عاق والدين

عاق والدین چیست؟
در پاسخ به مطالب ذیل توجه كنید :
الف- معنای عاق الوالدین
علامه مجلسی در شرح كتاب اصول كافی درباره معنای عاق والدین می نویسد: «عقوق والدین به این است كه فرزند، حرمت آن ها را رعایت نكند و بی ادبی نماید و آن ها را به سبب گفتاری یا رفتاری برنجاند و آزار و اذیت كند و در چیزهایی كه منع شرعی و عقلی ندارد، از آن ها نافرمانی كند؛ چه این كه در بیان امام صادق علیه السلام آمده است كه كم ترین ناسپاسی والدین، گفتن «اُف» است ... . نگاه تند به پدر و مادر، محزون ساختن آن ها و ترك وظایف حتمی در قبال آن ها مثل برآورده نساختن نیازهای مالی والدین در صورت نیاز نیز از موارد عاق شدن فرزندان معرفی شده است .
و به بیانی خلاصه: هر كارى كه موجب ایذا و اذیّت والدین گردد، به معناى عاقّ والدین است، مگر در مواردى كه تكلیف واجب یا حرامى باشد، و به انسان دستور مخالفت با آن را بدهند( اسفتائات از حضرت آیة الله مكارم شیرازی دامَت بَرَكاتُه etu.isfedu.org)
ب- برای اگاهی بیشتر به برخی وظایف فرزندان در برابر والدین توجه كنید:
وظایف فرزندان نسبت به والدین
1- اطاعت از والدین
1) قَالَ أَمِیرُ الْمُومِنِینَ(علیه السلام):إِنَّ لِلْوَلَدِ عَلَى الْوَالِدِ حَقّاً وَ إِنَّ لِلْوَالِدِ عَلَى الْوَلَدِ حَقّاً فَحَقُّ الْوَالِدِ عَلَى الْوَلَدِ أَنْ یطِیعَهُ فِی كلِّ شَیءٍ إِلَّا فِی مَعْصِیةِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ حَقُّ الْوَلَدِ عَلَى الْوَالِدِ أَنْ یحَسِّنَ اسْمَهُ وَ یحَسِّنَ أَدَبَهُ وَ یعَلِّمَهُ الْقُرْآن(نهج‏البلاغه، حكمت 399)
همانا فرزند را به پدر، و پدر را به فرزند حقّى است. حق پدر بر فرزند این است كه فرزند در همه چیز جز نافرمانى خدا، از پدر اطاعت كند، و حق فرزند بر پدر آن كه نام نیكو بر فرزند نهد، خوب تربیتش كند، و او را قرآن بیاموزد. (نهج البلاغة-ترجمه دشتى، ص: 727)
2- برّ ونیكی به والدین
در روایتی از امام صادق علیه السلام می‌خوانیم:
بِرُّ الْوَالِدَیْنِ وَاجِبٌ فَإِنْ كَانَا مُشْرِكَیْنِ فَلا تُطِعْهُما وَ لَا غَیْرَهُمَا فِی الْمَعْصِیَةِ فَإِنَّهُ لَا طَاعَةَ لِمَخْلُوقٍ فِی مَعْصِیَةِ الْخَالِق( الخصال ج‏2 608 )
‏ نیكى رسانیدن به پدر و مادر واجب است. و هر گاه مشرك باشند نه ایشان را و نه دیگرى را در معصیت خدا فرمان بردارى مكن چون براى مردم در مورد گناهكارى خدا فرمان بردارى نیست( خصال-ترجمه مدرس گیلانى، ج‏2، ص: 234)
3- حقیقت احسان به والدین
احسان چیست؟
عَنْ أَبِی وَلَّادٍ الْحَنَّاطِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ بِالْوالِدَینِ إِحْساناً (بقره-83) مَا هَذَا الْإِحْسَانُ فَقَالَ: الْإِحْسَانُ أَنْ تُحْسِنَ ُحْبَتَهُمَا وَ أَنْ لَا تُكلِّفَهُمَا أَنْ یسْأَلَاك شَیئاً مِمَّا یحْتَاجَانِ إِلَیهِ وَ إِنْ كانَا مُسْتَغْنِیینِ[كافى، ج2، ص158) امام صادق(علیه السلام)فرمود: احسانِ به والدین این است كه وقتى چیزى از تو مى‏خواهند آنها را به زحمت نیندازى؛ گرچه بى‏نیاز هستند، حاجت آنان را برآور
آثار احسان به والدین
احسان به والدین آثار متعددی دارد كه كه ما در اینجا چند نمونه از احادیثی كه در این زمینه است را ذكر می‌كنیم:
احسان به والدین بالاترین مصداق صله رحم است و عمر را طولانى مى‏كند.[بحار الأنوار، ج74، ص80)-
احسان به والدین در نسل تأثیر دارد-
در روایتی از امام صادق علیه السلام می خوانیم:بَرُّوا آبَاءَكُمْ یَبَرَّكُمْ أَبْنَاؤُكُم‏( أمالی الصدوق ص 288 )
نیكى كنید با پدرانتان تا بشما نیكى كنند پسرانتان وسعتِ رزق و روزى و آسان شدنِ سكراتِ مرگ از آثار احسان به والدین است( امالى شیخ صدوق-ترجمه كمره‏اى متن 288 )
آسانی سكرات موت-
قَالَ الصَّادِقُ(علیه السلام):من أحب أن یخفف الله عز و جل عنه سكرات الموت فلیكن لقرابته وصولا و بوالدیه بارا فإذا كان كذلك هون الله علیه سكرات الموت و لم یصبه فی حیاته فقر أبدا[أمالى صدوق، ص389

- قَالَ الصَّادِقُ(علیه السلام):یأْتِی یوْمَ الْقِیامَةِ شَیءٌ مِثْلُ الْكبَّةِ فَیدْفَعُ فِی ظَهْرِ الْمُومِنِ فَیدْخِلُهُ الْجَنَّةَ فَیقَالُ هَذَا الْبِرُّ[كافى، ج2، ص158)قیامت چیزى مثل ابر مؤمن را تا بهشت راهنمایى مى‏كند. مى‏پرسند این علامت چیست؟ مى‏گویند: احسان به والدین].
در حدیث مى ‏خوانیم: هر نگاه رحمت به والدین پاداش حجّ مقبول دارد.[میبدى)
4- احترام به والدین
1- احسان در پیرى
بِالْوالِدَینِ إِحْساناً إِمّا یبْلُغَنَّ عِنْدَك الْكبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كلاهُما[اسراء/23].
2-مراعات روحیه آنان:
فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ[اسراء/23].
3- تواضع كردن:
وَ لا تَنْهَرْهُما[اسراء/23].
4-خوش‏برخوردى
وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً كرِیماً[اسراء/23].
5-تواضع عملى:
وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ[اسراء/24).
6-دعاى به آنها
وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما كما رَبَّیانِی صَغِیراً[اسراء/24].
. 2- احسان و نیكی بعد از وفات
1) قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله):سَیدُ الْأَبْرَارِ یوْمَ الْقِیامَةِ رَجُلٌ بَرَّ وَالِدَیهِ بَعْدَ فَوْتِهِمَا[بحارالأنوار، ج71، ص86].
قَالَ الْبَاقِرُ(علیه السلام):إِنَّ الْعَبْدَ لَیكونُ بَارّاً بِوَالِدَیهِ فِی حَیاتِهِمَا ثُمَّ یمُوتَانِ فَلَا یقْضِی عَنْهُمَا دُیونَهُمَا وَ لَا یسْتَغْفِرُ لَهُمَا فَیكتُبُهُ اللَّهُ عَاقّاً وَ إِنَّهُ لَیكونُ عَاقّاً لَهُمَا فِی حَیاتِهِمَا غَیرَ بَارٍّ بِهِمَا فَإِذَا مَاتَا قَضَى دَینَهُمَا وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمَا فَیكتُبُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بَارّاً[كافى، ج2، ص163].
امام باقر(علیه السلام)فرمود: فرزندى كه پدرش را از دست بدهد و نسبت به دیون او بى‏تفاوت باشد و برایش استغفار نكند، عاق مى‏شود و حتّى اگر در زمان حیات والدین عاق شده باشد، با پرداخت دیون آنها و استغفار براى آنها او برّ به والدین كرده است.[بحار الأنوار، ج74، ص59
5- كمك و انفاق به والدین
یَسْأَلُونَكَ مَاذَا یُنفِقُونَ قُلْ مَا أَنفَقْتُم مِّنْ خَیْرٍ فَلِلْوَالِدَیْنِ وَالأَقْرَبِینَ وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاكِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ وَمَا تَفْعَلُواْ مِنْ خَیْرٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِیمٌ- از تو سؤال مى‏كنند چه چیز انفاق كنند؟ بگو: «هر خیر و نیكى (و سرمایه سودمند مادى و معنوى) كه انفاق مى‏كنید، باید براى پدر و مادر و نزدیكان و یتیمان و مستمندان و درماندگان در راه باشد.» و هر كار خیرى كه انجام دهید، خداوند از آن آگاه است.( لازم نیست تظاهر كنید، او مى‏داند)»(بقره،آیة215) همانطور كه می‌بینید والدین در صدر جدول است.
6- ادب نسبت به والدین
در ورایتی از پیامبر اكرم صّی الله علیه و آله وارد شده است:
مَا مِنْ وَلَدٍ بَارٍّ یَنْظُرُ إِلَى وَالِدَیْهِ نَظَرَ رَحْمَةٍ إِلَّا كَانَ لَهُ بِكُلِّ نَظْرَةٍ حِجَّةٌ مَبْرُورَةٌ قَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ إِنْ نَظَرَ كُلَّ یَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ قَالَ نَعَمْ اللَّهُ أَكْبَرُ وَ أَطْیَب (روضة الواعظین و بصیرة المتعظین ج‏2 ص 368 ) ‏
هیچ فرزند نیكوكارى نیست مگر اینكه چون یك نظر رحمت به پدر و مادر افكند براى او پاداش حجى پذیرفته است. گفتند: اى رسول خدا! و اگر در هر روز صد بار بنگرد؟ فرمودند: آرى و خداوند بزرگتر و مهربان‏تر است( روضة الواعظین-ترجمه مهدوى دامغانى ص 587 )
7- مدارا با والدین
امام رضا(علیه السلام)فرمود: گر چه والدین در خط نیستند، ولى با آنها مدارا كن.[مرآة العقول، ج8، ص 418)
8- تشكراز والدین
قَالَ الرِّضَا(علیه السلام):مَنْ لَمْ یشْكرْ وَالِدَیهِ لَمْ یشْكرِ اللَّهَ[خصال صدوق، ج1، ص156)
هر كس از پدر و مادر خود سپاسگزار نباشد خداى را سپاسگزار نیست (خصال-ترجمه فهرى، ج‏1، ص: 174)
9- جلب رضایت والدین
در روایتی از پیامبر اكرم صلّی الله علیه و آلة وارده شده است كه:
من أصبح مرضیا لأبویه أصبح له بابان مفتوحان إلى الجنّة، و من أمسى مثل ذلك و إن كان واحدا فواحد، و من أصبح مسخطا لأبویه أصبح له بابان مفتوحان إلى النار، و من أمسى مثل ذلك، و إن كان واحدا فواحد.(تحریر المواعظ العددیة ص175)
هر كه بامداد پدر و مادر از او راضى باشند دو در از بهشت به رویش باز است، و همچنین هنگام عصر. و اگر یكى از آنها از وى راضى باشد یك در به رویش باز است؛ و هر فرزندى كه بامداد یا پسین پدر و مادر از او خشمگین باشند دو در از جهنم به رویش باز است، و اگر یك كدام ناراضى باشد یك در(نصایح ص 79(
----------------------------------------
منبع : پرسمان دانشجویی اخلاق وعرفان