پرسش و پاسخ جمعی از دانشجویان بسیجی با علامه مصباح یزدی

بسم الله الرحمن الرحیم
پرسش و پاسخ جمعی از دانشجویان بسیجی با علامه مصباح یزدی - 88/10/10
سؤال یكی از دانشجویان:
خیلی ممنون هستیم که این وقت را به ما دادید که از محضرتان استفاده کنیم. ما خودمان را در حدّ شاگرد شما نمی دانیم، ولی این افتخار را برای خودمان قائل هستیم که خود را پیرو تفکرات اسلامی ای که شما ارائه کردید، می دانیم.
ما می خواهیم خیلی صریح صحبت کنیم. این جمع صمیمی با تعداد محدود هم دلیلش همین است. سؤال خیلی اساسی که در ذهن ما از قبل از انتخابات به وجود آمده، و از این جریانات فتنه اخیر خیلی قوی تر شده، این است که می بینیم از یک طرف شواهد عینی خیلی زیادی وجود دارد که شخص خاصی پشت خیلی از قضایا بوده است؛ ولی از طرف دیگر می بینیم که رهبری در جمع بسیجی ها یا در نماز جمعه حمایتی از او می کنند. وظیفه ما در این موضوع چیست؟
حضرت استاد:
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین. السلام علی الحسین و علی علی بن الحسین و علی اولاد الحسین و علی اصحاب الحسین.
تشریف فرمایی شما عزیزان را خوش آمد عرض می کنم و امیدوارم که شما و امثال شما ذخایری باشید برای آینده اسلام و انقلاب؛ و خودتان را آماده کنید که بارهای سنگین انقلاب را در آینده بر دوش بکشید و با توان کافی و با بصیرت کافی دِین خودتان را به اسلام و انقلاب و سیدالشهداء ـ علیه السلام ـ ادا کنید.
تفاوت وظیفه حاکم اسلامی با دیگران
در این که رفتار و خط مشی و موضع گیری های بعضی اشخاص با مقام معظم رهبری متفاوت است، جای شکّی نیست، در رفتار شخصی، خانوادگی، در تفکرات فقهی، سیاسی و در خط مشی های سیاسی که ناشی از همین تفکرات و منش هاست. در این باره سؤالاتی مطرح می شود که چرا این اختلاف اصلاً وجود دارد؟ چرا اشخاص نظریاتشان با هم متفاوت است؟ دوم این که اگر این رفتارشان خطاست، آیا عذری دارند یا نه، قابل مؤاخذه هستند؟ سوم این که اگر این رفتارها درست نیست، رهبری باید چگونه با اینها برخورد کند؟ و سؤال آخر این است که ما چگونه باید رفتار کنیم؟
البته من الان روی شخص خاص تکیه نمی کنم، بطور کلی عرض می کنم؛ ولی تفاوت هایی هم بین این گونه اشخاص وجود دارد. بعضی ها در هیچ یک از این عرصه های فقهی یا سیاسی یا مدیریتی، توان کافی برای تشخیص و درک ندارند. شاید در بین اشخاصی که این روزها مطرح هستند، کسانی باشند که مصداق این فرض باشند. آن چنان معلومات کافی در معارف اسلامی و فقه اسلامی ندارند؛ ممکن است لباس روحانیّت هم داشته باشند؛ امّا آن چنان معلوماتی که واقعاً بینش صحیح دینی به ایشان بدهد، ندارند. از نظر درک سیاسی هم تاریخچة زندگی این افراد نشان می دهد که درک عمیقی ندارند. بیشتر تحت تأثیر دوستان و نزدیکان واقع می شوند. بنابراین، این که ما تفکّر آنها را نپذیریم، رفتار آنها را تأیید نکنیم و از آنها حمایت نکنیم، کاملاً موجّه است.
امّا در مورد این سؤال که آیا می توانیم بگوییم اینها نیّت شان هم فاسد است؟ مثلاً ضد انقلابند یا عناد دارند؟ شاید برای کسانی که نشانه های زیادی داشته باشند، این اطمینان هم حاصل شود که نیّت پاکی هم ندارند؛ ولی لزومی ندارد که ما راجع به نیّت ایشان بحث کنیم. ما به رفتار کار داریم. می خواهیم ببینیم در عمل چگونه با اینها برخورد کنیم. روشن شدن نیّت شان با خداست، هر کسی باید در قیامت جواب خدا را بدهد. به هرحال ما حقّ نداریم از اینها حمایت کنیم. چرا که نه اسلام را درست شناخته اند، نه سیاست اسلامی را و نه مصلحت جامعه را درست درک می کنند. حمایت از اینها هیچ توجیهی ندارد. اگر صحنه ای پیش آمد که بین خط رهبری با خط آنها تضادّ وجود داشت، بدون شک باید خط رهبری را تأیید کنیم و در مقابل اینها بایستیم و باید تا حدّی که می توانیم عملاً از پیشرفت کارشان جلوگیری کنیم.
امّا این که چرا رهبری با اینها برخورد تند نمی کنند؟ مسئله ای است که پاسخش پختگی بیشتری در مدیریّت کلان جامعه می خواهد. شاید شما دوره اول ریاست جمهوری بعد از انقلاب را به یاد نداشته باشید و شاید بعضی از شما اصلاً آن وقت به دنیا نیامده بودید. می دانید آن رئیس جمهور با رأی نسبتاً بالایی انتخاب شد. در بیت خود امام هم كسانی از حامیان ایشان بودند. بعضی از فرزندان امام ـ ذکوراً و اناثاً ـ از او حمایت می کردند. در جامعه هم از قشرهای مختلف، حتّی از روحانیان از ایشان حمایت می کردند و بالاخره او رئیس جمهور شد. رفتار امام طوری بود که مردم خیال می کردند که خود ایشان هم با او موافق است و آن قدر این رفتار با سعه صدر توأم بود که امثال مرحوم دکتر بهشتی معترض شدند. دکتر بهشتی بسیار مرد پخته، عمیق و مدیر با حوصله و با سعه صدری بود؛ امّا کار به جایی رسید که ایشان هم معترض شد. ولی امام هم چنان متانت خودش را حفظ می کرد. تا روزی که همة مردم فهمیدند که این دیگر به درد ریاست جمهوری نمی خورد و مجبور شد با لباس زنانه از کشور فرار کند. بعدها ایشان فرموده بود: من از اول با این شخص مخالف بودم. در حکمی هم که برای تنفیذ ریاست جمهوری ایشان دادند، اشاره ای داشتند؛ ولی چون اوّل کار بود، خیلی توجه نشد.
منظورم این است که آنهایی که به ظاهر قضاوت می کردند، فکر می کردند که وقتی مثلاً بعضی از فرزرندان و نزدیکان امام از ایشان حمایت می کنند، امام هم مخالفتی با ایشان نمی کرد، مثل دیگران خدمت امام رفت و آمد می کرد. در آن اوجی که امام قرار داشت، مصلحتی می دید که امثال ما نمی توانند درست آنرا درک کنند. امام ثابت کرد که خیلی بهتر از دیگران می فهمد چه کار باید کرد. البته دیگران را از انجام وظایفشان نهی نمی کرد. از دار و دسته آنها و از کارهایی که می کردند و حرف هایی که می زدند هم انتقاد می کرد؛ امّا این طور نبود که به شخص رئیس جمهور بگوید: تو به عنوان رئیس جمهور لیاقت نداری، یا بگوید: باید کنار بروی.
با توجّه به این نکته شما می توانید پاسخ بعضی سؤالاتتان را بگیرید. این که چرا مقام معظم رهبری آنجاهایی که ما حتّی یقین داریم که فردی صالح نیست، ایشان باز هم در شرایطی به صورتی حمایت می کنند، در یک کلمه باید گفت: ایشان افقی را می بیند که حفظ یک مصلحت اقوا و اهمّ دینی است. این مسئله باید به جایی برسد که همه مردم حقیقت را بفهمند. یک جمله از امیرالمؤمنین ـ صلوات الله علیه ـ در جریان قیام مردم علیه عثمان یادم آمد. در نهج البلاغه تعبیری دارد كه مضمونش این است: من به کشتن عثمان امر نکردم، نهی هم نکردم. اگر امر کرده بودم، قاتل او بودم.
حاصل این است که گاهی رفتاری از یک شخصی یک معنایی دارد و از دیگران معنای دیگری. این رفتار از آن شخص کاملاً صحیح و بجاست، امّا دیگران نباید از آن تقلید کنند. اینجا جای تقلید نیست. این گونه رفتار مقتضای آن مقام است، نه مقتضای حق آن شخص. او در مقام و در قلّه ای قرار دارد که بسیاری از افق های اطراف را باید ببیند، جرح و تعدیل کند، مصلحت و مفسده ها را با هم بسنجد و در مقطع نسبتاً طولانی مصلحت ها را با هم مقایسه کند. امّا دیگران این گونه مسؤولیّتی ندارند. آنها باید زمینه را فراهم کنند، برای این که او بتواند آنچه را مصلحت اصلی می داند، اعمال کند. این که مقام معظم رهبری می فرماید: هر کس هر چه می داند باید بگوید، روشن گری کنید؛ البته سعی کنید آنچه می دانید، درست باشد. اگر از ایشان سؤال کنیم: آقا، آیا شما هر چه را می دانید می گویید؟ قطعاً خواهند گفت: نه، من خیلی چیزها را می دانم ولی نمی گویم و نباید بگویم؛ امّا وظیفه من غیر از شماست. به هرحال، مقتضای ایمانی که ما، هم به اصل ولایت فقیه و هم به شخص ولیّ فقیه داریم و تجربه بیست ساله (بیش از بیست سال است که ایشان پست جانشینی ولی عصر ـ صلوات الله علیه ـ را عهده دار هستند) نشان داده است که رأی ایشان و رفتار ایشان صائب است. خیلی جاها ما فکر می کردیم باید به گونه دیگر رفتار کرد؛ بعد معلوم شد ایشان درست می گفتند. معنای پذیرفتن ولایت مطلقه فقیه همین است؛ ولی ممکن است برای آدم سؤال مطرح شود. این عیب ندارد که سؤال کنند و جواب را بهتر و شفاف تر بدانند. در یک کلمه ایشان وظیفه دارند که حتی المقدور به آتش فتنه دامن نزنند و بهانه به دست فتنه جویان ندهند؛ امّا دیگران هم وظایفی دارند که باید در موقع خودش انجام دهند و یکی از وظایف مهم که در همین بیانات اخیر ایشان بود، مسئله روشن گری است که همه باید این وظیفه را در حدّ توان خودمان، در آنجائی که مفاسد بیشتری بر آن مترتب نمی شود، انجام دهیم. این راجع به این سؤالتان بود. نمی دانم به قدر کافی روشن شد یا نه؟
سؤال یكی از دانشجویان:
البته بحث ما بر سر وظیفه خودمان است. ما اگر این کار را بکنیم، به این فتنه آتش زده می شود یا نه؟
حضرت استاد:
ظاهراً این جریانات اخیر جز سیاهی رنگی باقی نگذاشته است و بالاتر از سیاهی هم رنگی نیست.
سؤال یكی از دانشجویان:
در رابطه با تفکیک بین این جریانات و جریان شخص آقای هاشمی وظیفه ما چیست؟
حضرت استاد:
همان طور که عرض کردم بعد از جریان عاشورا و عکس العمل هایی که انجام گرفت، ابهامی باقی نماند.
سؤال یكی از دانشجویان:
دومین سؤالی که برای ما پیش آمده در واقع بیشتر مربوط به مراجعی است که در شهر قم فعالیّت می کنند. بعضی وقت ها مشاهده می شود در بعضی جریانات و اتّفاقاتی که می افتد، مراجع سکوت می کنند؛ در حالی که آن چیزی که به نظر ما می رسد این است که مراجع باید روشن گری کنند، صحبت کنند و نگذارند کار به جائی برسد که رهبری بیاید خودش را هزینه کند، از خودش حرف بزند و باعث شود که همة تهمت ها و تیرهای دشمن به سمت ایشان نشانه برود. غیر از مثلاً آقای نوری همدانی که ـ خدا را شکر ـ خوب موضع گیری می کنند، به موقع موضع گیری می کنند، سایر مراجع اینجور نیستند یا کامل سکوت می کنند یا بعد از این که مدتی می گذرد بیانیه ای می دهند که گاهی دو پهلو است. این رفتار متأثر از چیست؟ آیا متأثر از بیت واطرافیان ایشان است؟ اگر می شود بیشتر برای ما باز کنید و بگویید رفتار ما نسبت به این مراجع باید چگونه باشد؟
حضرت استاد:
علّت تفاوت عکس العمل مراجع محترم
از کسانی که ما به عنوان مرجع می شناسیم و مورد قبول صاحب نظران بی طرف هستند، سه گونه موضع گیری در مسائل مختلف سیاسی و اجتماعی می بینیم. البته کسانی که صلاحیّت مرجعیّت ندارند و بعضی گروهای خاصّ برای اغراض خودشان آنها را مطرح کرده اند، اصلاً مورد نظر نیستند. صحبت در مورد كسانی است که فی الجمله صلاحیّت مرجعیت دارند و مورد قبول و مورد احترام هستند، امّا در موضع گیری های سیاسی با هم متفاوت اند.
بعضی از ایشان هستند كه هم از لحاظ فقاهت، هم از لحاظ تقوا و عدالت در حدّ بالایی هستند، امّا به دلایلی دخالت در امور سیاسی را وظیفه خودشان نمی دانند. مهم ترین دلیل ایشان این است که مسائل سیاسی پیچ و خم هایی دارد که خود، نیاز به تخصّص دارد. باید وقت کافی بگذارند و مطالب را مطالعه کنند، اطلاعات کسب کنند و همچنین قدرت تجزیه و تحلیل مسائل را داشته باشند، نفع و ضررها را کاملاً بتوانند بسنجند؛ خلاصه اینکه شمّ سیاسی و توانائی قضاوت صحیح در مسائل سیاسی هزینه دارد. کسانی هستند که می گویند: ما آن فرصت و آن امکانات را برای این کار نداریم. اشتغالات علمی و مراجعات مردم در مسائل فقهی بگونه ای است که ما نمی توانیم در مورد مسائل سیاسی تحقیق کنیم تا بتوانیم خبره شویم و نظر دهیم؛ چون نظر دادن تخصّص می خواهد و اگر بخواهیم بدون این تخصّص نظر بدهیم، ناچار مقلّد دیگران خواهیم بود؛ یعنی از دیگران باید بگیریم. وقتی خودمان در مسئله ای صاحب نظر نیستیم، باید ببینیم دیگران چه می گویند، حرف آنها را بپذیریم و در اینجا لغزش های زیادی ممکن است اتّفاق بیفتد. کما این که در طول تاریخ از این چیزها اتفاق افتاد. برای اینکه ما از این لغزش ها سالم باشیم، اصلاً وارد نمی شویم. ما مراجعی داریم که اصلاً خودشان نه تلویزیون می بینند و نه روزنامه می خوانند. خیالشان را از این چیزها راحت کرده اند و فقط سروکارشان با کارهای فقهی است. خودشان هستند و درسشان و مراجعاتی که دارند.
بعضی؛ از ایشان دیدار با گروه های مختلف را می پذیرند. خانه ی بازی دارند؛ هر کسی آمد، آمد. پذیرفتن کسی معنایش تأیید آن شخص نیست. بعضی؛ دیگر به هیچ وجه ارتباطی با شخصیّت های سیاسی نمی گیرند؛ آنهایی هم که اصلاً ارتباط ندارند، محدود هستند. آنها هم سلیقه خودشان را دارند. به هرحال این گروه کسانی هستند که تعمداً از مسائل سیاسی کنار کشیده اند، بخاطر این که در خطرهایش نیفتند. می گویند: پرداختن به این مسایل نیاز به وقت دارد و امکاناتی می خواهد که ما در اختیارمان نیست و ممکن است اشتباه کنیم و اشتباه ما موجب خطر برای جامعه شود. ما باید از این بزرگان تشکر کنیم؛ چرا که شما وقتی تشخیص می دهید که صلاحیّت اظهار نظر در این کار را ندارید و اظهار نظر نمی کنید، این خطری ایجاد نمی کند. خطر از ناحیه كسانی ایجاد می شود که صلاحیّت اظهار نظر ندارند و اظهار نظر می کنند. نمونه اش را داشتیم که بعضی موضع گیرهایشان، در جهت حرکت انقلاب بود. برای انقلاب هم خدمت کردند، امّا دیدشان سطحی بوده است. دلیل این مطلب هم این است که در یک موقع دیگری ضررهایی به انقلاب زدند.
پس، آن کسانی که اصلاً وارد این مسائل سیاسی نمی شوند، عذرشان این است که ما در این مسائل صاحب نظر نیستیم و تخصّصی در این مسائل نداریم و می ترسیم اشتباه کنیم و موجب خطری برای جامعه شود. ما از آنها باید آنچه را در آن تخصص دارند توقع داشته باشیم؛ مسئله شرعی از آنها بپرسیم، درس از آنها بخواهیم. اما در مسائل سیاسی نباید به آنها مراجعه کرد.
گروه دیگری هستند که در کنار فعالیت های علمی و فقهی شان و رسیدگی به امور مردم، وقت و شأنی را برای پرداختن به مسائل سیاسی می گذارند. یا شمّ سیاسی قوی دارند یا استعداد بیشتر برای این مسائل دارند که دیگران ندارند یا وظیفه خودشان می دانند که در این کارها دخالت کنند و طبعاً باید برایش هم وقت کافی بگذارند. روزنامه های مختلف را می خوانند. رادیوهای خارجی و داخلی را می گیرند. با اشخاص و گروه های مختلف تماس می گیرند. بحث می کنند. کسب اطلاع می کنند. برای اطلاعات و ارتباط، کانال های مختلف دارند؛ یعنی به حدّی می رسد که به خودشان اجازه می دهند که خود را در این مسائل صاحب نظر بدانند. شرایط هم به توفیق الهی به گونه ای پیش آمده که دوستانی الهی کمک شان می کنند و از گروه های مختلف اطلاعاتی در اختیارشان می گذارند و خودشان هم فراست و زیرکی خاصی دارند که می توانند، خالص را از ناخالص جدا کنند. این یک موهبت الهی است.
از حضرت امام(ره) نقل شده که فرموده بودند: هر کس دو تا جمله با من صحبت کند من ته دلش را می خوانم. این یک فراست خدادادی است. یک شخصی ممکن است با کسی ساعتی، بلکه مدت ها هم ارتباط داشته باشد، ولی آخرش هم نتواند بفهمد او چه کاره است؛ امّا امام(ره) می فرمود: هر کس دو تا جمله با من صحبت کند، می فهمم چه کاره است. اگر كسانی چنین فراست خدادادی داشته باشند، وقت هم صرف کنند، فرصت و امکانات هم داشته باشند، قاعدتاً اغلب کارهای شان و موضع گیری هایشان مطلوب خواهد بود. فرض این است که هم علم، هم تقوا و هم دل سوزی برای اسلام دارند. در این زمینه هم کار می کنند و فراست و فطانت هم دارند، در این صورت نتیجه گیری ها مطلوب خواهد بود. می بینید بعضی مراجع به موقع موضع گیری می کنند، رفتار شجاعانه ، گاهی ایثارگرانه و واقعاً؛ فداکارانه دارند و کارهایی که معمولاً یک مرجع نسبت به مرجع دیگری انجام نمی دهد، انجام می دهد. اینها واقعاً؛ از فداکاری هایی است که خیلی قابل تحسین است. این هم به؛ خاطر شرایط خاص و هم تجربه زیاد است؛ یعنی زیاد وقت گذاشته اند و ارتباط شان با گروه های مختلف وجود دارد و اطلاعات شان کانالیزه نمی شود، بلکه راه های مختلف دارند و می تواند قضاوت کنند.
گروه دیگری هم هستند که بینا بین هستند. یا کانال ارتباطی شان ضعیف است یا آن فطانت خدادادی در مسائل سیاسی اجتماعی را ندارند. اینها همیشه موضع قاطعی؛ نمی گیرند و احیاناً اشتباهاتی از آنها سر می زند. بنابراین علّت این که چرا اینها اختلاف دارند، برمی گردد به این نکته هایی که اشاره کردم.
امّا ما باید چه کار کنیم؟ ما نسبت به آنهایی که واجد همه شرایط هستند که عرض کردم: گروهی كه هم صلاحیت ذاتی و موهبت خدادادی را دارند و هم شرایط اجتماعی برایشان فراهم است و از کانال های مختلف می توانند کسب اطلاع کنند، فرصت کافی هم برای مطالعه و بررسی مسائل دارند، از اینها باید واقعا قدردانی کنیم و در هر جا می توانیم حمایت و تقویتشان کنیم؛ چرا که تقویت آنها تقویت حقّ، تقویت رهبری، تقویت انقلاب و اسلام است. نسبت به آنهایی هم که اصلاً دخالت نمی کنند، باید سعی کنیم که توقع مان در همان حدّی باشد که برای خودشان قائلند. می گویند: ما سیاسی نیستیم و مهارت نداریم، ما هم توقعی نداشته باشیم. اما آن گروه سوم را باید سعی کنیم حتی المقدور اطلاعات صحیح در اختیارشان بگذاریم. بیشتر با آنها ارتباط برقرار کنیم و اگر نقطه ضعفی دارند، سعی کنیم برطرف شود.
اهمیت مرجعیت
البته این مصلحت را فراموش نکنیم که حفظ مرجعیّت در جامعة ما ارزش بزرگی است. اگر خدای ناکرده این جایگاه مخدوش شود، چیزی نمی تواند جای آن را بگیرد. شما اصل این نهضت و انقلاب و تاریخچه اش را ملاحظه فرمایید؛ بسیاری از مردمی که حاضر شدند در مقابل ارتش شاه قیام کنند، همین مردم کوچه و بازار متدین، مسجدی، تکیه ای و اهل نماز بودند. اینها حرفشان این بود: چون مرجع تقلید ما دستور داده، این کار را می کنیم. من شاهد بودم و از همان اوایل با آنها ارتباط داشتم. از تجار تهران، از شخصیّت هایی که هر کاری می خواستند انجام دهند، به نحوی از مرجعشان سؤال می کردند که آیا جایز است برایمان که این کار را بکنیم یا نه؟ وقتی اجازه می گرفتند، حاضر بودند تا پای جان بروند و خیلی راحت جلوی سرنیزه های گارد شاه هم می رفتند. سینه هایشان را باز می کردند می گفتند: بزن. و هر مشکلی که پیش می آمد نگران نبودند؛ چون معتقد بودند وظیفه؛ شرعی شان است و مرجع تقلیدشان دستور داده است.
این موقعیت با هیچ چیز قابل مقایسه نیست. چه کسی می تواند جای این موقعیت را بگیرد؟ اگر یکی از این مراجع در یک جایی اشتباهی کرد، ـ بالاخره معصوم که نیست ـ در اثر اطلاعات غلط، اشتباهی کرد، اگر ما مرجعیّت را تضعیف کنیم، سرمایه هنگفتی را مفت از دست داده ایم. باید سعی کنیم این موقعیت محفوظ باشد. احترام به شخص محفوظ باشد، و حتی المقدور او را کمک کنیم تا اشتباهش را جبران کند؛ و دست کم جریان را مسکوت بگذاریم و خیلی روی آن مانور داده نشود و طوری نشود که در سطح عموم موقعیت مرجعیت تضعیف شود.
می دانید كه همه مردم نمی توانند همه مسائل را از هم تفکیک کنند و در مورد اشتباه یک شخص بگویند: این مربوط به این شخص بوده است. یک روحانی که اشتباهی را مرتکب شود، می گویند: آخوندها این جور هستند. اگر یک مرجعی در جایی اشتباه کند، اگر آن اشتباه را در بوق کنند و روی آن مانور بدهند، فردا همه مراجع زیر سؤال می روند و دیگر کسی به حرف هیچ مرجعی اعتماد نمی کند. دیگر مردم فرصت این را ندارند که ببینند فرق این مرجع با آن مرجع چه بود؛ اینجا چه طور شد که اشتباه کرد. ایمانشان سست می شود.
ما نباید سرمایه ای را که برای حرکت های اجتماعی لازم داریم، مفت از دست بدهیم. از این جهت این نکته را باید در نظر داشته باشیم که نسبت به مراجع حریمی قائل باشیم و به آسانی موقعیت آنها را تضعیف نکنیم. البته آنهایی را که یقین داریم موضع شان صحیح است و در جهت تقویت رهبری و نظام و انقلاب است، بی دریغ حمایت کنیم؛ امّا نسبت به دیگران هم سعی کنیم موجب تضعیف و تخریبشان نشویم، والّا سرمایه ای را از دست داده ایم که به این زودی ها قابل جبران نیست.
سؤال یكی از دانشجویان:
بسم الله الرحمن الرحیم
غرض اولیه از آمدن به اینجا دیدن شما و استفاده از صحبت های شما است. حدیثی است که می فرماید: دیدار عالم عبادت است. فکر می کنم ما تا الان خیلی استفاده کرده ایم وان شاءالله ثواب این عبادت برای ما نوشته شود.
دعائی از مقام معظم رهبری ـ مد ظله العالی ـ نقل شده، که در این فتنه های اخیر فرموده اند: ـ به مضمون عرض می کنم ـ در فتنه های سخت تر و پیچیده تر از این که پیش روست، ما را هم حفظ بفرما! این دعا یک مقدار سنگین بود. این فتنه هائی که گذشت، مخصوصاً هتک حرمتی که نسبت به امام(ره) کردند، هتک حرمتی که نسبت به عاشورا کردند، تا حدود زیادی حقّ و باطل مشخص شده بود. امّا حالا با این دعایی که حضرت آقا کردند، فکر می کنم فتنه هایی پیش روست که حقّ و باطل به آسانی مشخص نیست. حالا این نگرانی از آینده برای ما ایجاد کرده است. البته این به معنای یأس و ناامیدی نیست؛ امّا نگران خودمان هستیم. در جریان اخیری که گذشت، متأسفانه دیدیم که خیلی از بزرگان، خیلی از خواص ـ نمی خواهم لفظ «چپ کردن»؛ را به کار ببرم ـ از آرمان هایی که داشتند، منحرف شدند ...
حضرت استاد:
تعبیر خود آقا را به کار ببرید: «زاویه گرفتند.»
ادامه سؤال یكی از دانشجویان:
بله؛ زاویه گرفتند. خیلی ها این نظام را از دست رفته دیدند. نمی توانیم یک سری چیزها را بگوییم، فریاد بزنیم. باید در سینه نگه داریم. حداقل درد دل کنیم.
همین مراجعی که شما فرمودید: حالا یا مراجع ولایت فقیه را قبول دارند. می دانند ولایت فقیه جزئی از ارکان اسلام و ارکان دین است یا قبول ندارند. مرجعی که بخواهد یک گوشه بنشیند، اصلاً کاری به حکومت اسلامی نداشته باشد، نتیجه اش شعار مردم قم بود که مرجع بی بصیرت نمی خواهیم؛ همین است. این مرجع را برای چه می خواهیم؟ مرجعی که حکومت غیر اسلامی هم باشد، می تواند مرجع اسلامی باشد.
در مورد این سؤال هم توضیحی بدهید که بصیرتی که حضرت آقا فرمودند، روشن گری که حضرت آقا فرمودند، نقش عمار یاسر که برای عموم فرمودند و نقش افسران جوانی که برای دانشجویان فرمودند، همه اینها یک سری مسائلی است که دانشجویان برای درک آنها نیاز به فرمایشات بزرگترها دارند. در مورد بحث فتنه های بعد از این، نگرانی ای که از آینده داریم، مقداری توضیح بدهید.
سؤال دیگر در مورد بحثی است که در دانشگاه ها خیلی رواج پیدا کرده است و آن مسئله ـ متأسفانه ـ عبور از خط قرمزهای قشر ارزشی دانشگاه است. خط قرمز هایی که در حادثه هجده تیر 78 هم پیش آمد. عکس حضرت آقا را آتش زدند، توهین کردند. خود حضرت آقا هم فرمودند که سعه صدر داشته باشید، صبر کنید. اما مسائل طوری رقم خورد که تا حدودی عبور کردند و اگر پا را فراتر از این بگذارند دیگر آن سعه صدر را یک مقدار از دست می دهیم. ـ دعا بفرمایید صبر داشته باشیم ـ البته عبور از خط قرمزها تا حدودی به تنبلی و کم کاری ما برمی گردد که نتوانستیم کار خودمان را درست انجام بدهیم و دانشجویانی که در دانشگاه حضور دارند را به سمت ارزش های اسلامی هدایت کنیم و برایشان مسئله ولایت فقیه را جا بیاندازیم. ضعف ما بوده؛ امّا الآن چه کار کنیم؟ الآن متأسفانه کسانی در میان دانشجویان هستند که علناً به حضرت آقا توهین می کنند، علناً به حضرت امام(ره) توهین می کنند. این را هم بفرمایید که ما با مسئله عبور از خط قرمزها چگونه برخورد کنیم؟
حضرت استاد:
امتحان لازمه حیات دنیوی
مسئله وجود فتنه ها و حوادثی که در آن حقّ و باطل با هم آمیخته می شود و تشخیص آن مشکل می شود، تا می رسد به جایی که کسانی جرأت پیدا می کنند که علناً علیه حق قیام می کنند و مشکلاتی را برای جامعه ایجاد کنند ـ که نمونه اش در روز عاشورا در محدوده ای اتفاق افتاد ـ از لوازم زندگی این دنیاست. در تاریخ هیچ زمانی نبوده که بشر از این مسایل فارغ باشد و تا زمانی که خدای متعال صلاح بداند و شرایط اجتماعی طوری بشود که مصلحت در ظهور آقا باشد و ایشان تدبیر نهایی را بفرمایند و آن وعدة الهی تحقق پیدا کند ـ یعنی بشر از همه جا سرخورده شود و نهایتاً تسلیم حق شود ـ این برنامه ادامه خواهد داشت.
معنای فتنه که خیلی به معنای امتحان نزدیک است، لازمه این زندگی است. به یک معنا می شود گفت: هدف قریب آفرینش انسان دراین عالم همین است: «الَّذی خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَیاةَ لِیَبْلُوَكُمْ أَیُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً ...»[1].؛ این آزمایش در عرصه های مختلف لوازمی دارد. در عرصه های سیاسی، اجتماعی همین هائی است که ملاحظه می فرمایید. ما در عرصه های فردی هر روز امتحان هایی داریم. دائماً آنچه برای ما زمینه تکلیفی فراهم می کند، یک امتحان است. در عرصه های خانوادگی، در محیط های نسبتاً کوچک محلی و دانشگاهی و صنفی و امثال اینها، تا می رسد به عرصه اجتماعی و بین المللی؛ همه اینها امتحان های خاصّ خودش را دارد و ما دائماً در معرض این امتحانات هستیم و خواهیم بود.
انسانی که آفریده شده برای امتحان دادن، اگر بخواهد احساس مسؤولیّت داشته باشد و نسبت به آینده خود حساسیّت داشته باشد، باید این اضطراب را و این نگرانی را داشته باشد. گاهی از عهده امتحان برمی آئیم و گاهی نه. ما که معتقد به ربوبیّت مطلق الهی هستیم، نهایتاً؛ باید دستمان را پیش خدا دراز کنیم که خدا ما را حفظ کند.
دعایی که آقا فرمودند، براساس همین بینش اسلامی است که ما دائماً در معرض امتحان هستیم و خدا باید همه را حفظ کند. ما هم باید یاد بگیریم و این حال را داشته باشیم که دائماً از خدا بخواهیم که ما را در مقابل امتحانات مختلف حفظ کند.
سخت تر بودن امتحاناتِ مراحل بالاتر
طبعاً امتحانات، هر روز سخت تر از قبل خواهد بود؛ عیناً مثل امتحانات دوره های آموزش است. امتحان سال اول آسان تر است؛ امتحان سال دوم سخت تر می شود؛ سال سوم همین طور؛ تا می رسد به امتحان کنکور که سخت ترین امتحانی است که واقع می شود. این امری طبیعی است.
اگر گفته می شود ما امتحانات سخت تری در پیش داریم، طبیعت امتحان همین است. کسانی که یک مرحله از امتحان را گذرانده اند و قبول شده اند، باز امتحان دیگری باید برایشان پیش بیاید تا معلوم شود در مرحله عالی تر قبول می شوند یا نه؟ این تحلیلی بود از این که اصلاً زندگی ما در این عالم چگونه است؟ چرا این فتنه ها پیش می آید؟ چرا این خطرها به وجود می آید؟ و چرا باید به خدا پناه ببریم؟
وظیفه اهل علم
امّا وظیفه ما به عنوان افرادی که بیشتر در جامعه با مسائل فکری سر و کار داریم، چیست؟ چه ما طلبه ها و چه شما دانشجویان؛ مسئولیّتی که ما در جامعه داریم، بیشتر مربوط به همین بُعد است. از این جهت است که ما تکلیفمان در این زمینه سخت تر است. باید بیشتر فکر کنیم. بهتر فکر کنیم و هم داده های فکری را به دیگران منتقل کنیم؛ به سایر مردمی که به اندازه ما فرصت شناخت ندارند کمک کنیم. زحماتی که ما می توانیم بکشیم و نتیجه اش را در اختیار دیگران قرار بدهیم، خود روشن گری است که نخبگان باید نسبت به سایر مردم داشته باشند. مهم ترین وظیفه ای که در این عرصه متوجه ما می شود، به خصوص در این شرایط بعد از انقلاب و در مقابل خطرهایی که ما را تهدید می کند و بعضی از نمونه هایش ظاهر شده است، مثل عبور از خط قرمزهایی که فرمودید، دو وظیفه مهم است: یکی این که سعی کنیم حقایق را بهتر بشناسیم، و دیگر این که خودمان بیشتر را برای انجام وظیفه آماده کنیم.
حقایقی را که ما باید بشناسیم دو بُعد دارد: یک بُعد حکمی و یک بُعد موضوعی؛ یعنی یکی این که بفهمیم وظیفه شرعی و حکم خدا چیست؟ دیگر این که حکم خدا را امروز چگونه باید پیاده کرد؟ کسب بینش کلی نسبت به معارف اسلامی، تا برسد به احکام فقهی، کاری است که احتیاج به مطالعه بیشتر در زمینه معارف اسلامی و آشنا شدن با حقایق دین دارد. آشنائی در ابعاد مختلف، از اعتقادات گرفته تا ارزش ها و بعد هم احکام و وظایف اجتماعی.
هیچ وقت نباید فکر کنیم که ما نیازی به یادگیری مسائل نداریم و به قدر کافی با معارف اسلامی آشنا هستیم. این اولین دام شیطان است. هر وقت ما احساس کنیم که از آموختن بی نیاز شدیم، همان جا اوّلِ لغزش و نهایتاً سقوط است.
دوم تشخیص موضوع است. آنچه مقام معظم رهبری عمدتاً در مورد بصیرت سفارش می کنند به این بُعد مربوط می شود. همه می دانند برای حفظ احکام اسلام امر به معروف واجب است، نهی از منکر واجب است، حفظ نظام اسلامی واجب است و الی آخر؛ امّا این که امروز این احکام را چگونه باید پیاده کرد؟ این کاری که این گروه خاصّ انجام می دهند، چقدر به ضرر اسلام است؟ چگونه باید با آن مقابله کرد؟ اینها احتیاج به بصیرت دارد؛ و نیاز به بصیرت آن وقت افزوده می شود که شگردهای مختلف شیطانیان آن چنان پیچیده می شود که اشخاص زیرک هم فریب می خورند. باز نمونه هایش را در همین ایّام داریم؛ کسانی که آدم توقّع نداشت که چنین اشتباهاتی را در تشخیص داشته باشند، می بینیم که مبتلا می شوند و عوضی می فهمند.
برای این که در این دام ها نیفتیم، باید کسب بصیرت کنیم. اما این که چگونه باید این بصیرت را کسب کرد، داستان دیگری است. امیدواریم ـ ان شاءالله ـ هم از بیانات خود مقام معظم رهبری و هم از کسان دیگری که هم فکر ایشان هستند، استفاده کنیم.
به هرحال، جمع بندی بحث این است که ما در بُعد شناخت معارف اسلامی و کیفیت پیاده کردن آن تلاش کنیم. این کاری است که بسیج دانشجویی عهده دار شده است. ما برای جوانان تحصیل کرده مان در محیط دانشگاه باید سعی کنیم این بینش ها را گسترش بدهیم. هم خودمان بهتر بفهمیم، هم به دیگران بیشتر منتقل کنیم. این کار بسیار عظیمی است. هر قدر جامعه ما در جهت صحیح، پیش رفته مرهون همین فعالیت ها بوده است.
امّا بُعد دوم قضیه این است که خیلی وقت ها آدم چیزی را می فهمد و می داند که وظیفه اش این است، امّا همّت عمل را ندارد، یا حتّی ممکن است نسبت به بعضی اشخاص به این نتیجه برسد که اینها خوب می فهمند وظیفه شان چیست و چه کار باید بکنند، امّا نمی کنند. شاید الان در ذهن شما بعضی مصادیق باشد که مطمئن هستید که در این جریانات خوب می فهمیدند که چه کار باید کرد، امّا نکردند. ما باید نگران باشیم که نکند ما هم در آینده این گونه عمل کنیم. تلاش کردیم، حکم خدا را هم فهمیدیم و راه اجرایی آن را هم پیدا كردیم؛ امّا نکند که بعد از فهمیدن در اجرا تنبلی کنیم و موانعی برای اجرای آن داشته باشیم.
این احتیاج به خودسازی دارد. ما در کنار برنامه ای که برای کسب شناخت و بینش و بصیرت بیشتر داریم، باید برنامه ای هم برای خودسازی داشته باشیم. همه اینها در یک کلمه خلاصه می شود و آن، این که فریفته دنیا نشویم: «یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا ...»[2].؛ همه کسانی که لغزش هایی کردند، دلبستگی به امور دنیا آنها را به این لغزش ها کشاند، یا پول، یا مقام، یا شهوت. ما اگر بخواهیم به دام آنها نیفتیم، باید با زخارف دنیا، با عوارض دنیا برخورد منفی داشته باشیم؛ سعی کنیم از آنها فرار کنیم و نسبت به آنها دلبستگی پیدا نکنیم. عمده؛ فریب دنیا در این سه چیز است.
ما باید خودسازی کنیم و با لذت های حیوانی مبارزه کنیم. در دام اینها نیفتیم. دنبال پول، ثروت، پست و مقام نباشیم. اگر این روحیّه را در خودمان تقویت نکنیم، هیچ ضمانتی ندارد که ما هم به آن دامی نیفتیم که کسانی که الان نسبت به آن ها نفرت داریم، افتاده اند. آنهائی که الان ما این قدر نسبت به آنها نفرت داریم، در همین دام ها افتادند، جوان ترهایشان بیشتر دنبال شهوات و پیرترهایشان بیشتر دنبال مقام و موقعیت بودند؛ می گویند :امر، باید امر ما باشد. هر چه ما دستور می دهیم، عمل شود. این نوعی جنون است. و سرانجام ثروت اندوزی؛ ما باید از همین امروز تصمیم بگیریم با این سه عامل شیطانی مبارزه کنیم؛ به فکر جمع كردن ثروت نباشیم. شیطان آدم را فریب می دهد؛ می گوید: تا آدم پول نداشته باشد نمی تواند برای اسلام کار کند! جمع ثروت ها کم کم به جایی می رسد که ثروت کل کشور باید در اختیار ما و بچه هایمان و باندمان باشد، تا بتوانیم برای اسلام خدمت کنیم! این مسئله از همین جا شروع می شود که همین امروز من به فکر افزایش حقوق و درآمدم از هر راه ممکنی هستم؛ و این یعنی دلبستگی به ناحقّ.
البته آدم باید از نظر مادی تأمین شود، امّا این كه دوست داشته باشم که بیشتر داشته باشم، بهتر بخورم، بهتر بپوشم، خانه بهتر و ماشین زیباتر داشته باشم، یا به فکر شهوت یا به فکر مقام باشم، اینهاست که آدم را و هر پهلوانی را به زانو در می آورد. آنهایی که توانستند به جایی برسند و به اسلام خدمتی بکنند، کسانی بودند که از این سه چیز و لوازمش رهیدند. از جوانی خودشان را ساختند که در بند اینها نباشند.
حاصل سخن در مورد این که فرمودید وظیفه ما چیست، وظیفه ما این است: اول، شناختمان را نسبت به حقایق دین تقویت کنیم و بعد این شناخت را نسبت به دیگران گسترش دهیم. دوم، خودسازی کنیم که در دام دنیا نیفتیم. مظهر و نماد دنیا هم بیشتر این سه چیز است.
همه را به خدا می سپاریم و امیدواریم که شما هم ما را از دعا فراموش نکنید؛ ما هم ان شاءالله وظیفه دعاگویی را انجام خواهیم داد.
وصلی الله علی محمد و آله الطاهرین

1. الملک / 2 .
2 . فاطر / 5 .
------------------------
منبع : mesbahyazdi.ir