آواتار / نیت صحیح

امیرالمومنین امام علی(علیه السلام): آدمى با نيّت خوب و خوش اخلاقى به تمام آن چه در جستجوى آن است، از زندگى خوش و امنيت محيط و وسعت روزى، دست مى يابد.[*]
نیت در فرهنگ اسلام، جان عمل است، و خلوص نیت شرط صحت عبادات می باشد. یکی از تفاوتهای اساسی میان قوانین الهی و قوانین بشری، نیت است. قوانین الهی دو بعدی است؛ یعنی هم به حسن عمل کار دارد و هم به حسن فاعل و تکامل معنوی وی.[1]
موضوع نیت به قدری مهم است که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) در سخنی فرمود: «انّما الاعمال بالنّیّات؛ قطعاً چگونگی اعمال انسان(از نظر پذیرش و همچنین از نظر کیفیت در درجه عالی و مراحل پایین) بستگی به چگونگی نیّت ها دارد.»[2] سپس چنین توضیح فرمود: «به عنوان مثال در مسأله هجرت از شهری به شهر دیگر(مثلاً از مکه به مدینه) کسی که با نیت هجرت به سوی خدا و رسول( و انجام فرمان خدا و رسول و تحققّ آرمان های الهی) هجرت می کند، به همان آرمان مقدّس نایل می گردد، ولی کسی که هجرتش برای امور مادی دنیا، یا وصلت با زن و ازدواج با او است، هجرت او نیز در راستای همان خواهد بود.»[3]
از اهمیت نیّت، و نقش سرنوشت ساز آن در سعادت و شقاوت انسان این که رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود: «نیّة المؤمن خیرٌ من عمله، و نیّة الکافر شرٌ من عمله، و کلّ عاملٍ یعمل علی نیّته؛[4] نیت انسان با ایمان(چون از روی صداقت است) بهتر از عمل نیک اوست، و نیت کافر(چون بر اساس کفر و انحراف است) بدتر از عملش می باشد.» یعنی مدار و معیار درجات نیکی اعمال، و یا درکات و بدی کارها تابع حالت نفسانی است که پدید آورنده نیت انسان است.
بنابراین اگر، انسان دارای نیت ناپاک و انحرافی باشد، موجب کارهای انحرافی و زشت خواهد شد، و اگر دارای نیت صادقانه و پاک باشد، منشأ برکات و کارهای مثبت و شایسته خواهد گردید. توضیح این که انسان وقتی کاری را انجام می دهد که آن را اراده کند، و اراده او وقتی تحقق می یابد که علاقه و شوقی به آن کار داشته باشد، و این علاقه و شوق نیز از حالت خاص نفسانی او که در روح و روانش شکل گرفته نشأت می گیرد، و همین شکل گیری منبع و مخزن تصمیم گیری است. همانند سدّ آب که منبع آب رسانی به همه جا است، حال اگر این منبع آب، آلوده باشد، آب ناپاک و بیماری زا در دسترس مردم قرار می گیرد، و اگر زلال و صاف و بهداشتی باشد، آب پاک و حیاتبخش نصیب انسان ها می گردد. نتیجه این که یک انسان سعادتمند کسی است که منبع و مخزن ساختاری وجودش را خالص و پاک نگهدارد، تا از آن نیت و اراده پاک بجوشد و سرچشمه ارزش ها گردد. چنان که همین مطلب در تفسیر یکی از آیات قرآن، از امام صادق(علیه السلام) چنین روایت شده است: روزی آن حضرت پس از گفتاری این آیه را تلاوت فرمود: «قل کلٌ یعمل علی شاکلته؛[5] بگو هر کس مطابق روش و خلق و خوی خود عمل می کند.» آنگاه فرمود: یعنی «علی نیّته؛ معنای این آیه این است که هر کس بر طبق نیت خود عمل می کند.»[6]

پی نوشت:
[*]. تصنیف غررالحکم ، ص ۹۲
[1]. عدل الهی، شهید مطهری ، ص 326.
[2]. بحار الانوار ، ج67، ص 211.
[3]. کنزالعمال، حدیث 8263.
[4]. اصول کافی، ج 2، ص 84.
[5]. سوره اسراء، آیه 84.
[6]. اصول کافی، ج 2، ص 85.
----------------------------------
مطالعه بیشتر:
نیّت پاک و تصمیم خالص و راستین