امام خمینی(رحمت الله علیه) و خانواده

حضرت امام هرگز از همسر خویش توقعی نداشتند و انجام امور منزل را جزء وظایف ایشان نمی‎دانستند و حتی از انجام برخی از امور خانه توسط همسر خود ممانعت کرده، به فرزندان خویش متذکر می‎شدند، کارها را انجام دهند.

احترام به همسر
همسر امام که سال ها در سایه این آفتاب جهانی می زیسته و صندوقچه ای از خاطرات و حوادث تلخ و شیرین زندگی امام را در سینه دارد؛ درباره رفتار امام می گوید:
"حضرت امام به من خیلی احترام می گذاشتند و خیلی اهمیت می دادند. هیچ حرف بد یا زشتی به من نمی زدند... امام حتی دراوج عصبانیت هزگز بی احترامی و اسائه ادب نمی کردند. همیشه در اتاق جای بهتر را به من تعارف می کردند."
به واقع احترام متقابل، اکسیری است که زندگی خانوادگی را به کانون سعادت و کامیابی مبدل می سازد.اگر ارتباط همسران و رفتار و گفتار آنان با احترام و تکریم باشد، بهترین آموزشگاه ادب در خانه، این دنیای کوچک، ایجاد خواهد شد و در این آموزشگاه، فرزندان و انسان های فردا آموزش خواهند دید. احترام امام به همسرشان چنان مشهود بود که همه اهل خانه به گونه ای صحنه هایی از آن را ترسیم کرده و در مورد رفتار کریمانه و احترام آمیز امام بسیار سخن گفته اند؛ از جمله دختر امام می گوید:
" برخورد حضرت امام با همسرشان در عین صمیمت و محبت بسیار محترمانه بود. در تمام مسائل شخصی و خانوادگی نظر خانم محترم بود و ایشان هیچ گونه دخالتی در امور داخلی منزل نداشتند."
احترام به سلیقه های یکدیگر یکی از بهترین شیوه های ایجاد تفاهم در خانواده هاست. امام در زندگی خود از این اخلاق نیکو بسیار استفاده می کردند. در احادیث و روایات نورانی ائمه (علیهم السلام) نیز بحث اکرام و احترام به همسر به عنوان یک اصل اساسی برای استحکام روابط خانوادگی مطرح شده است. امام صادق(علیه السلام) در این زمینه می فرماید:
"مَن اَتَّخَذَ اِمرأة فـَلیکرمَها. هر کس زنی بگیرد، باید او را احترام کند.
و نیز پیامبر گرامی اسلامی می فرمایند: 
"... اخذتموهنّ علی امانات الله ...، شماها زنان را به عنوان امانات الهی گرفتید."
پیامبر می فرماید:" آن قدر جبرئیل سفارش زنان را نمود، تا آن جا که گمان کردم برای شوهر جایز نیست به زنش اف بگوید".
احترام زن در اسلام به گونه ای تأکیدی مطرح شده است.
" زن از نظر اسلام میهمان محترمی است که از جنبه احترام، میهمان است و از جهت دخالت در امور زندگی، شریک صاحب خانه ( شوهر) و از نظر امور داخلی، مدیر و سرپرست است."
در مورد مصادیق روایات ذکر شده با تأملی کوتاه در زندگانی امام می بینیم چگونه این احادیث شریف مورد توجه قرار گرفته و تطبیق با عترت، زندگی ایشان را نورانی کرده است. همسر امام آن گاه که از احترام امام به خود سخن می گوید، بیان می کند:
" تا من نمی آمدم سرسفره، خوردن غذا را شروع نمی کردند. به بچه ها هم می گفتند، صبر کنید تا خانم بیاید."
در همین زمینه دختر بزرگ ایشان می گوید:" اگر بگویم که در طول شصت سال زندگی، زودتر از خانم دستشان توی سفره نرفت، دروغ نگفته ام. اگر بگویم کوچک ترین توقعی از ایشان نداشتند، دروغ نگفته ام. حتی می توانم بگویم در طول شصت سال زندگی هیچ وقت یک لیوان آب هم از خانم نخواستند."
احترام فراوانی که امام برای همسر خویش قائل بودند، جزء روش و منش زندگی ایشان شده بود، به گونه ای که حتی در تبعید، آن جا که همسرشان همراه ایشان نبود، همواره نسبت به وضع خانواده دغدغه خاطر داشتند. این مطلب را از نامه های آن بزرگوار به فرزندانش می توان دریافت. امام در نامه هایی به فرزند بزرگوارش، مصطفی، از ترکیه (بورسا) چنین می نویسد:
" لازم به تذکر نیست که باید با مادر و متعلقین با کمال مهربانی و عطوفت رفتار نمایید، مخصوصاً خدمت کنید به مادر که رضای خدای تعالی در آن است."
میزان علاقه امام به خانواده و به ویژه همسر بزرگوارشان، در نامه ها و سخنان و پندهایی که به فرزندان خویش داشته اند، کاملاً مشخص و مشهود است. 
علاقه امام به همسرشان تا آن جاست که همسر ایشان می گوید:
" احترام مرا نگه می داشتند و حتی حاضر نبودند که من در خانه کار کنم. همیشه می گفتند: جارو نکن. و اگرمی خواستم لب حوض روسری بچه را بشویم، می آمدند و می گفتند: بلند شو، تو نباید بشویی. من پشت سرایشان اتاق را جارو می کردم... یک روز وقتی ناهار تمام شد من نشستم لب حوض تا ظرف ها را بشویم. ایشان همین که دیدند من دارم ظرف ها را می شویم، به فریده، یکی از دخترها که در منزل ما بود، گفتند: فریده! بدو، خانم دارد ظرف می شوید حتی وقتی وارد اتاق می شدم، به من نمی گفتند که در را پشت سرم ببندم."
با توجه به تعالیم و دستورهای دین مبین اسلام در روایات و آیات، انجام امور خانه و به عبارت دیگر خانه داری، جزء وظایف واجب زن به شمار نمی آید؛ حتی شیردادن به فرزند نیز بر زنان واجب نیست. انجام کارهای مربوط به خانه از سوی زن جنبه احسان و لطف دارد. اگر متون روایی را بررسی کنیم، می بینیم خدمت زن در خانه مستحب است. چنان که در"وسایل الشیعه" بابی به عنوان " باب استحباب خدمة المراة زوجها فی البّیت" وجود دارد. در این باب می خوانیم:" زن صالحه از هزار مرد غیر صالح بهتراست و هر زنی به مدت هفت روز در خانه به همسرش خدمت کند، خدا هفت در از درهای جهنم را بر او ببندد و هشت در از درهای بهشت را بر او بگشاید و او از هر دری که خواست، وارد شود"، پس گر چه امور خانه وظیفه زن نیست، ولی به قصد تقرب به خداوند متعال، وی در انجام آنها باید کوشا بوده، با اخلاص، به امر خانه داری بپردازد.
در همین کتاب شریف آمده است:
" اگر بانویی با ظرف آبی همسرش را سیراب کند، به اندازه عبادت یک سال که روزها روزه باشد و شب ها در حال عبادت، به او خیر عطا می شود."
اکنون که دانستیم اسلام در مورد"زن" و وظایف او چه دیدگاهی دارد، به سیره عملی حضرت امام بر می گردیم و مصداق بارز برخورد دینی و اسلامی را بررسی می کنیم.
حضرت امام هرگز از همسر خویش توقعی نداشتند و انجام امور منزل را جزء وظایف ایشان نمی‎دانستند و حتی از انجام برخی از امور خانه توسط همسر خود ممانعت کرده، به فرزندان خویش متذکر می‎شدند، کارها را انجام دهند.
یکی از فرزندان امام می گوید: " اگر روزی خانم غذا را تهیه می کردند، هر چقدر هم که بد می شد، کسی حق اعتراض نداشت و امام از آن غذا تعریف می کردند. خانم اگر کاری در خانه انجام می دادند، حتی اگر استکانی را جا به جا می کردند و ما نشسته بودیم، امام با ناراحتی به ما می گفتند: شما نشسته اید و خانم کار می کنند!".
یکی از نتایج مهم و ارزشمند احترام به دیگران، آموزش و تعلیم اخلاق نیکو به دیگران و به ویژه کودکان است. آن گاه که مرد در خانه به عنوان همسری وظیفه شناس همواره همسر خود را مورد احترام قرار داده، در مقابل فرزندان از زحمات وی سپاسگزاری کند و نیز زن، مقام همسر را در نظر داشته، با او محترمانه و مهربانانه برخورد کند، فرزندان آن ها نیز، این سجیه اخلاقی را در زندگی خویش خواهند داشت. 
در سخنان فرزندان امام اثر شگرف احترام و تکریم بسیار واضح و بارز است. فرزند امام می گوید:" اگر ما دو سه نفری با هم نزد امام می رفتیم و صحبت می کردیم امام می فرمودند:
چرا این جا نشسته اید و مادرتان در آن حیاط تنهاست؟ بروید پهلوی مادرتان صحبت کنید".
ابراز علاقه و محبت به همسر که نماد بارز آن در احترام به او ظهور می کند، فرزندان را نسبت به عظمت مادر آگاه کرده، آنان نیز برخوردی کریمانه و محترمانه خواهند داشت. فرزند امام در جای دیگر می گوید:" ( امام ) همیشه خیلی به خانم احترام می گذاشتند و خیلی به ایشان اظهار محبت و علاقه می کردند و مقید بودند این اظهار محبت و علاقه را جلوی ما فرزندان علنی کنند."
یکی دیگر از فرزندان امام می گوید: 
" یک روز من ایستاده بودم و دخترهایم نشسته بودند. ایشان ( امام) با ناراحتی گفتند:
بلند شوید، بروید، مادر شما جلوی شما ایستاده، چرا شما نشسته اید، بلند شوید از جایتان!"
احترام به مادر درمبانی دینی ما بسیار مهم شمرده شده و بر آن تأکید فراوان شده است؛ به همین دلیل پیشوایان دینی و رهبران مذهبی ما این نکات را در زندگی خود رعایت می کردند. بر ماست که به عنوان پیروان آنها دنباله روی شیوه و منش آنها باشیم و رفتار آنها را سرلوحه ی زندگی خود قرار دهیم.

منبع: مطهری فمیلی