راههای فروخوردن خشم

خشم و غضب یکی از عوامل مهمّ ایجاد گناه است. گناهانی که انسان هنگام خشم مرتکب می شود فراوان است، از جمله توهین و آزار مؤمن، آلودگی زبان به انواع گناهان است. همچنین گاه انسان به گناهانی دست می زند که نمی توان آن را کنترل کرد، یا از سر خشم کاری می کند که در تمام مدّت عمرش نمی تواند آن را جبران کند. ازاین رو بیشتر تصمیماتی که در حال عصبانیت گرفته می شود پشیمانی به همراه دارد. پس باید انسان به خودش توصیه کند که بعداً تصمیم می گیرم، زیرا در آن حالت فکر انسان معتدل نیست و درست کار نمی کند و قدرت تشخیص مصالح و مفاسد را ندارد. ازاین رو بزرگان گفته اند در حال عصبانیت و خشم نه تصمیم، نه دستور و نه تنبیه. به عبارت دیگر در چنین حالی هیچ عمل مهمّی انجام ندهید و فقط خود را کنترل کنید. البتّه کنترل کردن خود در حال عصبانیت کار دشواری است و از جمله چیزهایی که در کنترل این کار مؤثّر است ایجاد عوامل انصراف است. فی المثل از آن محل دور شود، یا اگر در منزل عصبانی شده است بیرون برود. حتّی گفته اند اگر انسان ایستاده است بنشیند، یا نشسته است برخیزد و یا کمی آب بیاشامد. خلاصه در هر صورت تغییر حالت بدهد، حتّی اگر تغییر مختصری در حال خودش بدهد مؤثّر است. مثلًا به صورتش آب بزند یا سوره ای از قرآن تلاوت کند تا وضع و مسیر را تغییر دهد.

برخی اوقات انسان به اندازه ای خشمگین می شود که برای فرو نشاندن آن چاره ای جز مشت کوبیدن به دیوار ندارد تا عقده هایش خالی شود و در نتیجه غضبش فرو بنشیند.

خشم شعله ای از آتش های شیطان و مهم ترین ابزار ابلیس است. باید توجّه داشت که خشم انسان را از حال طبیعی خارج می کند. کسانی را دیده ایم که در حالت عادی انسان های خوب و طبیعی اند، ولی هنگام عصبانیت همه چیز را به سوی مقابل پرتاب می کنند، چون در آن حالت عوارض بسیاری در انسان دیده می شود و مشکل این است که انسان در آن حالت عذر شرعی ندارد که بگوید در حال خشم بودم، زیرا بیشتر قتل هایی که رخ داده در حال عصبانیت بوده است، برای اینکه هیچ کس در حال خونسردی کارد برنمی دارد تا سر کسی را ببُرد.

منبع: مکارم شیرازی، ناصر؛ انوار هدایت، مجموعه مباحث اخلاقی، ص: 223