نگاهی به زندگانی شیخ جعفر کاشف الغطاء (ره)

شیخ جعفر کاشف الغطاء(ره)، شاگرد وحید بهبهانی و شاگرد سید مهدی بحرالعلوم بوده است کتاب معروف او در فقه به نام کشف الغطاء(رحمه الله) است در نجف می زیسته و شاگردان بسیاری تربیت کـرده اسـت سـیـد جواد صاحب مفتاح الکرامة و شیخ محمد حسن صاحب جواهرالکلام از جمله شاگردان او هستند، ایشان 4 پسر داشته که هر 4 تن از فقها بوده اند کاشف الغطاء(علیه الرحمه) معاصر فتحعلی شـاه اسـت و در مـقـدمـه کشف الغطاء او رامدح کرده است و در سال 1228 ه.ق درگذشته است کاشف الغطاء در فقه نظریات دقیق و عمیقی داشته و از او به عظمت یاد می شود.[آشنایی با علوم اسلامی، ص 307 ـ خدمات متقابل اسلام و ایران، ص 442]
شیخ جعفر کاشف الغطاء، فقیه بزرگ و مجتهد وارسته در عصر خویش بوده است یکی از بزرگان او را چنین توصیف می کند:
بزرگ بزرگان، شمشیر بران اسلام، استاد پژوهش و تحقیق، آیت عجیب خداوند که عقلها از درک آن قاصرند و زبانها لال اگر به علم و دانش او بنگری، کتاب کشف الغطایش که در هنگام سـفـر نوشته است، تو را از امری سترگ باخبر می سازد واز مقامی والا در مراتب علوم دینی او، چه اصول باشد و چه فروع آگاه می کند.
آری، مرحوم استاد میرزا حسین نوری، صاحب مستدرک الوسائل (ره) این چنین کاشف الغطا را ستایش می کند و توصیف می نماید.[خاتمه مستدرک علا مه نوری]
درست است در هر عصر، عالمان بزرگی داشته ایم که از نظر علم و تقوی کم نظیر بوده و همتایی نـداشـتـند، ولی امروز سخن از شخصیتی است عالیقدر وبزرگ مرتبه که با کتاب ارزنده کشف الـغـطا خود فقه و دشواریهای فقه را شکافت وهمانند کشتی که حباب دریا را می شکافد نام آن بزرگوار جعفر بن شیخ خضر جناجی نجفی و معروف به کاشف الغطاء است او در سال 1154 ه ق در نجف اشرف چشم به جهان گشود و از همان اوان کودکی به تحصیل علوم دینی پرداخت در آغاز مقدمات را نزد پدر خود آموخت و سپس از محضر بزرگانی نظیر: شیخ محمد مهدی فتونی و آقا محمد باقر وحید بهبهانی و سید مهدی بحرالعلوم کسب دانش کرد و به مرتبت والایی از علم و عمل نائل آمد که بزرگان در حق او گفته هایی دارند.

اخلاق شیخ جعفر کاشف الغطاء(ره):
کاشف الغطاء دارای اخلاق الهی بود وارسته، فروتن، سخاوتمند، غیور، متواضع، مجاهد و با مـسـتـمندان از هر راهی که می توانست برای فقرا پول جمع آوری می کرد و بر آنان انفاق می نمود حتی نوشته اند که گاهی خود به پول جمع کردن می پرداخت و در عبای خود پول جمع آوری و در همان مجلس بر فقرا و بیچارگان تقسیم می نمود.
در دل شب، برای عبادت و راز و نیاز بیدار می شد و تا سپیده دم، در حال تضرع و گریه و زاری بود و صـبـحـگـاهـان بـرای درس و بحث، و برای مقابله با دشمنان دین ومذهب، همانند شیر در این میدانهای خطرناک وارد می شد و همواره پیروز و سربلندبود شب که فرا می رسید، هنگام خوابیدن بـه مـحـاسـبه نفس خویش می پرداخت وگاهی خطاب به خویشتن می گفت: در کوچکی ترا جـعـیـفـر (جعفر کوچولو) می گفتند، سپس جعفر شدی، و پس از آن شیخ جعفر، و سپس شیخ الاسلام،پس تا کی خدا را معصیت می کنی و این نعمت را سپاس نمی گویی؟
هـمیشه مردم را به خواندن نماز جماعت سفارش می کرد و بر این امر اهمیت فراوان قائل بود غالبا در مسجدی که می رفت، نماز ظهر را با مردم می خواند، سپس برای نماز عصر، یکی از مؤمنین را ـ که عدالتش ثابت بود ـ به عنوان امام جماعت برمی گزید و خود نیز به او اقتدا می کرد.
مـیرزای نوری (ره) در مستدرک می نویسد: سید مرتضی نجفی که مرد عادل و باتقوی و فرد مورد اعتمادی است و در اوایل عمرش شیخ جعفر را درک کرده بود، به من گفت: روزی شیخ جعفر(ره) برای نماز ظهر تاخیر کرد و به مسجد نیامد مردم که ازآمدن شیخ ناامید شدند، شروع کردند نـمـاز را فرادی خواندند چیزی نگذشته بود که شیخ وارد مسجد شد و با ناراحتی مردم را سرزنش کـرد کـه چـرا نماز را فرادی می خوانید؟
مگر یک نفر عادل بین شما نیست که به او اقتدا کنید؟
سـپس مؤمنی را دید که تا اندازه ای امکانات مالی نیز داشت، و نماز می خواند فوراً به او اقتدا کرده وبـه نماز ایستاد مردم که شیخ را دیدند به آن مؤمن اقتدا کرده، همه پشت سر او ایستادند و اقتدا کردند آن مؤمن به قدری شرمنده شد که نمی دانست چگونه نماز را تمام کند پس از ادای نماز ظهر کنار رفته و به شیخ عرض کرد: باید نماز عصر را خود جناب عالی امامت کنید شیخ خودداری کرد او اصرار نمود، تا اینکه بالاخره شیخ گفت: حال که اصرار می کنی، اگر پولی بدهی که همین جا بر فقرا تقسیم کنیم، از امامت تو صرف نظر می کنیم آن مرد پذیرفت و 200 شامی (که پول رایج آن زمان بود) به شیخ پرداخت و شیخ جعفر(ره) قبل از شروع به نماز عصر، دستور داد فقرا را جمع کنند و همانطور پولها را بر آنها تقسیم نمود سپس به نماز ایستاد.
شـیـخ نـسـبت به مذهب خیلی تعصب داشت و در برابر دشمنان حق، بی پروامی ایستاد و مقاومت مـی کرد هنگامی که وهابیها به نجف یورش آوردند و به غارتگری و جنایت دست زدند، شیخ جعفر بـزرگ(ره) بـا دسـت و زبان با آنان جهاد کرد واز مذهب دفاع نمود، تا آنجا که جبهه ای در مقابل آنان گـشـود و رزمندگانی را بـرای دفـاع از دین آماده ساخت و خود همراه علما و بزرگان دین پیشاپیش آنان به راه افتادو پس از نبردی سهمگین آنان را تار و مار کرده، از نجف راند و رئیس آنها کـه سـعـود نـام داشـت (و شـایـد از نـیاکان ملک فهد، پادشاه کنونی عربستان باشد) ناچار پا به فـرارگذاشته و برای انتقام جویی به کربلا حمله کرد، چون دیگر توان مقاومت در برابریاران شیخ جـعـفـر(ره) را نـداشـت و اهـل کـربلا با اینکه بیشتر از اهل نجف بودند، تاب مقاومت نیاورده، تسلیم سـتـمگران شدند پس از آن حادثه برای اینکه نجف اشرف ازهر گزندی مصون بماند، شیخ جعفر(قدس سره) قـیـام بـه ساختن سور نجف (دیواری بزرگ دراطراف نجف اشرف) نمود و محمد حسن خان صدر اصفهانی به دستور آن بزرگوارکار ساختمانی این سور مهم را به عهده گرفت و بنا کرد.
یـکی از کارهای مهم شیخ جعفر را نیز می توان مقابله با میرزا محمد اخباری نام برد این شخص از بزرگترین دشمنان مراجع اصولی بود که تهمتهای ناروا و زشت به علما می زد و در گوشه و کنار فعالیت زیادی بر علیه آنان می کرد شیخ جعفر(اعلی الله مقامه) برای کوبیدن او ناچار به ری سفر کرده و به تبلیغ بر عـلـیه آن فرد اخباری مشغول شد و دراین زمینه، نامه ها و رساله های مفصلی در رد میرزا محمد اخباری و مذهب او نوشت و آن قدر کوشش کرد تا اینکه حرکت او را در نطفه خفه کرد و میرزای اخباری از ترس او پا به فرار گذاشت.

آثار علمی و شاگردان شیخ جعفر کاشف الغطاء(ره):
آثـار علمی کاشف الغطا منحصر به چند کتاب فقهی نیست، بلکه یکی از آثارمهم عملی و علمی او را می توان تربیت کردن فرزندانی برجسته و فقیه ذکر نمود که هر یک دریایی از علم و دانش بودند شـیـخ جعفر دارای سه فرزند مجتهد بود که هر سه از فقهای بنام شیعه اند و بزرگترین آنها شیخ موسی است که پدر برای وی احترامی فوق العاده قائل بود و برخی از تالیفات این فرزند به خواهش پـدر بـوده اسـت شـیـخ جـعـفر این فرزندش را بر تمام فقها، به استثنای شهید اول و محقق برتر می دانست درحق او گفته شده است: کسی همانند شیخ موسی آگاه به قوانین فقه نبوده است دوفرزند دیگرش شیخ علی و شیخ حسن می باشند که هر دو مجتهد بوده اند.
شـیـخ جعفر(قدس سره) 5 داماد داشته است که این 5 داماد نیز هر کدام از فقهای به نام شیعه می باشند و آنها عبارتند از:
1 ـ شیخ اسد اللّه تستری کاظمی، صاحب کتاب المقابیس.
2 ـ شیخ محمد تقی رازی اصفهانی، صاحب هدایة المسترشدین.
3 ـ سید صدر الدین موسوی عاملی.
4 ـ آقا محمد علی هزار جریبی.
5 ـ شیخ محمد، پدر شیخ راضی.

شیخ جعفر کاشف الغطاء(ره) را شـاگردان بسیار دیگری نیز هست که بیشتر آنها از مجتهدین وشخصیتهای برجسته تاریخ بوده اند و ما برای تیمن و تبرک نام برخی از آنها را ذکرمی کنیم:
1 ـ سید جواد عاملی، مؤلف کتاب ارزنده مفتاح الکرامه که شرح او خواهد آمد.
2 ـ شـیـخ محمد حسن نجفی، صاحب جواهر الکلام که خود نیز به نام کتابش،یعنی صاحب جـواهـر مـعـروف است هیچ فقیه و مجتهدی از این کتاب ارزشمندمستغنی نیست و نمی تواند باشد.
3 ـ سید محمد باقر صاحب انوار.
4 ـ حاج محمد ابراهیم کرباسی، صاحب اشارات.
5 ـ شیخ قاسم مجیب الدین عاملی نجفی.
6 ـ ملا زین العابدین سلماسی.
7 ـ شیخ عبدالحسین اعسم.
8 ـ سید باقر قزوینی.
9 ـ آقا جمال.
10 ـ شیخ حسین نجفی.

آثار شیخ جعفر کاشف الغطاء(قدس سره):
شیخ را مؤلفات بسیاری نیست، ولی آنچه نوشته است، عالی و ارزنده است:
1 ـ مهم ترین و عالی ترین کتاب وی، کتاب کشف الغطا است که در عبادات می باشد، تا آخر باب جهاد و در آخر نیز کتاب وقف را بر آن افزوده است.
شیخ جعفر این کتاب را در سفر تالیف کرده و از کتابهای فقهی، به جز قواعدعلا مه، همراه نداشته است و این کتاب از عجایب روزگار است، آنچنان که مؤلفش بود.
2 ـ شرح قواعد علا مه.
3 ـ کتاب الطهارة که خیلی مفصل است و در آن اقوال دانشمندان نیز در باب طهارت بررسی شده است.
4 ـ بغیة الطالب، در طهارت و نماز.
5 ـ العقائد الجعفریه فی اصول الدین.
6 ـ غایة المامول فی علم الاصول.
7 ـ شرح الهدایة للطباطبائی.
8ـ الـحـق فـی تصویب المجتهدین و تخطئة الاخباریین، کتابی است استدلالی در رد اخباریین و اظهار حق اصولیین.
9 ـ رساله منهج الرشاد لمن اراد السداد شاید اولین کتابی است که در ردوهابیان نوشته شده است.
شیخ جعفر همچنین دارای قریحه ای شعری بوده و دیوان شعری از او موجوداست که در آن اشعار بسیار جالب و زیبا سروده است
بین او و استادش آیة اللّه سید مهدی بحرالعلوم (ره) اشعار زیادی رد و بدل می شد که در کتابهای ادبی ثبت است.

وفات:
سرانجام شیخ جعفر کاشف الغطاء(ره) پس از گذراندن عمری سرشار از خدمت به مکتب و امت اسلام، در روز چهارشـنبه، 22 یا 27 رجب سال 1228 ه ق، پس از 74 سال زیستن پربرکت در دنیا، به لقای خدا شتافت و زندگی جاودان خود را آغاز کرد.

منبع: مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم