انسان موجودی اجتماعی است و این اجتماعی زندگی کردن، ملزوماتی دارد، و یکی از مهمترین آنها همکاری کردن با هم و در سطح بالاتر، کمک کردن به همنوعان خویش، می باشد. دین ما ضمن تاکید بر ارزش کمک کردن به همنوعان، مخصوصا افراد کم برخوردار جامعه، بر مسئله مهم دیگری نیز تاکید دارد و آن، داشتن تقوا و کسب رضای خدا در کمک کردن است. اگر فردی موفق شود هم به دیگران کمک کند و هم تقوای الهی را در کمک کردن و کلا در زندگی خود پیاده کند، هم در این دنیا و هم آن دنیا، حرفهای زیادی برای گفتن خواهد داشت.
انسان های بخشنده، سرور مردمان
گفتیم که دین اسلام، بر کمک به دیگران، علی الخصوص نیازمندان بسیار تاکید دارد و افرادی را که در حق دیگران احسان کرده و بخشندگی می کنند، سرور این دنیا می داند. امام سجاد(علیه السلام) می فرماید:«سادَةُ النّاسِ فی الدُّنْیا الاَسْخِیاء، وَ سادَةُ الناسِ فی الاخِرَةِ الاَتْقیاء؛ در این دنیا سرور مردم، سخاوتمندان هستند؛ و در قیامت سیّد و سرور مردم، پرهیزكاران خواهند بود.»[1]
کمتر کسی از افراد بشر است که از کمک کردن دیگران به خود، استقبال نکند. از این رو همیشه افراد کمک کننده به دیگران، جایگاه ویژه ای دارند. اما دین اسلام، فراتر از کمک کردن صرف را مد نظر دارد و برای پایداری و تداوم آن، ضوابطی تعریف کرده است. اگر این ضوابط نباشد، افراد بخشنده و کمک کار به دیگران، علیرغم سروری در این دنیا، در آن دنیا جایگاهی ندارند.
تقوای الهی، عامل تداوم کمک به دیگران و سروری آخرت
از آنجا که اغراض نفسانی در انجام کارهای مثبت، به اعتبار آنها لطمه وارد می کند، و کمک به دیگران نیز از این قاعده مستثنی نیست، دین اسلام برای پایداری این کار مثبت، توجه به معنویت و کسب رضای خدا را در هر گونه کمک به دیگران تجویز می کند. حضرت علی(علیه السلام) در این باره می فرماید: «لاَ یستَقِیمُ قَضاءُ الحَوَائِجِ اِلاّ بِثَلاثٍ: بِاِستِصغارِها لِتَعظُمَ، وَ بِاِستِکتامِهَا لِتَظهَرَ، وَ بِتَعجیلِهَا لِتَهنُؤَ؛ برطرف کردن نیازهای مردم پایدار نیست مگر به سه چیز:
1- کوچک شمردن خدمت تا خدا آن را بزرگ نماید؛
2- پنهان داشتن آن تا خدا آن را آشکار کند؛
3- شتاب در برآوردن نیاز حاجتمند تا مسرت بخش باشد.»[2]
پیام این حدیث برای همه ی ما(چه خیّران نیکوکار و چه مدعیان دروغین کمک به دیگران) این است که اگر در موضوع کمک به دیگران، کسب رضای خدا لحاظ نشود، کمترین اثر را خواهد داشت. زیرا که کمک کردن به دیگران، ممکن است به خاطر منافع شخصی و یا جذب مشتری و امثال این باشد. «الَّذي يُنْفِقُ مالَهُ رِئاءَ النَّاسِ وَ لا يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِر؛ آن كه مال خود را از روى ريا (براى جلب توجه ديگران) انفاق كند و ايمان به خدا و روز قيامت ندارد.»[3]
بنابراین کمک کردن به دیگران، زمانی ارزش و جایگاه مطلوب خود را پیدا خواهد کرد که قصد انسان از آن کار، رضای خدا و تقرب به درگاه او باشد. اگر اینگونه باشد، جایگاه انسان علاوه بر این دنیا، در آن دنیا نیز ارزشمند است.
سخن آخر
امام سجاد(علیه السلام) سروری این دنیا را متعلق به بخشندگان می داند و سروری آن دنیا را مختص به انسان های متقی می داند. خوشا به حال کسانی که هم توفیق کمک کردن به دیگران را دارند و هم در کمک کردن به دیگران، رضای خدا و تقوای الهی را سرلوحه کار خود قرار می دهند، و هم در این دنیا قابل احترامند و سروری دارند و هم در آن دنیا نیز ان شاءالله سرور خواهند بود.
پی نوشتها:
1ـــ مشكاة الأنوار في غرر الأخبار، ص232.
2ــ منهاج البراعة في شرح نهج البلاغة(خوئى)، ج21، ص 148.
3ــ آیه 264 بقره.
مطالب مرتبط
