست، استفاده می شود.
۳. منطقه شکار ممنوع عباس آباد
این منطقه در شرق شهرستان نایین مابین شهر انارک و شهر بیاضه واقع شده و مشتمل بر دشت ها و رشته کوه های به هم پیوسته می باشد. این منطقه با وسعت بیش از ۳۰۰ هزار هکتار، زیستگاهی بکر و دست نخورده در قلب کویر برای انواع گونه های گیاهی و جانوری می باشد. به رغم وجود محدودیت های زیستی از جمله بارندگی کم و متغیر، آب و هوای گرم و محدودیت های خاک، پوشش گیاهی از تنوع و تراکم قابل توجهی برخوردار بوده و تاکنون بیش از ۴۰۰ گونه گیاهی در سطح این منطقه شناسایی شده اند و درمنه، گز و تاغ پوشش گیاهی شاخص آن می باشند.
در این منطقه ۳۵ گونه پستاندار، ۷۲ گونه پرنده بومی و ۱۵۵ گونه پرنده مهاجر زندگی می کنند. این منطقه یکی از باارزش ترین زیستگاه های یوزپلنگ آسیایی محسوب می شود. گونه های جانوری متعدد دیگری نیز در این منطقه دیده می شوند که مهم ترین آن ها پلنگ، جبیر، کاراکال، گربه شنی، شاه روباه، هوبره و زاغ بور می باشند.
۴. کوه میل
کوه میل بخشی از ارتفاعات مرکزی ایران است که دامنه جنوبی آن منتهی به بخش کوهپایه و دامنه شمالی آن منتهی به شهرستان نایین می باشد. مرتفع ترین قله این کوه قله میل نام دارد که ارتفاع آن ۳۰۳۵ متر می باشد.
۵. قلعه عاشوراگاه
این قلعه در بالای کوهی مشرف بر محمدیه که قدمت آن به قرن ها پیش از بوجود آمدن شهر نایین می رسد، قرار گرفته است.قلعه عاشورگاه تقریبا از تمام نقاط محمدیه و از جاده نائین به انارک دیده می شود. بنا بر موقعیت سوق الجیشی این قلعه، احتمالا از آن به عنوان دژی دفاعی استفاده می شده است. بارها به این قلعه دستبرد زده شده و اشیاء عتیقه فراوانی از آن به یغما رفته است. شکوه این قلعه چندان است که تماشای آن از جای جای محله محمدیه روح را بر می انگیزد.
قلعه عاشوراگاه بر بالای تپه ای بلند بصورت دژ مستحکمی جهت دفاع از منطقه و شهر ساخته شده است. قلعه تاریخی عاشوراگاه به صورت چند ضلعی و چندین نیم برج ساخته شده. این قلعه که قدمت آن به پیش از اسلام می رسد، سنگی و دارای ۶ برج است.بلندی هر برج از دوازده رگه چینه است. دوره خارجی یکی از برج ها ۱۶ متر است. دیوار قلعه ممزوج از خشت و چینه است اندازه خشت ها ۲۸ در ۲۸ در ۷ است.
۶. مسجد جامع نایین
مسجد جامع نایین از معدود مساجد اولیه شبستانی است که کمتر دستخوش تغییر و تحول شده و صورت اولیه خود را تا امروز حفظ کرده است. ساختمان اولیه مسجد در قرن دوم هجری قمری احداث شده که شامل قسمت زیادی از مسجد فعلی بوده است. مناره مسجد نیز، با توجه به نوع تزیینات زیر نعلبکی آن، از آثار دوره سلجوقی است.
بنای اولیه این مسجد را به عمربن عبدالعزیز، خلیفه هشتم، امویان که در دوران خلافتش از ۹۹ تا ۱۰۱ بوده است، نسبت داده اند. مسجد جامع نایین را از آثار نیمه دوم قرن سوم هجری قمری دانسته اند. پروفسور پوپ ساختمان مسجد را به سال ۳۵۰ ه.ق و آندره گدار فرانسوی آن را به حکومت دیلمیان منسوب می کنند. اطراف آن منزل پیرنیا و نارین قلعه (نارنج قلعه) است که قدمتش به دوره قبل از اسلام، حدود اشکانیان و ساسانیان می رسد و اکنون تل خاکی بیش از آن باقی نمانده است. به سبک مسجدهای عربی ساخته شده است این مسجد یک مناره دارد و گنبد آن یک پوسته است.
منبع: سایت ستاره
