دو نکته در باب شب یلدا

شب یلدا

این روزها و شب ها در میوه فروشی ها و شب نشینی ها و... یکی از موضوعات مورد گفتگو، شب یلدا است. نکته مهمی که باید(مطابق فرهنگ اسلامی) مورد توجه قرار بگیرد، دوری از افراط و تفریط در این باره است.

نکته اول: گر چه شب یلدا از رسوم پیش از اسلام است، اما این دلیل نمی شود که آن را به کلی طرد کرده و با آن به گونه سلبی برخورد کنیم. می دانیم که از منظر قرآن، اگر رسوم گذشتگان گناه آلود و مشرکانه باشد، قابل قبول نیست. قرآن می فرماید: «و هنگامى كه به آنان گفته شود: «از آنچه خدا نازل كرده پيروى كنيد!»، مى ‏گويند: «نه، بلكه ما از چيزى پيروى مى ‏كنيم كه پدران خود را بر آن يافتيم!» آيا حتى اگر شيطان آنان را دعوت به عذاب آتش فروزان كند (باز هم تبعيت مى‏ كنند)؟![1] اما اگر اینگونه نباشد و رسومی باشد که از نظر عقل، قابل قبول است و می شود به گونه درست از آن استفاده کرد مانعی ندارد. شب یلـدا نیز اینگونه است. شب یلـدا اگر باعث صله رحم شود و دوستی ها را تحکیم بخشد و دشمنی ها را بزداید، خوب است، وگرنه صرف شب نشینی و انار خوردن، و خدای ناکرده غیبت و...

نکته دوم:  به خاطر اینکه شب یلدا از رسومات قدیمی است، ممکن است کسانی که زرتشتی متعصب هستند دست به تبلیغات گسترده بزنند و پیرامون شب یلـــدا بحث کرده و قلم فرسایی کنند؛ در حالی که واژه «یلدا» واژه‌ای سُریانی است و ریشه آریایی(ایرانی) ندارد.[2]همچنین تاییدی از دین زرتشت بر شب یلدا وجود ندارد. محققان می نویسند شب یلـــدا شب تولد میترا(یکی از خدایان) است که زرتشت علیه او قیام کرد و  به جای آن مردم را به پرستش اهورامزدا دعوت کرد.[3] بنابراین بعید به نظر می رسد که زرتشت که دشمن میترا بوده، دستور به گرامیداشت شب تولد او بدهد. البته بعدها موبدان زرتشتی برای جذب میتراپرست ها، او را پسر اهورامزدا و یکی از موبدان زرتشت نامیدند[4] ؛ و شاید از همین جا بوده باشد که شب تولد میترا(شب یلدا) گرامی داشته شد.

سخن آخر اینکه؛ نه باید اصرار زیاد بر گرامیداشت شب یلـــدا داشته باشیم و نه هم مخالفتی با آن بنماییم.

پی نوشت:
1ــ لقمان/21
2ــ فرهنگ عمید،. صص  1222-1223. همچنین بنگرید به لغت‌نامه دهخدا و فرهنگ معین، ذیل واژه یلدا
3ــ والتر هینتس، داریوش و ایرانیان، ترجمه پرویز رجبی، ص 72.
4ــ  اوستا، به گزارش دکتر جلیل دوستخواه، ج 1، ص 471.