وظیفه معتکف

چنانچه دقت بفرمایید می رسید به این که اعتکاف شرایط ارتباط با خداست، ملاحظه کنید چگونه خداوند تمام شرایط را فراهم کرده است. گفتند باید در خانه ی خدا باشی، روزه باشی، از مسجد بیرون نروی. واقعاً با طرح این شرایط غوغا کرده اند و زمینه ی فوق العاده ای را جهت در مسیر قراردادنِ قلبْ فراهم نموده اند.

حضرت علی(علیه السلام) می فرمایند:
«یلْزَمُ الْمُعْتَکفُ الْمَسْجِدَ وَ یلْزَمُ ذِکرَ اللَّهِ وَ التِّلَاوَةَ وَ الصَّلَاةَ وَ لَا یتَحَدَّثُ بِأَحَادِیثِ الدُّنْیا وَ لَا ینْشِدُ الشِّعْرَ وَ لَا یبِیعُ وَ لَا یشْتَرِی وَ لَا یحْضُرُ جَنَازَةً وَ لَا یعُودُ مَرِیضاً وَ لَا یدْخُلُ بَیتاً یخْلُو مَعَ امْرَأَةٍ وَ لَا یتَکلَّمُ بِرَفَثٍ وَ لَا یمَارِی أَحَداً وَ مَا کفَّ عَنِ الْکلَامِ مِنَ النَّاسِ فَهُوَ خَیرٌ لَهُ»[1]
معتکف باید در مسجد باشد، و مشغول ذکر الهی و تلاوت قرآن و نماز گردد، خود را مشغول اختلاط های دنیایی نکند، مشغول شعرگفتن و شاعری نشود، از خرید و فروش پرهیز نماید، حتی از تشییع جنازه و عیادت بیمار[2] و وارد شدن در خانه و خلوت با همسر پرهیز نماید، از سخن زشت و جدال خودداری کند، و حتّی اگر از سخن گفتن با مردم خودداری کند بهتر است.

پس چنانچه ملاحظه می فرمایید؛ باید حوائج دنیایی را رها کنی، اگر هم نیاز به غذا داشتی، باید به اولین مغازه رجوع نمایی و سریعاً به مسجد برگردی. دیگر نباید بروی ببینی چه کسی ارزان تر می دهد، حالا هم که دیگر الحمدلله این مسائل حل شده است. از آخر روایت فوق غافل نباشید که حضرت می فرمایند: اگر معتکف بتواند به کلی از سخن گفتن خودداری کند، بهتر است. زیرا در این حالت قلبْ هرچه بیشتر آمادة پذیرش نفحات الهی می شود.

توجه داشته باشید در حالت اعتکاف وقتی از دنیا و تعلقات آن منصرف شدی، با خودت روبه رو می شوی، در آن حالت خدا را روبه روی قلب خود می یابی و لذا خداخدا گفتن جای خود را پیدا می کند. در زندگی معمولی چند بار که خداخدا می گفتی، قوة واهمه یک تصوری برای ما ایجاد می کرد و ما را متوجه کاری می کرد تا از خداخداگفتن منصرف شویم و مزه ی مناجات با خدا را نچشیم، ولی در اعتکاف برای ذکر و یاد خدا شرایط فراهم است، به شرطی که خودتان راه تحرک قوه ی واهمه را با موبایل و اختلاط های دنیایی و توجه به آرزوهای دنیایی، باز نکنید.

آن چیزی که باید بر آن تأکید کرد و در اعتکاف باید مطلوب شما باشد، پیداکردن راهِ خداخداگفتن است. وقتی هنوز ما وارد نیستیم و قلب راه خود را پیدا نکرده است، همان خداخداگفتن، مساوی است با حجاب. می گویند همان موقعی که می خواهیم بگوییم الحمدالله که در محضر حق حاضریم، می ببینم ای وای همان حضورمان حجاب می شود. چون به جای نظر به خدا، نظر به خداخداگفتنِ خود داریم. حال یکی از موقعیت هایی که إن شاءالله شرایط انصراف از خود را فراهم می کند، شرایطی است که با اعتکاف حاصل می شود. شما در این شرایط می توانید وقتی نماز می خوانید با این احساس که در برزخ هستید نماز بخوانید. این جا؛ نه مغازه است نه همسر و نه فرزند. حال اگر در اعتکاف نگویید خدا، در برزخ هم نمی توانید بگویید خدا. اصل اعتکاف در این احساسی است که ما باید پیدا کنیم، احساس کنیم که مرده ایم و حالا با خدا روبه روایم، خدایی که مقصد و مقصود همة انسان ها است و بازگشت به او، یعنی بازگشت به هدف اصلی، و حالا می خواهیم بگوییم خدا. و فرق شرایط ما با برزخ در همین نکته است که در این جا اراده و اختیار ما را از ما نگرفته اند.

در روایت داریم که بعضی از افراد در برزخ و قیامت گنگ می شوند، به او می گویند «مَنْ رَبُّک»؟ پروردگار تو کیست؟ قلبش باید عقیدة خود را اظهار کند ولی هیچ سخنی نمی تواند بگوید و یا از سر تقلیدی که در دنیا از بقیه کرده است، جواب می دهد. از او می پرسند این را از کجا دانستی؟ می گوید: شنیدم که مردم چنین می گویند. آن گاه با گرز آتشین آنچنان ضربه ای به او می زنند که چون سرب ذوب می شود.[3] و نیز از کسانی که در توجه به پیامبر(صلی الله علیه و آله) سرسری می گذرند، در عینی که کافر نیستند، می پرسند «مَنْ نَبِیک؟» برابر 500 هزار سال طول می کشد تا اسم پیامبر(صلی الله علیه و آله) را بر زبان بیاورد. حالا خودتان قلب خود را امتحان کنید، ببینید چند وقت است با حضور قلب صلوات نفرستاده اید، به همان اندازه و بر اساس سال های برزخ، قلبْ در ارائه آن تأخیر دارد.

اگر انسان در این دنیا با حضور قلب صلوات بفرستد در برزخ واقعاً صلوات می فرستد، و اگر در دنیا با معرفت و حضور قلب صلوات بفرستید آن صلوات در برزخ شما را جلو می برد تا به شفاعت وجود مقدس معصومین(علیهم السلام) نایل شوید.

در هر حال «انقطاع» از دنیا اصلی ترین مقصد اعتکاف و واقعی ترین مقصد انسان در زندگی دنیایی است تا بتواند در ابدیت خود به بهترین نحو زندگی کند، ابدیتی که فقط بودن است، بدون هیچ محدودیتی. واقعی ترین واقعیات، ابدیت ما است، جوان و پیر هم ندارد. ابدیت با تمام ابعاد آن الآن پیش ماست، ما باید احساس ابدیت را یعنی در ابدیت قرارگرفتن را و در برزخ و مرگ قرارگرفتن را، در خودمان ایجاد کنیم.

این تذکر اصلی ما است در رابطه با احساسی که باید عزیزان در حال اعتکاف در خود به وجود آورند، إن شاءالله.