« مَا نَنْسَخْ مِنْ آيَهٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِّنْهَآ أَوْ مِثْلِهَا أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَىءٍ قَدِيْر»
هر (حكم و) آيه اى را نسخ كنيم ويا (نزول) آنرا به تأخير اندازيم، بهتر از آن، يا همانند آن را مى آوريم، آيا نمى دانى كه خدا بر هر چيزى قادر است؟.(بقرة/106)
سؤال: چرا برخى آيات، حكم برخى آيات ديگر را نسخ كرده است؟
پاسخ: اين آيه در مقام پاسخ به تبليغات سوء يهود است. آنان سؤال مى كردند چرا در اسلام برخى قوانين تغيير پيدا مى كند؟ چرا قبله از بيت المقدّس به كعبه تغيير يافت؟ اگر اوّلى درست بود پس دستور دوم چيست؟ و اگر دستور دوم درست است، پس اعمال قبلى شما باطل است.
قرآن به اين ايرادها پاسخ مى گويد: ما هيچ حكمى را نسخ نمى کنیم يا آن را به تأخير نمى اندازيم مگر بهتر از آن يا همانندش را جانشين آن مى سازيم. آنان از اهداف و آثار تربيتى، اجتماعى و سياسى احكام غافل هستند. همانگونه كه پزشك براى بيمار در يك مرحله دارويى تجويز مى كند، ولى وقتى حال مريض كمى بهبود يافت، برنامه دارويى و درمان او را تغيير مى دهد. يا معلّم با پيشرفت دانش آموز، برنامه درسى او را تغيير مى دهد، خداوند نيز در زمانها و شرايط مختلف و متفاوت، برنامه هاى تكاملى بشر را تغيير مى دهد.
اين تمثيل در مورد آيه 101 و 102 سوره نحل نيز بكار رفته كه مخالفان پيامبر صلى الله عليه وآله همين كه مى ديدند آيهاى به آيه ديگر مبدل شدمى گفتند: (انما انت مفتر) تو افترا مى بندى.
همچنين در مورد آيه 67 سوره حج كه چرا براى هر امتى آيينى قرار داده شده است بكار مى رود.
آرى، تغيير احكام، دليل بر شكست طرح قبلى نيست، بلكه نشانه ى توجّه به مسائل جديد وتغييرى حكيمانه است. همانند تغيير كتاب ومعلّم. اگر در سال جديد كتابها ومعلم ها عوض شدند اين دليل بر بى فايده بودن كتابها و معلم هاى قبلى نيست، بلكه به خاطر حكمتى است و آن ارتقاى سطح علمى دانش آموزان است.
منبع: حجت الاسلام قرائتی،تمثيلات تفسير نور، ص: 18
مطالب مرتبط
