انسان شناسی / جلسه 8

در مرحله چهارم خداوند تصریح می کند که غرض از آفرینش آسمان ها و زمین علاوه بر این که انسان از آن ها بهره مند شود این است که درهماهنگی و کیفیت خلقت تفکر و تدبر کند که ربط وجودی این موجودات در کره زمین و آسمان ها چیست و ببیند که این ها هیچ کدام بیهوده خلق نشده است. نکته خیلی مهمی که خداوند تأکید دارد به این آیات توجه کنیم این است که هیچ کدام باطل خلق نشده اند و همه این ها در کار هستند که ما را به هدف خلقت خودمان برسانند. بین هدف خلقت ما و آن ها رابطه ای وجود دارد.
نظام، نظام احسن است. «الذی احسن کل شیء خلقه»؛[سوره سجده - آیه 7] این نظام احسن در اختیار انسان هست که انسان به هدف خلقت خود نائل شود. این خیلی مهم است که ما این روابط را درک و کشف کنیم. اگر انسان شناسی نباشد هیچ کدام از علوم، باطن خودش را بیرون نمی دهد. روابط بین موجودات را کشف می کنیم اما تا وقتی که انسان شناخته نشود ما به چرایی این ساختارها پی نمی بریم. «ان جاهل بمعرفت نفسه جاهل بکل شیء»؛[غررالحکم,ج1, ص 755] یعنی نفس معادل کل شیء هست. اگر نفس خودش را نشناسد علوم دیگر هم به درد او نمی خورد.
آیه 5 و 6 سوره مبارکه یونس؛ «هوالذی جعل الشمس ضیاء و القمر نوراً و قدره منازل لتعلموا عدد السنین و الحساب ما خلق الله ذلک الا بالحق»؛[سوره یونس - آیه 5] شما در محضر خدا هستید و خدا دارد با شما صحبت می کند. عالم، عالم ریاضی است. «کل شیء عنده بمقدار»/ «الذی خلق فسوی والذی قدر فهدی»[سوره اعلی - آیه 2 و3] در همه خلقت، خلق، تسویه، تقدیر و هدایت را می بینید. تفصیل کمک می کند که ما دقیق تر فکر کنیم. هرکس به هر جایی رسیده، چه در دنیا و چه در آخرت با خلوت و فکر رسیده است. منزل هایی برای این ها مقدر کرده که شما شماره سال های زندگی خودتان را به دست بیاورید. یعنی بین چرخش و تقدیر آن جا با زندگی ما رابطه وجود دارد. خدا اینها را به حق خلق کرده است. تفصیل آیه می دهد اما تفصیل آیه را فقط علما می فهمند. همیشه رمز آیه در آخر آیه است. «ان فی اختلاف اللیل و النهار و ما خلق الله فی السموات و الارض لایات لقوم یتقون»؛[سوره یونس - آیه 6] آنچه که خداوند در آسمان و زمین خلق کرده، نشانه هایی است برای افراد با تقوی. در این آیه تأکید می کند که علم کافی نیست. باید پاکی قلب و ضمیر، دوری از گناه و آلودگی وجود داشته باشد تا وقتی شخص می بیند، بفهمد. خداوند می فرماید: «هو الظاهر»؛ فقط او ظاهر است. اصلاً خدایی را که نمی بینم عبادت نمی کنم. وقتی ظاهر است چه طور ما دنبال خدا می گردیم؟ دیدن خدا شرط دارد. آدم هایی که جنایت می کنند بینایی شان را از دست می دهند با وجود این که ظاهر است نمی بینند.
اصلاً کسانی که اهل بدکاری و گناه هستند سر از جایی درمی آورند که آیات خداوند را تکذیب می کنند یعنی می بینند و می گویند نیست. با وجود این که خداوند مشهود است انکار می کنند. فقط اهل تقوی هستند که می بینند. «الله نور السموات و الارض»؛[سوره نور - آیه 35] نور را چگونه دریافت می کنند. جان خودش را آلوده می کند با وجود این که ظاهر است نمی بیند. اگر کسی بخواهد ببیند و بفهمد باید آلودگی را کنار بگذارد. با آلودگی، دیدنی وجود ندارد. امام زمان(علیه السلام) فرمود: ما را از شما مخفی نمی دارد، مگر رفتارهای شما. ما اتهام غیبت را به او می زنیم درحالی که مشکل از ماست. اگر تقوی نداشته باشید نمی توانید ظاهر را ببینید. این در خودشناسی خیلی مهم است که من با جان خودم چه کار می کنم. ناامیدی، احساس پوچی و غم و غصه و اضطراب برای این است که ما جان خودمان را آلوده می کنیم و إلا خداوند جهان را برای شادی انسان آفریده است. «لا خوف علیهم و لا هم یحزنون» مؤمن نشاطش دائمی است. نمی شود یک جا ایمان باشد شادی و آرامش نباشد. اگر این گونه نباشد، حقیقت ایمان وجود ندارد و فقط شکل و ظاهر ایمان است. دو نعمت بزرگ خورشید و ماه که منبع نور و انرژی برای ما هستند، اگر نباشند حیات در زمین وجود ندارد. خداوند توجه ما را به این ها جلب می کند. ساده از کنار این ها رد نشویم. شما به این ها فکر کنید تا پیوستگی اجزای عالم و معنادار بودن این ها و این که برای شما خلق شده را بفهمید که گردش و اندازه های آن به من ربط دارد. به «رب»، «مالک» و «مدبر» خودمان پی ببریم و به وابستگی خودمان به این رب پی ببریم. حضرت فرمودند: قرآن شراب است. «یفصل الآیات لقوم یعلمون»؛[سوره یونس - آیه 5] تفصیل می دهد و می فرماید شما هم همین طوری سراغ آیات بروید تا به حکمت ها بیشتر پی ببرید.
اگر بخواهید تنبلی کنید و دنبال کار علمی نروید به آیه نمی رسید. تعبدی می پذیرید ولی قلبتان آرامش پیدا نمی کند. باید کار علمی و تحقیقی کنید تا دربیاورید. متأسفانه کسانی که کار علمی نکرده اند تفسیر نوشته اند، برای همین هیچ حرکتی ایجاد نمی کند. «لآیات لقوم یعلمون». چه قدر در علوم جدید آیه داریم. اگر صدها سال بشر کار علمی کند قرآن حرف برای گفتن دارد. مطالعه روی آیات الهی و مخلوقات خداوند را کنار گذاشته ایم در حالی که خداوند این را یک عبادت بزرگ می داند.
فقط کسانی از مطالعه آیات سود می برند که دل پاکی داشته باشند. قرآن می فرماید: اگر کسی دل پاک داشته باشد به آسمان نگاه کند تا قیامت می رود. « یتفکرون فی خلق السموات و الارض ... سبحانک فقنا عذاب النار»[سوره آل عمران - آیه 191] از نگاه آسمان به جهنم می روند و از جهنم می ترسند.
«ما خلقت هذا باطلا»؛ به حکمت رسیدند. قرآن می فرماید: اهل تقوی هستند که این گونه می بینند. گناه، انسان را از تشخیص صحیح بازمی دارد. آلودگی اجازه نمی دهد که اطلاعات شما به داد شما برسد. نهایتاً یک جا اشتباه می کنید و سر از شکست های بزرگ درمی آورید. بدون طهارت روح و پرهیز از آلودگی کار علمی کافی نیست.
در سوره مبارکه یوسف آیه 105 خداوند چه قدر گله کرده است؛ «و کأین من آیه فی السموات و الارض یمرون علیها و هم عنها معرضون»؛ چه بسیار آیاتی در آسمان و زمین که آنها از کنارش می گذرند و از آن روی می گردانند!
«اینما تولوا فثم وجه الله»؛[سوره بقره - آیه 115] شما به هر چیزی نگاه کنید وجه خداست. هیچ چیز نیست که وجه الله نباشد. گشتن نیاز ندارد. نمی توانید به چیزی فکر کنید که آیه خدا نباشد. وقتی «هو اضحک و ابکی» است وقتی می خندید خنده هایتان و گریه هایتان آیه است. حتی وقتی فکر می کنید با نور خدا فکر می کنید. «و ما رمیت اذ رمیت و لکن الله رمی» ما در همه کارها با چهره خدا روبه رو هستیم. ما باید کم کم روی خودمان کار کنیم.
 «الم تر أن الله خلق السموات و الارض بالحق ان یشأ یذهبکم و یأت بخلق جدید»؛[سوره ابراهیم - آیه 19] ندیدی که خدا آسمان ها و زمین را به حق آفریده است. اگر ما نمی فهمیم و سؤال می کنیم برای این است که خودمان را گرفتار کردیم. شما در ابتدایی ترین چیزها سؤال نمی کنید: ازدواج، آب خوردن. او که هدف خلقت همه موجودات جهان است سؤال دارد، برای این است که ما کوری داریم. عین حق است. ما خودمان را گرفتار کرده ایم برای همین مجبوریم سؤال بپرسیم و بعد تحقیقات راه می اندازیم راجع به این که خدا هست.
سیدالشهداء(علیه السلام) در دعای عرفه: خدایا تو اصلاً کی غایب بودی که احتیاج به دلیلی داشته باشی که دلالت بر تو کند؟! آیا غیر تو ظهورش بیشتر از توست که آن تو را به ما ظهور دهد؟ مظاهر تو از تو نورانی تر هستند؟ الهی اگر من به آیات نگاه کنم دور می شوم. خدا را با خودش بشناسید. شما که مرا نمی بینید تفصیل به آیات می دهم شما را تا شاید مرا ببینید. اگر خودمان را نشناسیم عمر خودمان را هدر می دهیم. «هو الظاهر» خیلی شفاف است چه طور شک می کنید؟ امکان شک وجود دارد؟ نمی شود ندید و نمی شود شک کرد؟ «إن یشأ یذهبکم و یأت بخلق جدید»؛[سوره ابراهیم - آیه 19] خلقت آسمان ها و زمین بیهوده نیست. یک هدف بسیار عالی دارد. آسمان و زمین و... قائم به او هستید، محتاج به او هستید. «انتم الفقراء الی الله»[سوره فاطر - 15]
تو هدف خلقت آسمان ها و زمین هستی، اگر تو را هم بردارم یک خلق جدید می آورم چون آسمان و زمین بدون انسان فایده ندارد. دقت کنید که ما کی هستیم؟ جدی ترین کلمات خدا و مهم ترین آیات الهی است. همه قدرتت را برای این کار باید بگذاری. خیلی مهم است که اگر تو را ببرد یکی مثل تو را می آورد. اگر خلقت آسمان و زمین بالحق باشد، باید انسان باشد که بالحق باشد. این کلمات را خدا چیده است.
روی آیات 83ـ79 سوره نحل تدبر کنید.
تمام گرفتاری های ما این است که شجاعتِ تنها ماندن و فکر کردن را نداریم. بزرگ ترین گرفتاری ما این است که از خدامی ترسیم و نمی خواهیم ذهنمان درگیر شود. «اولم یتفکرون فی انفسهم»؛[سورهروم - آیه 8] هر شب روی پشت بام بروید و فکر کنید و هر چیز به ذهنتان می رسد بنویسید. کسی که نتواند خلوت کند فشار قبر زیادی خواهد داشت. مردنش با وحشت است برزخش هم با وحشت است. ما همین الآن در قبر هستیم، نفس ما قبر ماست.
یک مقدار ارتباطت را با بقیه کم کن.
«کیف یانس فی الله من لم یستوحش من الخلق»؛ چه طور می شود کسی با خدا انس بگیرد در حالی که هنوز از مردم وحشت ندارد. ما از خودمان و از خدا هم وحشت داریم. اگر فکر کنید می¬فهمید که تمام آن چه در آسمان و زمین است حق است و زمان دار بودنش را هم می فهمید. یعنی شما مرحله وفات، قیامت، طی شدن این اجل را می فهمید. اگر نترسید چون همه چیز در خودت است. من کی هستم که همه این ها در وجود من است؟ ما باید با خودمان آشتی کنیم. این رقیب ها اجازه می دهند؟ ما پشت فقه و اصول و ... قایم شده ایم که مبادا خودمان با خودمان تنها باشیم. چه وقت می خواهیم با خدا صلح کنیم؟ «الم یأن للذین آمنوا ان تخشع قلوبهم ذلک الله»؛[سوره حدید - آیه 16] وقتش نرسیده که دلهای مؤمنین با یاد خدا بلرزد؟
سوره بقره آیه 74 ؛ «ثم قست قلوبکم من بعد ذلک ...»؛ سنگ ها از خشیت خدا می ریزند ولی هنوز دل های ما تکان نمی خورد؟
هرکس خدا را دوست دارد یادش را هم دوست دارد. در مجموعه عمرمان لذتی که از خوردن چلوکباب بردیم از نماز خواندنمان برده ایم؟
امام رضا7فرمودند: کسی که یاد خدا را می کند اما مشتاق خدا نیست خودش را مسخره کرده است.
اگر ما با خودمان آشتی نکنیم با خدا هم آشتی نمی کنیم. تا با خودت انس نگیری و خودت را نشناسی و ترس از خودت را کنار نگذاری هیچ اتفاقی نمی افتد. کسی که اینجا شاد نیست آن طرف هم شاد نیست. «ومن کان فی هذه الاعمی فهو فی الاخره اعمی»[سوره اسراء - آیه 17]
«ما خلق الله السموات و الارض و ما بینهما الا بالحق و اجل مسمی و ان کثیر من الناس بلقاء ربهم لکافرون»؛[سوره روم - آیه 8] چون اکثر مردم تفکر نمی کنند لقاء را هم قبول ندارند و قیامت برایشان جدی نیست. یک جاهایی خداوند می فرماید: یا ایها الذین آمنوا آمِنوا؛ آدم خجالت می کشد. همیشه باید سر خودمان را گرم کنیم که مبادا در آینه خودمان، خودمان را نگاه کنیم. اگر برای خودمان فراغت ایجاد کنیم حقانیت خلقت و حقیقت قیامت را می فهمیم.
رابطه بین آسمان و زمین و خودم را بفهمم. یکی از بزرگان فرمودند: ما 40 سال وقتمان را در این «فتأمل»ها صرف کردیم، اگر یک مقدارش را در این ها تأمل می کردیم ارزش داشت. بین آسمان و زمین و مسئله معاد، جاودانگی و لقاءالله رابطه وجود دارد. بلقاء ربهم که بالاتر از قیامت است رابطه وجود دارد. این حرف ها را خدا می فرماید: که بین این ها و لقاء من رابطه وجود دارد.
----------------------------
منبع : سایت منتظران منجی