نفس انسان آن قدر بزرگ و باعظمت است که خداوند برای او یک بهشتی به اندازه همه آسمان ها و زمین قرار داده آن هم به بلندای ابدیت و این چیزی است که ما باید در مورد آن فکر کنیم که به باور قلب ما بیاید یعنی تو خودت به اندازه این بهشت و به بلندای ابدیت هستی. بزرگی و وسعت خودت را فراموش نکن.
خداوند در قرآن 80 بار ابدیت را ذکر کرده، ابدیت اسم اعظمی است که اگر یک انسان، ابدیت، جاودانگی، آخرت و وفات را باور کرد و به آن معرفت پیدا کرد، این اسم اعظم، رمز آرامش و شادی انسان است. «لا ینفع مال و لا بنون الا من اتی الله بقلب سلیم»؛[سوره شعراء- آیه 89] انسان زمانی می تواند قلبش را سالم نگه دارد واز جهنم نجات دهد که آن پایه اصلی سلامتی یعنی باور قلبی نسبت به جاودانه بودن و ابدیت خودش را داشته باشد.
«اِنما سمیت الدنیا دنیا لأنّها أدنی من کل شیء»؛[ بحارالانوار، ج 57، ص 355] دنیا، دنیا نامیده شد چون از همه چیز پایین تر بوده و هست. اگر ما مثل خدا نگاه نکنیم یعنی دنیا را دون و پست ندانیم و ابدیت را بلند و مهم و اصل ندانیم به هیچ وجه نمی توانیم سلامت قلبمان را حفظ کنیم و قلب ما در دنیا به انواع بیماری ها، غصه ها، اضطراب ها و فشارها دچار خواهد شد.
رمز سلامتی در باور ابدی است. اگر بعد از ایمان به خدا آدم ابدیت و آخرت را واقعاً باور نکند این دائماً حق این قلب است که دائماً در اضطراب و غصه باشد. «إنّ الذین آمنوا بالله و الیوم الآخر و عمل صالحا فلا خوف علیهم و لا هم یحزنون»؛[سوره مائده - آیه 69] این ها هستند که دیگر در وجودشان دلشوره ای نسبت به حال و آینده ندارند و غصه هم نمی خورند. با ایمان به خدا و روز قیامت است که دیگر اصلاً نفس مریض نمی شود اگر هم بشود در حد سرماخوردگی است که خوب می شود. مریضی کشنده ای دیگر سراغ او نمی آید. تمام مشکلات روحی، روانی و اخلاقی انسان و مشکلاتی که در زندگی هست همه به این مسئله برمی گردد. البته باید مطابق این ایمان حتماً عمل صالح هم باشد. یعنی عمل ما منطبق با رفتار ما، منش ما، منطق ما با ایمان به خدا، ابدیت مان و روز قیامت باشد تا مشمول «فلا خوف علیهم و لا هم یحزنون» بشویم. میزان سلامت ما بسته به این است که چه قدر باور و ایمان به معنای حقیقی به حق تعالی و روز قیامت داشته باشیم و چه قدر در عمل به این باور موفق باشیم. هرقدر این دو را باور کنیم و بر طبق آن عمل کنیم یقیناً سالم تر، شادتر و آرام تر خواهیم بود و اگر در عمل کوتاهی و تفریط و کسالت داشته باشیم بیماری ها به سراغمان می آید.
امام خمینی ره فرمودند: دنیا متن جهنم است. حقیقت جهنم این جاست. ما متولد در جهنم هستیم. بهشت و جهنم خود ما هستیم. جهنم معلول بی توجهی به بهشت است. جهنم یعنی مریضی و بیماری. ما وقتی به سمت سلامت حرکت نکردیم و احراز سلامت نکردیم مریض می شویم. پس درد و عذاب و سوختن به سراغمان می آید. بهشت «لا خوف علیهم و لا هم یحزنون» است.
آن چه در بعد از وفات هویدا می شود و ظهور پیدا می کند گذشته خود ماست. ظهور آن چیزی است که ما در گذشته داشتیم. یعنی ما می فهمیم که در دنیا در جهنم زندگی می کردیم. صراطی هم خدا برای ما گذاشته که به واسطه عقلمان و راهنمایی انبیاء و فطرت خودمان باید از داخل آن و از روی آن که داخل جهنم است رد شویم و بالا برویم.
قرآن در سوره بقره، آیه 174 می فرماید:«إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا ۙ أُولَٰئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ» آن هایی که کتمان حق می کنند و غیرحق و غیر «ما انزل الله» را به عنوان «ما انزل الله» به مردم دیگر قالب می کنند همین الآن دارد آتش می خورد.
سوره نساء آیه 10؛«إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَىٰ ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا» آن هایی که مال یتیم ها را به ظلم می خورند هرچه می خورند همین الآن دارند آتش می خورند. همان طور که جنین در رحم مادر چون در عالمی است که طول موج و فرکانس وجود ندارد، کوری و کریش را احساس نمی کند وقتی به دنیا آمد معلوم می شود که کور و کر است.
رحم، عالمِ محاسبه نیست، جای سازندگی است فقط جای عمل است و درد و حسابی در کار نیست.
رحم جای عمل است و لا حساب و دنیا جای حساب است و لا عمل. نفس در دنیا در رحم دوم است. در برزخ می فهمی با خودت چه کرده ای؟ چه قدر به این نفس فشار داده ای؟ چه قدر خودت را اذیت کرده ای و چه قدر آتش و مار و عقرب و تنگی و حمیم و زقوم با خودت آورده ای. قواعد شرعی مثل سونوگرافی است که الان همین جا در رحم مادر می توانی یک سونوگرافی از خودت بکنی. چون اختیاری هم هست باید خودت هم خودت را بسازی و هم متولد کنی و دائماً همین جا از خودت محاسبه کنی. «حاسبوا قبل ان تحاسبوا» [وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج ۱۶، ص ۹۹]/ «موتوا قبل ان تموتوا»؛[ بحارالانوار، ج 72، ص 59] محاسبه کنید قبل از این که به حسابرسی شوید. بمیرید قبل از این که بمیرانندتان. خودمان زودتر همینجا بفهمیم که ما الان داخل جهنم هستیم یا بهشت. اولین چیزی که در دنیا به شما نشان می دهد درد و سوختن است. تمام سلول ها را بررسی می کند. این جا محاسبه می کنند خیلی نظام دقیق است. این که قرآن می فرماید: «لو تعلمون علم الیقین لترون الجحیم»؛[سوره تکاثر - آیات 4 و 5] یعنی جهنم دیدنی است. همین الان می توانم بفهمم در جهنم هستم یا نه؟
قاعده بررسی خودمان: نفس ما قبر ماست. ما همین الآن در قبر هستیم. یعنی در طبیعت و دنیا. قبر ما اینجاست. آن چه که آن جا سر ما می آید همین چیزی است که توی این قبر گذشته و هیچ چیز غیر از این وجود ندارد.
قرآن می فرماید: عملتان را می بینید «فمن یعمل مثقال ذره خیراً یره / فمن یعمل مثقال ذره شراً یره»؛[سوره زلزله - آیات 7 و 8] هرچه این جا به ما گذشته آن جا می بینیم.
«انک میت و انهم لمیتون»[آیه 30 سوره زمر]؛ الآن ما در قبر هستیم. ما مُردیم و وفات حاصل شده. ولی چون خواب هستیم نمی فهمیم. مثل جنینی که در رحم مادر خواب است و نمی بیند چه بلایی دارد بر سر خودش می آورد. وقتی به دنیا می آید تازه بیداری به سراغش می آید. «الناس نیام اذا ما توا انتبهوا»[تنبیه الخواطر و نزهة النواظر، ج 1، ص 150].
پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: شما روی پشت هایتان دارید آتش حمل می کنید به نماز و عبادت این آتش را خاموش کنید. هربار غضب و حسادت و تعصب و لجاجت و... برای ما حجم زیادی فشار قبر ذخیره می کند.
یک اصل؛ میزان در شادی قبر (برزخ)، قیامت و بعد از قیامت، شادی دنیای شماست.
پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم می فرماید: چند گناه است که این ها فوق گناه اند یعنی از گناهان معمولی و حتی کبیره خیلی بالاترند. مادر گناهان و تولیدکننده گناهان اند که یکی از آن ها خودپسندی و خودخواهی است. «لَوْ لَمْ تُذْنِبُوا لَخَشـِيتُ عَلَيْكُمْ مَا هُوَ أَكْبَرُ مِنْ ذَلِكَ الْعُجْب العُجب»[بحارالانوار، ج69، ص329]؛ به یک آدم پرهیزکاری که گناه نمی کند می گوید: من از بدتر از گناه به شما می ترسم. این که خودتان را ببینید و خودخواه باشید.
در دعای عالیه المضامین داریم: «قلبا زکیا» خدایا قلبی پاک که علیه من نباشد به من بده. بعضی ها پاکی شان آن ها را به جهنم می برد. گناه نمی کند ولی خودبین می شود و گناهکاران را ریز و بی آبرو می داند و خودش را آبرومندتر می داند و این عین بی آبرویی است. خداوند می فرماید: بعضی از بنده ها را که می ترسم دچار چنین گناهی نشوند چون می داند عُجب خیلی بدتر از گناه است خودش برای مؤمن یک زمینه گناه ایجاد می کند که یک مقدار خودش را هم آلوده ببیند چون به نفعش است وگرنه طغیان می کند و جلوی خدا می ایستد و می گوید: من اصلاً به فضل تو احتیاجی ندارم و با عدلت هم با من رفتار کنی من هیچ مشکلی ندارم. حسادت بیماری خیلی وحشتناکی است که از عُجب و خودبینی و خودخواهی ناشی می شود. گاهی انسان با کسب مقدار کمی اطلاعات حتی به انبیاء و ائمه و اولیاء الهی نیز حسادت می کند. انسانی که موحد است و خدا را می بیند اصلاً حسادت نمی کند و خودش را نمی بیند. دومین گناهی که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم می فرماید: کسی است که نسبت به نمازش سهل انگار باشد و آن را سبک بشمارد وملاقات با خدا را جدی نگیرد و در دلش جایی و قیمتی نداشته باشد که این هم مراتبی دارد. گاهی نسبت به اول وقت خواندن یا نخواندن نماز است و گاهی نسبت به وقت حسابی نگذاشتن و تندتند خواندن آن است اصل نماز به جماعت وارد شده است. پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: شفاعت من به صاحبان گناهان کبیره می رسد ولی به کسی که نماز را سبک بشمارد نمی رسد.
خودخواهی و بخل و تنگ نظری و مراء در درون است. ممکن است شکل گناه نداشته باشد. رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: اگر شما باهم جر و بحث و مراء کنید شما را شفاعت نمی کنم ولی اگر کسی مراء را رها کند حتی اگر حق با اوست و به زبان هم نیاورد و به رخ دیگران نکشد من شفاعت و تضمین می کنم برایش یک خانه پایین، وسط و بالای بهشت در نظر بگیرم. تخاصم اهل النار؛ دشمنی کردن باهم معنای تخاصم است. اهل علم گاهی مذاکره و مباحثه باهم دارند و دنبال حق اند و تا طرف می گوید شما اشتباه کردی می گوید حق با شما بود. تعصبی روی حق ندارند و توجیه هم نمی کنند.
امام باقر علیه السلام فرمودند: واجب است هر مؤمنی نسبت به مؤمن دیگر 70 گناه کبیره را بپوشاند. اما اگر گناه و لغزشش را به رخش بکشد و غیبت او را کند و او را ضایع کند، به جنگ خدا رفته است. «من اهان مؤمنا فقد حاربنی»؛ کسی که بخواهد یک مؤمن را پست و حقیر کند به جنگ من آمده است. «المؤمن اعظم حرمه من الکعبه»؛[طبرسی، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص83] حرمت مؤمن از کعبه هم بالاتر است. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند: من در کوچه که می روم به من فحش می دهند و می گویم با یک علی دیگر بودند و رد می شوم و می روم. برای همین نصف شخصیت عاقل تحمل و نصف آن بی خیالی و تغافل است.
لأقعدن الی صراطک المستقیم ....؛[سوره اعراف - آیه 16] شیطان از 4 جهت حمله می کند؛ جلو، عقب، راست و چپ. حمله از عقب شامل سه مرحله است؛ شکست ها، گناهان و کدورت ها. «إنما النجوی من الشیطان لیحزن الذین آمنوا»؛[سوره مجادله - آیه 10] شیطان دائماً در گوش مؤمن نجوا می کند تا مؤمن را غمگین کند.
شیطان می داند اگر مؤمن به شادی و آرامش و انبساط برسد در ارتباط با خدا به اوج می رسد و در سالم سازی قلبش کلید سالم سازی را که «لا خوف علیهم و لا هم یحزنون» است را درآورده است.
روان شناسی شیطان خیلی قوی است چون به اندازه همه آدم ها عمر کردشیطانه و به اندازه همه شان هم تجربه دارد. قرآن می فرماید: از جایی شما را می بیند که شما نمی بینیدش. اگر می خواهید جهنمی نشوید اصلاً نسبت به آن چه از دست دادید یا آسیبی که دیده اید غصه نخورید و از آن چه به دست آوردید شنگولی نکنید. از دست دادن های دنیایی به دست آوردن است و هیچ وقت به معنای حقیقی از دست دادن نیست و فقدان ها انبساط می آورد پس غصه خوردن چون حیثیت اصلی تو که بخش انسانی توست آن بهشتی است که به اندازه همه آسمان ها و زمین است.
اگر یک امر دنیایی هم به دست آوردی شنگولی نکن چون دنیایی است و می تواند به تو آسیب برساند. نعمت است ولی خطرناک است. به فرح نیفت فرح غیر از سرور است. سرور خوب است فرح خیلی عمیق است. مستی کردن است، درجه بندی دارد. «إنما اموالکم و اولادکم فتنه ...»؛[سوره تغابن - آیه 15] همسر و فرزندت می تواند دشمنت باشد. همان طور که بهترین یاران پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم امام امت که پیشکسوتان جهاد و خون بودند هم وقتی چرب و شیرین دنیا مثل مقام و پول و محبوبیت و... آمد زیر دندانشان تبدیل به چه هیولاها و اژدهاهایی شدند. به جای شنگولی بگو؛ «الحمدلله» ولی با مراقبت. به قول رسول الله صلی الله علیه وآله؛ «الحمدلله علی کل حال» و به قول امام سجاد علیه السلام؛ «نشکرک علی بلائک کما شکر علی آلائک» ما بر بلاهایی که تو برای ما فرستادی همان قدر خوشحالیم و تو را شکر می کنیم که بر نعمت هایت شکر می کنیم. چون تو با ما هیچ کار بدی نمی کنی. نعمت یا بلا بفرستی لطف است در حق ما.
امام حسن عسکری علیه السلام فرمودند: خداوند برای مؤمن هیچ بلایی را نمی فرستد در زندگیش مگر این که با هاله ای از نعمت. پس شکر دارد نه غصه و درگیر شدن با خدا و تأثیر سوء در ارتباطات و نمازت. «سبحان من لا یعتدی علی اهل مملکته»؛[دعای حافظه] خداوند هرگز به بندگانش ظلم نمی کند و به اهل مملکتش بد نمی کند. هرچه باشد خیر است و خوبی.
هر کس به مخالفت به خدا و رسولش صلی الله علیه وآله وسلم بیفتد در این آتش جاودانه است و این جهنم خودت هستی و مال تو است و این رسوایی و بدبختی بزرگی است. شیطان را «من» و «حسادت» و «تکبر» نگذاشت اطاعت کند. در روایت داریم: تکبر و حسادت اولین گناهانی است که تحقق پیدا کرد.
ـ در حدیث قدسی داریم: خداوند می گوید: بنده من، من می خواهم تو هم می خواهی، من اصرار دارم تو هم اصرار می کنی، بیخود خودت را خسته نکن و خودت را تسلیم کن. «الاسلام هو التسلیم» حرف مرا گوش کن و اصرار نکن تا دلت را پر از شادی و آرامش کنم.
آدم یقیناً می داند حق چیست و با آن مخالفت، لجبازی و عناد می کند. این فقط مال کفار نیست. بیشتر عنادها و لجبازی ها با خدا و رسول صلی الله علیه وآله وسلم توسط کسانی بوده که آن ها را قبول داشتند. بیشتر جنایات تاریخ از زمان اهل بیت بوده. همه می دانستند علی حق است. پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم و معجزه اش و حقانیت خدا و قیامت را قبول داشتند، زیر بار نرفتند و جنگ راه انداختند. لجاجت غیر از گناهان دیگر است یعنی یک آتش ماندگار دارد مثل جهالت نیست که تا فهمید می کشد کنار.
-------------------------------------------------------------
منبع: سایت منتظران منجی، استاد محمد شجاعی،1393/7/16
مطالب مرتبط
