درگیری حق و باطل و نور و ظمت بیان خداوند از تاریخ و ظهور کلمه نور در انتهای تاریخ/بخش دوم

براساس مکاتب فلسفی مادی انسان یک موجود پیچیده تر شده ای در حد غرایز است

به هر حال قرآن این گونه است، لذا وقتی امام ظهور می کنند، تعبیر این است که «أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا»(زمر/69) زمین با نور پروردگارش روشن می شود یعنی شمسی که خدا قرار داده است که نبی اکرم(صلی الله علیه وآله و سلم) هستند، انوارش در عالم ظهور می یابد. حقیقت خلافت و ولایت در عالم ظاهر می شود. حجاب آن خورشید کنار می رود و بعد ظهور می کند، لذا یکی از حقایقی که در پایان تاریخ اتفاق می افتد همین است. در تاریخ مادی دیده اید که در پایان تاریخ دوره کشاورزی می شود صنعت و بعد فراصنعت، کلبه الکترونیکی اتفاق می افتد و همه در این کلبه می نشینند و نیازهایشان را از طریق شبکه ارتباطات الکترونیکی تأمین می کنند. این می شود جامعه موعود لیبرال دموکراسی، اما جامعه موعود ما این نیست و آنچه که اتفاق می افتد این است که غشا و حجاب ظلمت برداشته می شود، آن حجاب ظلمتی که انسان در آن حجاب است. «إِذَا أَخْرَجَ يَدَهُ لَمْ يَكَدْ يَرَاهَا»(نور/40) یعنی در این تاریکی انسان خود را در حد دامن و دهانش می بیند و یک موجود مادی پیچیده تر شده ای که در حد غرایز است، چون این حجاب آمده است. وقتی این حجاب برداشته می شود، انسان ازل و ابد خود و ظرفیت های خویش و عوالم را می بیند و وقتی آن حقیقت در عالم تجلی می کند، عالم، عالم دیگری می شود «اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا»(حدید/17)

لذا روایات عصر ظهور را ببینید. الان نمی خواهم این بحث را باز کنم، هرچند مربوط هم هست. فرق جامعه موعود ما با جامعه موعود اینها این است. جامعه موعود اینها کلبه الکترونیکی تافلر است. کمون کمونیست هاست که جامعه ای است که همه در آن کار، غذا و مسکن دارند و مالکیت دولت است و دین هم نیست. خدا رحمت کند امام را می گفتند «گاوها همین الان هم این را دارند»، اختلاف سر مالکیت، معنا و ایمان ندارند. تفاوتش در این است که ما می گوییم آنچه اتفاق می افتد «وَ اللَّيْلِ إِذَا يَغْشَى * وَ النَّهَارِ إِذَا تَجَلَّى» است. سیر تاریخ این گونه است که خورشیدی بوده، غشایی آمده است و این غشا کنار می رود و یک روز و نهاری محقق می شود. «أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا» این حقیقت در عالم ظهور می یابد. از غیب عالم در این عالم دمیده می شود، لذا از نظر قرآن امام کلمه غیب است. به حافظه ام خیلی نمی توانم تکیه کنم و دقیق بخوانم. ذیل این آیه آمده است، در تفسیرهای روایی ببینید «ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ * الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ»(بقره/2) در این کتاب تردیدی نیست، هدایتی برای متقین است. فرمود متقین چه کسانی هستند؟ «يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ» برای غیب معانی زیادی آمده از جمله معاد، حضرت حق. فرمود یکی از غیب ها امام زمان(علیه السلام) و قیام حضرت است که غیب است، یعنی یک حقیقت غیبی است و آن حقیقت غیبی در عالم ما ظاهر می شود، لذا بعد حضرت به آیه استشهاد کردند که آنها گفتند «لَوْ لآ أُنزِلَ عَلَيْهِ آيَه مِّن رَّبِّهِ»(یونس/20) چرا با این پیامبر آیه ای نیامده است؟ موسای کلیم(علیه السلام) آمده و با خودش عصا آورده، حضرت عیسی(علیه السلام) آمده و با خودش معجزه احیای اموات را آورده است. چرا آیه ای از ناحیه پروردگارش با این پیامبر نیامده است؟ مثل عصای حضرت موسی(علیه السلام) که وقتی می انداخت، می خواست کاخ فرعون را ببلعد. خدای متعال می فرماید «فَقُلْ إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلّهِ». آنچه که شما می خواهید یک حقیقت عینی است و باید از عالم غیب نازل شود و غیب هم مال خداست و در اختیار خدا. و این آیه غیبی به من نازل شده است «فَانْتَظِرُواْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ» منتظر باشید که من هم منتظرم که خدا آیه ای بفرستد و کار را با آن تمام کند. وقتی آن آیه آمد، فرق آیه من با آیه حضرت موسی(علیه السلام) معلوم می شود که تفاوت امام زمان(علیه السلام) با حضرت موسی(علیه السلام) چیست. امام آن آیه غیبی است که خدا به نبی اکرم(صلی الله علیه وآله و سلم) داده است و وقتی در عالم می آید، غیب در عالم ما ظهور می یابد. یکی از معانی ظهور که مهم ترین معنای آن هم هست، همین است، یعنی غیب در عالم ما ظاهر می شود و عالم ظرفیتی می یابد که آن کلمه و حقیقت غیب در آن ظهور پیدا می کند و اساساً عالم عوض می شود. به روایت دقت کنید. حیوانات اعم از درنده و چرنده با هم می زندگی می کنند و کاری هم به هم ندارند، یعنی وقتی آن حقیقت در عالم ظاهر می شود، درنده خویی از حیوانات هم برداشته می شود، زمین برکاتش را بیرون می دهد، آسمان خیراتش را نازل می کند، زمین زنده می شود و حرف می زند. فرمود اگر کافری پشت سنگی پنهان شده باشد، آن سنگ فریاد می زند که منافق یا کافری اینجا پشت من پنهان شده است، بیایید او را مجازات کنید. یعنی هم این گوش ما می شنود و هم آن سنگ حرف می زند و هم می فهمد او کافر یا مؤمن است. این معنای تحول در عالم است، یعنی عالم، عالم دیگری می شود. اصلاً هم تعجب ندارد. وقتی خدای متعال کلمه روح را در ما می دمد، چگونه زنده می شویم؟ کلمه امام در زمین و عالم هم که ظهور یافت، عالم و زمین به حیات می رسند «اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا»(حدید/17) اینها آیاتی هستند که به حسب ظاهر چندان ربطی به مباحث فلسفه تاریخی ندارند، ولی بحث و حقیقت همین است که بدانیم آنچه در پایان تاریخ محقق می شود چیست؟ آنچه که از نظر ما در تاریخ محقق می شود این است که «وَ اللَّيْلِ إِذَا يَغْشَى * وَ النَّهَارِ إِذَا تَجَلَّى» از نظر آیات قرآن به نظر ما این است «وَ الشَّمْسِ وَ ضُحاهَا * وَ الْقَمَرِ إِذَا تَلاهَا * وَ النَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا * وَ اللَّيْلِ إِذَا يَغْشَاهَا». آنچه که بر اساس قرآن در پایان تاریخ محقق می شود این است که «وَ الْفَجْرِ * وَ لَيَالٍ عَشْرٍ * وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ». به نظر ما اینها سیر طبیعی تحول تاریخی است. اگر کسی بخواهد آیات فلسفه تاریخ را بداند، اینها هستند.

البته بعضی از آیات هم هستند که نظر به سنن تاریخی دارند مثل «كُلاًّ نُّمِدُّ هَؤُلاء وَ هَؤُلاء مِنْ عَطَاء رَبِّكَ وَ مَا كَانَ عَطَاء رَبِّكَ مَحْظُورًا»(اسراء/20) یا «إِنَّ اللّهَ لاَ يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ»(رعد/11). بعضی ها فلسفه تاریخ را در این سنن خلاصه می کنند، در صورتی که این گونه نیست. بحث فلسفه تاریخ فراتر از سنن تاریخ است. بله، این سنت است که «کل نمد...» و دستگاه شیطان هم متناسب با حکمت امداد می شود، دستگاه فراعنه هم امداد می شوند و با امداد الهی است که در عالم کار می کنند، ولی آنچه قرآن بیان می کند، به نظر ما این است که دو دستگاه وجود دارند: دستگاه نور و ظلمت، دستگاه حق و باطل، دستگاه هدایت و ضلال، دستگاه موت و حیات. وقتی قرآن این دو دستگاه را توضیح می دهد، می فرماید یکی جریان خورشید است، دیگری جریان «وَ اللَّیل» است. یکی «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاه» است و دیگری «أَوْ كَظُلُمَاتٍ فِي بَحْرٍ لُّجِّيٍّ يَغْشَاهُ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ سَحَابٌ ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ» که در کافی درباره همین آیه روایت داریم. بابی در کافی هست که حتماً ببینید «بَابُ أَنّ الْأَئِمّه علیه السلام نُورُ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ »(7) در آنجا حضرت بعد از این که آیه نور را به اهل بیت(علیهم السلام) تفسیر می کنند، آیه ظلمات را هم تفسیر می کنند که «او کظلمات» الاول و صاحبه یا «يَغْشَاهُ مَوْجٌ» صاحبه. یا «ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ» فرمود الثانی، معاویه و فتن بنی امیه. اینها می شوند جریان فتنه و ظلمات. پس از نظر قرآن یک جریان نور است و یک جریان ظلمت. جریان نور و ظلمت گاهی در آیه نور و ظلمات توضیح داده می شود و گاهی در شمس و لیل، گاهی در تجلی روز و شب. آنچه که ما در عالم می بینیم که خورشیدی است و شبی و بعد حجاب کنار می رود و خورشید ظاهر می شود، این مَثَل است. در پشت صحنه عالم هم خورشیدی است که در حجاب و غشای دولت باطل قرار می گیرد و این دولت باطل کنار می رود و نور خورشید تجلی می کند و حقیقت نبی اکرم(صلی الله علیه وآله و سلم) در امام زمان(عج) ظهور می یابد.

پس از منظر قرآن اگر کسی از مسیر حرکت تاریخ سئوال کند، مسیر تاریخ در جریان نور و ظلمت است و غشای ظلمت نسبت به نور است و بعد ظهور نور در دوره آخرالزمان است. آن حقیقت غیب و آن خورشیدی که پنهان است، حقیقتاً در عالم ظهور می یابد و ظرفیت عالم عوض می شود. لذا تلقی حقیر این است که در دوره ظهور اصلاً عالم، دیگر این عالم نیست. این طور نیست که همین عالم و همین روابط وجود دارند و مثلاً در آنجا عدل واقع می شود، بلکه اگر عدل واقع می شود، عدل ظهور خود امام است، امام کلمه عدل است «وَ تَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ صِدْقًا وَ عَدْلًا»(انعام/115) و کلمه صدق و عدل، خود امام(علیه السلام) است. این کلمه تامّه خدا در عالم ظهور می یابد: «كَلِمَتَكَ التَّامَّهَ فِی أَرْضِكَ»(8) لذا با ظهور این کلمه تامه، مدار عالم کلاً عوض می شود و دیگر این عالم، عالم قبلی نیس.، لذا تحولات عالم تا عصر ظهور یک سنخ و از آن به بعد سنخ دیگری است و من این تعبیر را در دوره ظهور غلط می دانم که بگوییم تمدن اسلامی در آن دوره محقق می شود. اصلاً بحث تمدن و این چیزها نیست. یک چیزی فراتر از حوزه فهم تمدنی ماست. مثل این است که بگوییم مثلاً در بهشت، تمدن علوی ظاهر می شود. این ادبیات حرف زدن درباره بهشت نیست، ادبیات حرف زدن در باره بهشت همان ادبیات قرآن است. لذا ادبیات دوران ظهور هم این ادبیاتی که ما بحث می کنیم که تمدن درست می شود و تکنولوژی پیشرفته ای حاصل می شود، نیست. عالم، عالم دیگری می شود و ظرفیت عالم تفاوت می یابد. غیب در عالم ظهور می کند و آن شمس حقیقی که همه کائنات به نور او روشن اند، در عالم تجلی می کند و همه عالم می شود بیت النور، لذا همه مؤمنین در بیت النور زندگی می کنند، بنابراین به نظر من مشاهده ملکوت عالم برای همه مؤمنین در آن دوران عمومی می شود. آنچه که الان مال خواص است که «وَ كَذَلِكَ نُرِي إِبْرَاهِيمَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَ الأَرْضِ وَ لِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ»(انعام/75) آن موقع عمومی می شود. الان هم اگر برای حضرت ابراهیم(علیه السلام) مشاهده ملکوت واقع می شود، با نور نبی اکرم(صلی الله علیه وآله و سلم) است و آن خورشید باید تجلی کند تا حجاب ملکوت برداشته شود. گمانم این است که باطن داستان حضرت ابراهیم(علیه السلام) این است که وقتی دنبال ماه، خورشید، ستاره و نور ربّش می گشت و وقتی غروب کرد، گفت «لا أُحِبُّ الآفِلِينَ»(انعام/76) منظور این خورشید و ستاره ظاهری نیست بلکه نور ربی که ما را هدایت می کند، نور ربی است که افول ندارد و آن همین شمس است و هیچ بُعد و قربی ندارد. ممکن است لیل و ابری بیاید و جلوی آن را بگیرد، اما نور خورشید می تابد و غروب ندارد؛ لذا فرمود امام در دوران غیبت مثل خورشید در پشت ابر است.

تلقی حقیر این است و به نظر من این معارف، معارفی است که ناظر به یک دوره و یک داستان کوچک نیست، بلکه حقایق تاریخی زندگی بشر و حتی فراتاریخ را دارد بیان می کند که خدای متعال یک شمس دارد، این شمس غروب ندارد و کسی که می خواهد به خدا هدایت شود، باید از طریق این شمس بشود. نور الهی مثلی دارد و این مثل مانند چراغدانی است، نور علی نور است. «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ»(نور/36) است. هر کسی بخواهد هدایت شود، باید به این نور رو بیاورد. این جریان هدایت در قرآن است. آن هدایی هم که نازل شده است، چیزی غیر از این نیست. حالا با توجه به این آیات و روایاتی که خواندم، یک آیه دیگری که کاملاً واضح است که ناظر به پایان تاریخ است، خدمتتان تقدیم و روایاتش را عرض کنم.

آیه در سوره مبارکه صف است. البته این آیه مکرر در قرآن با کمی اختلاف آمده است، البته قبل از این آیه ها را هم ببینید. الان مجالش نیست بحث کنیم. بحث مهمی است که زمینه این بحث را طرح می کند. بعد می فرماید «يُرِيدُونَ لِيُطْفِؤُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ»(صف/8) عنایت دارید که بسیاری از خطابات قرآن ظاهرش ناظر همه است ولی خواص مقصود هستند بخصوص مجازات های سنگین مال آنهاست. اراده می کنند و این اراده هم پیداست که اراده مستمری است که نور الهی را با بازدم خودشان خاموش کنند «وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ» درحالی که این نور الله است و با بازدم خاموش نمی شود و خدای متعال، الله تبارک و تعالی تمام کننده این نور خود است «وَ لَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ» ولو این که کفار کراهت داشته باشند. خدای متعال تابع اراده آنها حرکت نمی کند، ولو کراهت داشته باشند، برخلاف میل آنها نور خودش را تمام می کند. این ظاهراً بیشتر ناظر به ائمه کفر است تا کفار معمولی. کفار معمولی اصلاً اهل این وادی ها نیستند. نمی دانم این را دریافته اید که گاهی سیاستمداران بزرگ دنیا وقتی حرف می زنند برای یک نفر حرف می زنند، یعنی می دانند مخاطبشان کیست. الان گاهی که مقام رهبری حرف می زنند، بسیار واضح متوجه می شویم دارند با چه کسی حرف می زنند. ما مخاطب آن حرف نیستیم. خیلی وقت ها قرآن این گونه است. این آیه هم همان کفار اساسی هستند.

در توضیح همین آیه کلینی در کافی از محمدبن فضیل از حضرت موسی بن جعفر(علیهما السلام) نقل کرده  که از آیه «سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يُرِيدُونَ لِيُطْفِؤُا نُورَ اللّهِ بِأَفْواهِهِمْ» سئوال کردم. حضرت فرمودند «يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا وَلَايَه أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ(علیه السلام) بِأَفْوَاهِهِمْ» بعد فرمودند «وَ اللّهُ مُتِمّ نُورِهِ، وَ اللّهُ مُتِمّ الْإِمَامَه». از کجا می گویید نور یعنی امامت؟ فرمودند «ذَلِكَ قَوْلُهُ عَزّ وَ جَلّ : فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنزَلْنَا»(تغابن/8) خدای متعال دستور می دهد به منکرین معاد به جای این که آینده تان را انکار کنید به این سه چیز ایمان بیاورید که آینده تان را ببینید و درست راه بروید. چرا منکر می شوید؟ «زَعَمَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَن لَّن يُبْعَثُوا قُلْ بَلَى وَ رَبِّي لَتُبْعَثُنَّ ثُمَّ لَتُنَبَّؤُنَّ بِمَا عَمِلْتُمْ وَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ»(تغابن/7) به جای این که انکار کنید به پروردگارتان قسم بگو که همگی مبعوث می شوید و این هم برای خدا بسیار آسان است. «فَامَنُوا» پس به جای انکار معاد، خدا و رسول و نوری که نازل کردیم که در شعاع آن نور، گذشته و آینده تان را می بینید و می تواند عوالم غیب را به شما نشان بدهد و آن معادی را که منکرش هستید و سابقه خودتان را در پرتو آن نور می توانید ببینید. و روایات متعددی ذیل آن آیه هست. در همان باب از ابوخالد کابلی از امام باقر(علیه السلام) سئوال کرد که این نور چیست؟ حضرت با قسم های مؤکد فرمودند: «النور آل محمد(علیهم السلام) و هم و الله نور الله بالسموات و فی الارض و هم نور الله الذین انزل» آن نور الهی ای که نازل کرده است، آنها هستند. «لنور الامام فی قلوب المومنین انور من الشمس المضیئه بالنهار و هم و الله ینورون قلوب المومنین»(9). پس حضرت فرمودند «يُرِيدُونَ لِيُطْفِؤُوا نُورَ اللَّهِ» یعنی «يُرِيدُونَ لِيُطْفِئُوا وَلَايَه أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ(علیه السلام) وَ اللّهُ مُتِمّ نُورِهِ، وَ اللّهُ مُتِمّ الْإِمَامَه» که همان حقیقت ولایت است. به خاطر این که شاهدش این است که خدای متعال می فرماید «فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ النُّورِ الَّذِي أَنْزَلْنا، فالنور هو الإمام» این تفسیر این آیه است.

اما آیه بعد که «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَ دِينِ الْحَقِّ»(صف/9) می گوید از حضرت پرسیدم «این دین الحق و دین الهدی چیست؟» حضرت فرمود یعنی «هو الذي أمر رسوله بالولايه لوصيه و الولايه هي دين الحق»(10) این در فهم آیات قرآن و روایات یک نکته کلیدی است. دین عبارت از گزاره های اخلاقی، عبادی و توصیفی نیست. این چه تعریفی از دین است؟ دین که گزاره نیست، بلکه جریان ولایت الله است که در حقیقت معصوم(علیه السلام) تجلی پیدا می کند. این گزاره ها مناسک تولی به ولایت الله و تعلق به الوهیت هستند. فرمود خدای متعال پیامبرش را فرستاد و غرض این است که این دین غالب و ظاهر شود و آنها مستور شوند، ولو کفار کراهت داشته باشند. اراده ما در این زمینه امداد به کفار نیست. از حضرت سئوال کرد: «این دین الحق چیست؟» فرمود: «هو الذي أمر رسوله بالولايه لوصيه و الولايه هي دين الحق». پرسید: «ليظهره علي الدين كله یعنی چه؟» فرمود «یظهره علي جميع الأديان عند قيام القائم» بعضی از عامه تفسیر کرده اند که این واقع شده، ولی حقیقتاً «لیظهره علی الدین کله» در هیچ دورانی واقع نشده است. روایت ائمه(علیهم السلام) تفسیر می کند. می فرماید «عند قيام القائم یقول الله، و الله متم نوره ولايه القائم و لو كره الكافرون بولاية علي» لذا روایات متعددی که داریم این ظهور را توضیح می دهد، همین است که دوره ظهور دین حق که ولایت امیرالمؤمنین(علیه السلام) است، در عالم ظاهر می شود. لذا اگر از ما بپرسند پایان تاریخ چیست؟ می گوییم ظهور ولایت نبی اکرم(صلی الله علیه وآله و سلم)، ظهور ولایت الله، ظهور شمس حقیقی در عالم، ظهور کلمه غیب در عالم، ظهور دین الله در عالم. این است پایان تاریخ.

پایان تاریخ در نگاه مادی / دوره تجدد دوره تاریکی و کوری است

نه این که ابزار پیچیده تر می شوند و به دوران فراصنعت می رسیم و کلبه الکترونیکی تافلر محقق می شود. طیب الله انفاسکم! اگر کسی به این جور پایان تاریخ قانع است، خوشا به حالش. من فکر نمی کنم بشود سر یک آدم درست و درمان و حسابی را با این جور چیزها کلاه گذاشت که به او بگویید این همه بدو که چه بشود؟ که برسی به کلبه الکترونیکی تافلر! حالا کی می رسیم؟ شاید هم تو مرده باشی، نسل های بعد استفاده می کنند. شما هم که نابود و ایزوله می شوید والسلام علیکم! اینها واقعاً حمار گیر آورده اند. خودشان را هم متفکر می دانند.

امیرالمؤمنین(علیه السلام) وقتی در خطبه شقشقیه دوره اولی را توصیف می کنند و می فرمایند: «طَخْيَه عَمْيَاءَ»(11) هم تاریکی و هم کوری. واقعاً دوره تجدد همین است. دوره کوری و تاریکی با هم است و اسمش را می گذارند دوره روشنگری. من نمی دانم چه چیزی را روشن کرده اند! واقعاً دوره تاریکی و کوری است. آدم را در حد حیوان و ماده پیچیده تر شده که در حد غرایز است و تولدی دارد و دوره ای و تمام می شود، تعریف می کنند. بعد هم برایش توسعه و رفاه تعریف می شود. خدا رحمت کند استاد ما را. می فرمود «وقتی انسان را از عرش به فرش آوردی و چشمش را هم کور کردی، چه فرقی می کند زیر پایش قالی زربافت بیندازی دیگر به درد نمی خورد». اینها تازه قالی زربافت هم نمی اندازند. دروغ می گویند. واقعاً همین است که عرض کردم. دارند سواری می کشند، نه این که خیال کنند واقعاً خدمتی می کنند و چیزی می دهند. واقعاً کلبه الکترونیکی موعود تافلر چیزی است که می تواند شما را اقناع کند؟ کمون کمونیست ها و آرمانشهرهایی هم که تعریف می کنند همین طور.

زمین چون مأمور است بار کفار را تحمل می کند

پس درباره این آیه ائمه(علیهم السلام) مکرر توضیح داده اند. چند روایت را بخوانم. درباره همین آیه فرمودند که هنوز تأویل این آیه واقع نشده است و تأویل آن ان شاءالله «حین یقوم المهدی(علیه السلام)» واقع می شود که «فاذا خرج المهدی(علیه السلام) لم یبق کافر و مشرک الا کره خروجه» هیچ کدام هم دوست ندارند امام ظاهر شود. واقعیت هم همین است. الان کفار و مشرکین جهان را می بینید که هیچ کدامشان آمادگی ظهور حضرت را ندارند و مخالفند با این که اسلام واقع شود. «حَتَّى لَوْ كَانَ كَافِرٌ أَوْ مُشْرِكٌ فِي بَطْنِ صَخْرَه لَقَالَتِ الصَّخْرَه يَا مُؤْمِنُ فِي بَطْنِي كَافِرٌ أَوْ مُشْرِكٌ فَاقْتُلْهُ قَالَ فَيیجیئه فَيَقْتُلُهُ»(12). هیچ یک از آنها باقی نمی ماند. نظام عالم با مؤمنین همداستان می شود. یعنی نظام عالم هم کفار را تحمل نمی کند، چون امام زمان(علیه السلام) اجازه می دهند تحمل می کند و الا زمین که بار کفار را برنمی دارد و چون مأمور است برمی دارد. در روایت بعدی حضرت فرمودند که کسی از امیرالمؤمنین(علیه السلام) سئوال کرد: «واقع شده است؟» حضرت فرمودند: «نه، حتماً واقع نشده است، حتیَ لَا تَبْقَی أَرْضٌ إِلَّا نُودِیَ فِیهَا شَهَادَه أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ»(13). ظاهراً امیرالمؤمنین(علیه السلام) تقیه فرمودند و نفرمودند ان علی ولی الله». تا زمانی که این شهادت ثلاثه صبح و شب در همه قریه ها داده شود، در آخرالزمان این اتفاق می افتد. همه شهادت به توحید، نبوت و ولایت می دهند و این در جهان واقع می شود.

باز در روایت دیگری نقل شده است «لايَکونُ ذلِکَ حتّي لايَبقي يَهودِيُّ وَ لا نَصرانيُّ و لا صاحب الا مِلَّه ذلّا الإسلام» این یک طرف. دوم کار به جایی می رسد که «حَتَّى يَأْمَنَ الشَّاه وَ الذِّئْبُ وَ الْبَقَرَه وَ الْأَسَدُ وَ الْإِنْسَانُ وَ الْحَيِّه»(14)، همه به نقطه امنیت می رسند. «حتى لاتقرض فاره جرابا»، هیچ موشی مشکی را پاره نمی کند. «یَدُقُّ الصَّلِیبَ وَ یَقْتُلُ الْخِنْزِیرَ وَ یَضَعُ الْجِزْیَه و...». بنابراین از این دست آیات باز هم در قرآن زیاد داریم.

باز خدای متعال در سوره رعد آیه 17، مثلی می زند که ظاهراً مثل حق و باطل در تاریخ است. «أَنزَلَ مِنَ السَّمَاء مَاء فَسَالَتْ أَوْدِيَه بِقَدَرِهَا». خدای متعال از آسمان آبی را نازل کرد، و هر وادی به اندازه ظرفیت خودش، سیلابی در آن جاری شد «فَسَالَتْ أَوْدِيَه بِقَدَرِهَا فَاحْتَمَلَ السَّيْلُ زَبَدًا رَّابِيًا» این سیل بر خودش کفی را که رابی است، مثل حبابی که رشد می کند، می برد. «فَاحْتَمَلَ السَّيْلُ زَبَدًا رَّابِيًا وَ مِمَّا يُوقِدُونَ عَلَيْهِ فِي النَّارِ ابْتِغَاء حِلْيَه أَوْ مَتَاعٍ زَبَدٌ مِّثْلُهُ» مشابهش در جاهایی است که شما طلا یا سنگ های قیمتی را آب می کنید که از آن زیوری بسازید، روی آن زَبَدی پیدا می شود. آنچه که قیمتی است طلاست و این زَبَد کف روی حقیقت است و از بین می رود. می فرماید همان طور که آبی که از عالم بالا نازل می شود، در این گودی روی آن زَبَد، خس و خاشاک و حبابی پیدا می شود و یا بر طلایی که آب می کنید روی آن زَبَدی پیدا می شود، «کذلک یضرب الله الحق و الباطل»، خدای متعال حق و باطل را این گونه مشخص می کند. بحث یضرب را نمی خواهم باز کنم، چون خودش بحث مستقلی است، «فاما الزید فیذهب جفاء» این زَبَد از بین رفتنی است و باقی نمی ماند «وَ أَمَّا مَا يَنفَعُ النَّاس فَيَمْكُث في الأَرْضِ كَذَلِك يَضرِب اللَّهُ الأَمْثَالَ » قرآن جبهه حق و باطل و درگیری هایشان را دو جور توضیح می دهد. گاهی برای این که به ما هشدار بدهد، مفصل دستگاه ابلیس را توضیح می دهد که چه دستگاهی دارد، جنود و لشکر دارد و وسوسه می کنند. گاهی دستگاه اولیای طاغوت و فراعنه را مفصل توضیح می دهد. گاهی از وسعت دستگاه آنها حرف می زند، «وَ اللَّیلِ إِذا یَغشی»، «أَوْ كَظُلُمَاتٍ فِي بَحْرٍ لُّجِّيٍّ يَغْشَاهُ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ سَحَابٌ ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِذَا أَخْرَجَ يَدَهُ لَمْ يَكَدْ يَرَاهَا وَ مَن لَّمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِن نُّورٍ» ظلمات اینها به قدری فراگیر است که اگر به امام نرسی، در قیامت هم در ظلمات آنها هستی، یعنی ظلمات آنها تا دامنه قیامت هم هست. این یک تصویر قرآن از دستگاه باطل و دستگاه شیطان است. یک تصویر دیگر هم هست که رونمایی می کند که «إِنَّ كَيْدَ الشَّيْطَانِ كَانَ ضَعِيفًا(نساء/76) یا می فرماید «يُرِيدُونَ لِيُطْفِؤُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ» همه تلاش آنها در مقابل نور الله می شود یک بازدم. «یریدون» یعنی اراده و تلاش می کنند، ولی «وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ» یعنی کل دستگاه کفار در مقابل نور الهی می شود یک بازدم. حقیقت ولایت حقه که در بطن عالم ساری است، نور الهی است، یک بازدمی است. اراده خدا بر این است که این نور به مرحله تمام برسد و این بازدم را خاموش می کند یا گاهی تعبیر می کند «فاما الزید فیذهب جفاء» حقیقت حقی که در عالم ساری است و آن ولایت حقه و دین است، سیلی است که از عالم بالا آمده، آن کلمه ماء است که از عالم بالا آمده است «أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً» در قرآن کلمه ماء ظاهرش همین آب است، ولی باطن تفسیر به حقیقت ولایت و امام می شود. در جاهای مختلف قرآن هست. مثلاً می فرماید «إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُكُمْ غَوْرًا(ملک/30) یعنی اگر آب در زمین فرو رفت و پنهان شد «فَمَن يَأْتِيكُم بِمَاء مَّعِينٍ» می فرماید: «اصبح امامکم غائب»، اگر امامتان غائب شد، چه کسی برایتان امام می آورد؟ یا مثلاً می فرماید «وَ كَانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاء»(هود/7) در مرحله ای از مراحل خلقت، عرش و مستقر فرماندهی الهی روی آب سوار بود. فرمود این ماء کلمه ولایت است که مستقر فرماندهی عالم بر آن استوار است. یا مثلاً به تعبیر دیگری می فرماید در روز جنگ بدر «يُنَزِّلُ عَلَيْكُم مِّن السَّمَاء مَاء لِّيُطَهِّرَكُم بِهِ(انفال/11) بارانی فرستادیم که شما را تطهیر کنیم و به شما ثبات نفس بدهیم و چند خاصیت دارد. فرمود «اَلسَّماء» وجود مقدس نبی اکرم(صلی الله علیه وآله و سلم) و ماء وجود مقدس امیرالمؤمنین(علیه السلام) است، یعنی حقیقت ولایت از آن مقام تنزل یافته است. در تعبیر قرآن، ماء در بسیاری از موارد به معنی کلمه الامام است. قرآن می فرماید: «أَنزَلَ مِنَ السَّمَاء مَاء فَسَالَتْ أَوْدِيَه بِقَدَرِهَا فَاحْتَمَلَ السَّيْلُ زَبَدًا رَّابِيًا وَ مِمَّا يُوقِدُونَ عَلَيْهِ فِي النَّارِ ابْتِغَاء حِلْيَه أَوْ مَتَاعٍ زَبَدٌ مِّثْلُهُ كَذَلِكَ يَضْرِبُ اللّهُ الْحَقَّ وَ الْبَاطِلَ فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفَاء». همه دستگاه  باطل به منزله زبد و کف روی آب هستند و حقیقت جاری و ماندگار است و این کف از بین رفتنی است. ولو این که من گاهی عرض کرده ام سلولی که دارد در این زَبَد زندگی می کند و چندین نسلش می میرند تا این حباب ها تغییر شکل بدهند، به نظرش می آید که خیلی عالم مهمی است، ولی آن کسی که از عالم بالا نگاه می کند «فَأَمَّا الزَّبَدُ فَيَذْهَبُ جُفَاء»، «وَ أَمَّا مَا يَنفَعُ النَّاسَ فَيَمْكُثُ فِي الأَرْضِ»

عبادت اولیای معصوم عالم را به سمت کمال می برد/عاشورا محور تکامل تاریخ و تقرب به ظهور است

این اجمالی از جریان فلسفه تاریخ بود و عرض کردیم آنچه عالم را به سمت کمال می برد، عبادت اولیای معصوم(علیهم السلام) است که محور تکامل تاریخ اجتماعی ماست و آنچه ظرفیت جامعه جهانی را به ظهور نزدیک کند، ظرفیت تولی به امام است و آنچه عالم را مهیای تولی به امام می کند، باز خود امام، یعنی بلاء امام است، لذا به نظرم می آید مهم ترین چیزی که عالم را به عصر ظهور نزدیک می کند، عاشوراست. این نگاه فلسفه تاریخی به عاشوراست، یعنی عاشورا محور تکامل تاریخ و تقرب به ظهور است، محور تنزل غیب در عالم شهود است، محور تنزل هدایت در عالم ماست و محور محو ضلالت، ظلمات و لیل است. لذا در سوره فجر همین بشارت به نبی اکرم(صلی الله علیه وآله و سلم) داده می شود. سوره فجر سوره سیدالشهداست که حضرت نبی اکرم(صلی الله علیه وآله و سلم) باید عاشورا را تحمل کنند. خدای متعال بشارتی که به نبی اکرم(صلی الله علیه وآله و سلم) می دهد این است: «وَ الْفَجْرِ* وَ لَيَالٍ عَشْرٍ* وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ* وَ اللَّيْلِ إِذَا يَسْرِ* هَلْ فِي ذَلِكَ قَسَمٌ لِّذِي حِجْرٍ» تا می رسد به قصه فراعنه و توضیح عاشورا و اوج آن سیدالشهدا(علیه السلام) که «يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّه». خدای متعال داستان عاشورا را که می خواهد برای نبی اکرم(صلی الله علیه وآله و سلم) بگوید با این آغاز می گوید که عالم فجری دارد «وَ لَيَالٍ عَشْرٍ* وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ» لیال عشر به ده ائمه تفسیر شده و شفع و وتر هم به نبی اکرم(صلی الله علیه وآله و سلم) و بعداً به خدای متعال. سوگند به این حقایق «وَ اللَّيْلِ إِذَا يَسْرِ». فرمود: این یک شب در حال رفتن است «وَ اللَّيْلِ إِذَا يَسْرِ* هَلْ فِي ذَلِكَ قَسَمٌ لِّذِي حِجْرٍ» برای عقلا در این قسمی هست؟ قصه عالم است. بعد برخورد خدا را ببینید «أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعَادٍ* إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ* الَّتِي لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُهَا فِي الْبِلَادِ* وَ ثَمُودَ الَّذِينَ جَابُوا الصَّخْرَ بِالْوَادِ* وَ فِرْعَوْنَ ذِي الْأَوْتَادِ* الَّذِينَ طَغَوْا فِي الْبِلَادِ* فَأَكْثَرُوا فِيهَا الْفَسَادَ* فَصَبَّ عَلَيْهِمْ رَبُّكَ سَوْطَ عَذَابٍ* إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصَادِ». بله، آدم این ماجرا را نمی فهمد و در فهم این ماجرای الهی گاهی به اشتباه می افتد «فَأَمَّا الْإِنسَانُ إِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأَكْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَكْرَمَنِ* وَأَمَّا إِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهَانَنِ» اما قصه این نیست. قصه این است که این تداول دولت ها و فقر و غناها صحنه امتحان  اند «كَلَّا بَل لَّا تُكْرِمُونَ الْيَتِيمَ * وَ لَا تَحَاضُّونَ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِين * وَ تَأْكُلُونَ التُّرَاثَ أَكْلًا لَّمًّا * وَ تُحِبُّونَ الْمَالَ حُبًّا جَمًّا * كَلَّا إِذَا دُكَّتِ الْأَرْضُ دَكًّا دَكًّا * وَ جَاء رَبُّكَ وَ الْمَلَكُ صَفًّا صَفًّا» این عالم تمام می شود « وَ جي ءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ يَتَذَكَّرُ الْإِنْسانُ وَ أَنَّى لَهُ الذِّكْری» می دانید انسان در این سوره به چه کسی تفسیر شده است؟ به دومی. « يَقُولُ يَالَيْتَنىِ قَدَّمْتُ لحَِيَاتىِ * فَيَوْمَئذٍ لَّا يُعَذِّبُ عَذَابَهُ أَحَدٌ * وَ لَا يُوثِقُ وَثَاقَهُ أَحَدٌ». داستان سوره این است که پیامبر ما دیگر نگران نباش که «وَ الفَجر» این عالم صبحی دارد که تفسیر به ظهور شده است. اما پایان کار «يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّه* ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَه مَّرْضِيَّه* فَادْخُلِي فِي عِبَادِي* وَ ادْخُلِي جَنَّتِي» یعنی قصه عاشورا قصه ای است که به فجر ختم می شود. یک طرف آن فتوحات باطنی است که «يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّه» و یک طرف آن هم قصه فجر و لیال عشر و شفع و وتر و اینهاست. در این میان هم «وَ اللَّيْلِ إِذَا يَسْر» است که سنت تاریخ است که «أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعَادٍ* إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ» این آدم هم همین طوری است. این جوری اش را نگاه نکنید. من نمی خواهم قرآن را تأویل کنم، اما به نظر من جریان های عظیم تاریخی را ذکر می کند.

از این دست آیات که سرنوشت تاریخی اجتماعی بشر و جریان درگیری حق و باطل و غلبه حق بر باطل در آنها بیان می شود و نقطه پایانی تاریخ «وَ نُرِيدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّه وَ نَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ»(قصص/5) یا «وَ نُرِي فِرْعَوْنَ وَ هَامَانَ وَ جُنُودَهُمَا مِنْهُم مَّا كَانُوا يَحْذَرُونَ»(قصص/6) فرعون و هامان و جنودشان را هم که می دانید در روایات به چه کسی تفسیر شده است؟! یا امثال این آیات و روایات که در قرآن فراوان اند.

اینها بعضی از آیاتی بودند که عرض کردم. آیات از این قبیل فراوان اند. اگر خواستید روایات را ببینید، حتماً روایات «و السماء و العالم»، روایات عالم ملائکه، عالم شیاطین، روایات سرشت و طینت مؤمن، خلقت نورانیت ائمه و عوالم قبل از آن را ببینید. اینها مجموعاً به شما کمک می کنند نگرشی نسبت به سرنوشت تاریخ اجتماعی بشر و مسیری که در حال طی کردن هست پیدا شود ان شاءالله. اینها بعضی از آیات و روایات بودند.

اما نتیجه گیری کنیم. عرض کردیم که این بحث ها باید نتیجه خودش را در اثبات حقانیت و تکامل تاریخ و در مبانی حکومت دینی و در قدم بعد در برنامه ریزی اجتماعی به ما نشان بدهند و افق های اجتماعی و استراتژی درگیری خودمان را باید بر اساس فلسفه تاریخ طراحی کنیم. اگر فلسفه تاریخ ما می گوید درگیری بین طبقه کارگر و صاحبان سرمایه است، باید در همین مسیر، جنگ سرمایه دار و کارگر را برنامه ریزی کنید، ولی اگر در فلسفه تاریخ ما درگیری بین کلمه ایمان و کفر، ولی حق و باطل است باید در این جبهه سرمایه گذاری کنیم. اگر فلسفه تاریخ ما صلح کلی شد، شما هم باید صلح کلی شوید. اگر فلسفه شما صراط های مستقیم شد، شما هم باید صراط های مستقیمی شوید. ولی اگر فلسفه تاریخ شما می گوید درگیری بین حق و باطل و ایمان و کفر و این درگیری اجتناب ناپذیر است و بعد می گوید «وَ قَاتِلُوهُمْ حَتَّى لاَ تَكُونَ فِتْنَه وَ يَكُونَ الدِّينُ كُلُّهُ لِلّه»(انفال/39) این «كُلُّهُ لِلّه» یعنی همان است که در آیه «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَ دِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ» گفتیم. اگر این درگیری از مسلّمات است، بنابراین حتماً تکامل تاریخ از بستر درگیری حق و باطل عبور می کند. بنابراین استراتژی یک حکومت می شود استراتژی درگیری حق و باطل، منتهی متناسب با شرایط. این یک اصل.

اما اصل دوم اینکه اگر در فلسفه تاریختان مدعی شدید که تکامل تاریخ بر محور اراده های حق و باطل واقع می شود و اراده هایی که شدت در بندگی دارند، محورند، محور تکامل اجتماعی جز با جریان ولایت حقّه واقع نمی شود. تکامل از پایین به بالا نیست. دموکراسی مبداء تکامل نیست، بلکه ولایت حقّه مبدأ تکامل است، بنابراین در حکومت دینی، ولایت حقه جریان ولایت الله است. این از اصولی است که مبتنی بر فلسفه تکامل تاریخ بوده است، بنابراین تکامل جز با حکومت دینی واقع نمی شود. بله، اگر غرض از تکامل رسیدن به دوره تکنیک و فراتکنیک است، آن تکامل احتیاجی به دین ندارد، ولی اگر تکامل را این گونه تعریف کردید که تکامل عبارت است از غلبه کلمه توحید و ظهور نور الهی در عالم، ظهور غیب در عالم، احیای ارض و امثال اینها، این جز از طریق تحقق ولایت حقه واقع نمی شود، بنابراین اگر جامعه ای بخواهد به سمت حق حرکت کند، باید زیر چتر ولایت حقه قرار بگیرد.

اگر گفتید جامعه حاصل جمع ضرورت های طبیعی انسان هاست. انسان ها مثل حیوانات زندگی می کردند، هوششان بیشتر بود و برای رفع نیازهای طبیعی شان دور هم جمع شدند و آگاهی و قدرتشان را هم افزایی کردند تا بتوانند بحران های طبیعی را حل کنند، جلوی سیل، زلزله، طوفان و حیوانات وحشی را بگیرند و در برابر امثال این حوادث مقاومت کنند. طبیعتاً مسئله ای به نام نظم اجتماعی و نحوه تعامل بین انسان ها در جامعه پیش آمده است و آن را با تجاربی هم افزا تکمیل کرده تا رسیده اند به دوره جدید که بر اساس آزادی های فردی و اصالت فرد و مبتنی بر آن، دموکراسی را طراحی کردند، بنابراین بهترین مدل برای زندگی بشر می شود دموکراسی، ولی اگر گفتید این جوری نیست.

ضرورت شکل گیری جامعه، ضرورت طبیعی و برای رفع نیازهای ضروری انسانی نیست. لااقل فقط برای این نیست، می شود جوامعی حول ولایت حقه و برای توسعه عبادت و گسترش تقرب پیدا شوند که البته گسترش تقرب هم به روابط اجتماعی تبدیل می شود و سامان اجتماعی می یابد و حول آن، پرستش تاریخی و اجتماعی شکل می گیرد. این طور نیست که فقط دنیاپرستی شکل اجتماعی دارد و پیچیده تر می شود، بلکه خداپرستی هم حول ولی حق شکل اجتماعی و تاریخی پیدا می کند و پیچیده تر می شود و ساختارها و مناسبات اجتماعی رو به رشد و تعالی پیدا می کند. اگر این را گفتید، دیگر در مبنا نمی توانید بگویید حکومت دینی لازم نیست.

مهم ترین و جدی ترین اثری که در زمینه نفی حکومت دینی دیده ام کتاب «حکمت حکومت» آقای دکتر مهدی حائری است. این کتاب ولایت را منکر است و می گوید ولایت شیوه حقه اداره جامعه نیست، بلکه وکالت طریق حق است و آن هم مال فقیه نیست، بلکه مال کارشناس و فیلسوف عمل است. هم ولایت را منکر است و هم این وکالت مال فقیه نیست. حالا بعضی ها می گویند فقیه اولویت در وکالت دارد، ولی این کتاب می گوید نه ولایت است و نه مال فقیه. اولویت در این وکالت متعلق به کارشناس است. حتی نسبت به انبیا هم همین را می گوید. ایشان سه مبنا دارد. یکی مبنای معرفت شناختی که می گوید دانش  های بشری اعم از دانش های نظری و عملی، خودبنیادند. یعنی می گوید شما در دانش بحث از هستی و استی می کنید و بحث  از هستی ها می شود فلسفه و بحث از استی ها می شود علم. بحث از نسبت امور می شود علم، بحث از اصل هستی می شود فلسفه.

این هستی و استی ای که از آن بحث می کنید، یا هستی و استی غیرمقدور انسان است که می شود فلسفه نظری و علوم نظری مثل فیزیک، ریاضی یا هستی و استی مقدور انسان است می شود فلسفه عمل و علوم عملی، حکمت عملی و علوم عملی مثل علوم انسانی، راجع به هستی و استی مقدور بحث می کند و معیار صحتش هیچ ربطی به دین ندارد و به ضرورت تجربی یا ضرورت نظری، یعنی به بدیهیات تجربی و نظری برمی گردد. نتیجه اش این است که علم اداره هیچ ربطی به دین ندارد، کما این که فلسفه و دانش های نظری وامدار دین نیستند، علوم عملی، سیاست مُدن، تدبیر منزل، جامعه شناسی، علوم مدرن مثل علم اقتصاد و روان شناسی و مدیریت و امثال اینها وامدار دین نیستند و علومی هستند که مبتنی بر قوای ادراکی بشر تولید می شوند.

اصل دوم آن اصل جامعه شناختی است که می گوید یک جامعه بر اساس ضرورت های طبیعی انسانی شگل گرفته است، انسان ها و همجنس هایشان در غارها زندگی می کردند، از غارها بیرون آمدند و چون پیچیده تر بودند دور هم جمع شدند و برای حل نیازهایشان جامعه درست کردند و برای این که نیازمندی هایشان را رفع کنند، تجارب هم افزا را شروع کردند و از این طریق دانش های حل نیازهایشان را تولید کردند. روابط اجتماعی هم که غیر از فیزیک و ریاضی و این مسائل بودند و لذا آنها را بر اساس تجارب هم افزای خودشان فراهم آوردند، بنابراین نه ضرورت جامعه و نه علوم اداره جامعه وابسته به دین و وامدار دین است. پس جمعیتی دور هم جمع شدند، نظامی و دانشی را برای خود تولید کردند که هیچ کدام از آنها ربطی به دین ندارد، پس چرا دین در اداره زندگی شان دخالت کند؟ چه حقی دارد؟

یک اصل می ماند و آن هم اصل فلسفه حقوقی است. حق تصرف از کجا پیدا می شود؟ می گوید حق تصرف هم ربطی به دین ندارد. آدم حق طبیعی حاکمیت بر محیط زیست خود را دارد. خدای متعال مرا آفرید که آفرید. می خواست نیافریند. حالا که آفریده است، من حق طبیعی حاکمیت بر محیط زیست را دارم و این حق طبیعی در حوزه خصوصی به نحو شخصی اعمال می شود و در حوزه اجتماعی برای این که به تعارض ختم نشود به نحو قرارداد اجتماعی اعمال می شود. بنابراین حقانیت تصرفات اجتماعی به حق طبیعی حاکمیت بر محیط زیست برمی گردد که در حیات اجتماعی باید به صورت اجتماعی و قرارداد و از طریق رأی اکثریت اعمال شود و با ساختارهای متناسب با محیط اجتماعی تحقق یابد. به نظر شما جای دین در اینجا کجاست؟ انبیا برای حکومت چه امتیازی دارند تا فقیه امتیاز داشته باشد؟

ولی اگر در فلسفه تان تکامل را جور دیگری تعریف کردید و گفتید تکامل به جریان ولایت الله برمی گردد و اگر در معرفت شناسی تان، پایگاه صحت معرفت را به تبعیت از وحی برگردانید نه به ضرورت ریاضی یا ضرورت تجربی و اگر در اصل جامعه شناختی تان نگفتید بشر به خاطر حل نیازهای طبیعی خودش جامعه درست می کند، بلکه مبنای دیگری داشتید و گفتید بشر لااقل در ادامه تکامل اجتماعی، فقط به دنبال تأمین نیازهای مادی خود نیست، بلکه به دنبال تقریب است و انبیا آمده اند برای این که روابط اجتماعی مبنی بر تقرب شکل بگیرد. دنبال پرستش است. لااقل جامعه الهی می تواند بر محور پرستش شکل بگیرد.

اگر جامعه ای فقط برای رفع نیازهای مادی دور هم جمع شده اند و کاری به انبیا ندارند، نیاز به ولایت فقیه و نیازی به ولایت معصوم هم ندارند، ولی اگر جمعی از ماده بزرگ تر شدند و برای تقرب اجتماعی دور هم جمع شدند، این جامعه جز بر محور ولی خدا سامان پیدا نمی کند. حق حاکمیت هم حق الهی است و خدای متعال این حق الهی را تکویناً جعل می کند که بحثش مفصل است.

خدای متعال وقتی موجودی را خلق می کند و به او ظرفیت قرب می دهد، برایش حق تقرب جعل کرده است. این تکوینی است و خود خدای متعال هم حامی این حق است، اما این حق به معنی پذیرش دموکراسی نیست. حقوقی که خدای متعال برای انسان ها جعل کرده، یک پیوستار و به هم پیوسته است. خیلی وقت است که حق یک موجود ذیل حق موجود دیگر تعریف می شود، کما این که خدای متعال دست، چشم، میوه ها و طعام ها را برای شما آفریده است که میل می کنید. آنها هم حقی دارند. آنها هم مخلوق خدا هستند «يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِي الْأَرْضِ»(جمعه/1) خدای متعال به آنها هم حق رشد داده، اما رشد آنها در این است که در مسیر تکامل شما قرار بگیرند، لذا اگر از شما خوب تبعیت کنند به رشد خودشان می رسند، به شرط این که شما هم در تصرفی که می کنید تابع فرمان خدا تصرف کنید. همین طور که دست ما برای ماست، طبیعت برای ماست، ما هم برای معصوم(علیه السلام) آفریده شده ایم. غایت مخلوقات معصوم(علیه السلام) است. همان طور که وقتی خداوند دست را برای شما می آفریند و او را مسخر شما می کند، کمال دست در تبعیت از شماست. لذا کمال عالم در تبعیت از معصوم(علیه السلام) است. اگر این جور شد، پذیرش ولایت حقه شرط استیفای حق خود مخلوق هم هست.

بنابراین آنچه که تا اینجا اجمالاً اشاره کردم این بود که مبتنی بر این نگرش فلسفه تاریخی، تکامل جز به ولایت حقه و جریان دین واقع نمی شود و لذا حکومت باید مبتنی بر دین باشد تا تکامل واقع و نقشه راه حکومت باید از وحی اتخاذ شود. این اجمالاً آن چیزی است که عرض کردم، اما ان شاءالله تفصیلش را به فرصت های دیگر موکول می کنیم. والسلام علیکم و رحمه الله.

**************************
منبع: پایگاه اطلاع رسانی میرباقری
**************************
پی نوشت ها:
(7) الكافي (ط - الإسلامية)، ج 1، ص: 194
(8) الإحتجاج على أهل اللجاج (للطبرسي)، ج 2، ص: 494
(9) الكافي (ط - الإسلامية)، ج 1، ص: 194
(10) الكافي (ط - الإسلامية)، ج 1، ص: 432
(11) نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص: 48
(12) كمال الدين و تمام النعمة، ج 2، ص: 670
(13) تفسير العياشي، ج 2، ص: 60
(14) تأويل الآيات الظاهرة في فضائل العترة الطاهرة، ص: 663.