خلف وعده مانعی برای استجابت دعا

« یا بَنی إِسْرائیلَ اذْکرُوا نِعْمَتِی الَّتی أَنْعَمْتُ عَلَیکمْ وَ أَوْفُوا بِعَهْدی أُوفِ بِعَهْدِکمْ وَ إِیای فَارْهَبُون»؛[1] ای بنی اسرائیل، به یاد آرید نعمت هایی که به شما عطا کردم و به عهد من وفا کنید تا به عهد شما وفا کنم و تنها از من بر حذر باشید.
« وَ أَوْفُوا بِعَهْدِ اللَّهِ إِذا عاهَدْتُمْ وَ لا تَنْقُضُوا الْأَیمانَ بَعْدَ تَوْکیدِها وَ قَدْ جَعَلْتُمُ اللَّهَ عَلَیکمْ کفیلاً إِنَّ اللَّهَ یعْلَمُ ما تَفْعَلُون»؛[2] و چون با خدا (و رسول و بندگانش) عهدی بستید بدان عهد وفا کنید و هرگز سوگند و پیمان را که مؤکد و استوار کردید مشکنید، چرا که خدا را بر خود ناظر و گواه گرفته اید؛ همانا خدا به هر چه می کنید آگاه است.
« وَ لا تَقْرَبُوا مالَ الْیتیمِ إِلاَّ بِالَّتی هِی أَحْسَنُ حَتَّی یبْلُغَ أَشُدَّهُ وَ أَوْفُوا بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ کانَ مَسْؤُلا»؛[3] و هرگز به مال یتیم نزدیک نشوید مگر آنکه راه خیر و طریق بهتری (به نفع یتیم) منظور دارید تا آنکه به حد بلوغ و رشد خود برسد و همه به عهد خود باید وفا کنید که البته (در قیامت) از عهد و پیمان سؤال خواهد شد.
خداوند متعال در این آیات و آیات دیگر بر اهمیت وفای به عهد و عذاب سخت عهد شکنی اشاره می کنند. پس می توان آن را همان گونه که از آیات و روایات استفاده می شود مانعی از استجابت دعا دانست، پس راز عدم استجابت دعا با این که ما آن را بیشتر اوقات در مکان ها و اوقات شریف انجام می دهیم و با اینکه خداوند نیز می فرمایند: «اُدْعُونی اِسْتَجِبْ لَکمْ»[4] در عدم وفای به عهد است.
عهدها کرده ایم با شهِ خویش 
هیچ از آن عهدها وفا نکنیم 
عهدهایی را که با خداوند بسته ایم را فراموش کرده ایم
در روز اَلَست «بَلی» گفتی 
امروز به بستر «لا» خفتی 
خداوند متعالی می فرماید: «اَوْفُوا بِعَهْدی اُوفِ بِعَهْدِکمْ»[5] پس شرط اجابت دعا وفا به عهد مولاست. «ابوالبرکات» گفته است که: هر کس که خواهد که دعای وی مستجاب شود، آداب دعا را باید حفظ کند و آداب دعا این است که دلش حاضر بوده و طعام حلال خورده و لباس حلال بپوشد. 
شرط اجابت دعاها، حصولِ معرفت باری تعالی و خالی بودن قلب از پلیدی ها است. امّا نباید به استجابت دعا شاد بود، زیرا ممکن است که استدراج (غافل گیر کردن) باشد و نیز نباید به عدم استجابت دعا ناراحت بود، زیرا که در حدیث وارد است که خداوند متعال صدای بنده  مؤمن را دوست می دارد و در حدیث دیگر است که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند که: چون شما مردی را می بینید که حق تعالی مرادش را می دهد و او دائما در گناه  است، بدانید که آن استدراج است... اما باوجود آن چه ذکر شد نباید ترک دعا کرد. 
حافظ وظیفه تو دعاکردنست و بس 
در بند آن مباش که نشنید یا شنید[6]

پی نوشت: 
[1] بقره، آیه 40.
2] نحل، آیه 91.
[3] اسرا، آیه 34.
[4] سوره غافر، آیه 60.
[5] بقره، آیه 40: به پیمانم وفا کنید تا به پیمانتان وفا کنم.
[6] بحرالمعارف، صص 27 ـ 14.