تحقیق در باره اولین اربعین حضرت سید الشهداء

شهید محراب مرحوم حاج سید محمدعلی قاضی طباطبائی(ره) ، کتاب  مفصلی با نام «تحقیق در باره اولین اربعین حضرت سید الشهداء» درباره اربعین  نوشت .
هدف ایشان از نگارش این اثر آن بود تا ثابت کند، آمدن اسرای از شام  به کربلا در نخستین اربعین ، بعید نیست . این کتاب که ضمن نهصد صفحه  چاپ شده ، مشتمل بر تحقیقات حاشیه ای فراوانی درباره کربلاست که بسیار مفید و جالب است . اما به نظر  می رسد در اثبات نکته مورد نظر با همه زحمتی که مؤلف محترم کشیده، چندان موفق  نبوده است .
ایشان در باره این اشکال که امکان ندارد اسرا ظرف چهل روز از کربلا به کوفه ، از آنجا به شام و سپس از شام به کربلا بازگشته باشند، هفده نمونه از مسافرت ها و مسیرها و زمان هایی که برای این راه در تاریخ آمده را به تفصیل نقل کرده اند. در این نمونه ها آمده است که مسیر کوفه تا شام و به عکس از یک هفته تا ده دوازده  روز طی می شده و بنابر این ، ممکن است که در یک چهل روز، چنین مسیر رفت و برگشتی طی شده باشد. اگر این سخن بیرونی هم درست باشد که سر امام حسین (علیه السلام) روز اول صفر وارد دمشق شده ، می توان اظهار کرد که بیست  روز بعد، اسرا می توانستند در کربلا باشند.
باید به اجمال گفت : بر فرض که طی این مسیر برای یک کاروان ، در چنین زمان  کوتاهی ، با آن همه زن و بچه ممکن باشد، باید توجه داشت که آیا اصل این  خبر در کتاب های معتبر تاریخ آمده است یا نه . تا آنجا که می دانیم ، نقل این خبر در منابع  تاریخی ، از قرن هفتم به آن سوی تجاوز نمی کند. به علاوه ، علمای بزرگ شیعه ، مانند شیخ مفید و شیخ طوسی ، نه تنها به آن اشاره نکرده اند، بلکه به عکس  آن تصریح کرده و نوشته اند: روز اربعین روزی است که حرم امام حسین (علیه  السلام) وارد مدینه شده یا از شام به سوی مدینه خارج شده است .
آنچه می ماند این است که نخستین زیارت امام حسین (علیه السلام) در نخستین اربعین، توسط جابر بن عبدالله انصاری صورت گرفته است و از آن پس ائمه اطهار (علیهم السلام) که از هر فرصتی برای رواج زیارت امام حسین(علیه السلام) بهره می گرفتند، آن  روز را که نخستین زیارت در آن انجام شده ، به عنوان روزی که زیارت امام حسین (علیه السلام) در آن مستحب است ، اعلام فرمودند.
متن زیارت اربعین هم از سوی امام صادق (علیه السلام) انشاء شده و با داشتن آن مضامین عالی ، شیعیان را از زیارت  آن حضرت در این روز برخوردار می کند.
اهمیت خواندن زیارت اربعین تا جایی است که از علائم شیعه دانسته شده است ، درست آنگونه که بلند خواندن بسم الله در نماز  و خواندن پنجاه و یک رکعت نماز در شبانه روز در روایات بیشماری ، از علائم شیعه بودن عنوان شده است .
زیارت اربعین در «مصباح المتهجد» شیخ طوسی و نیز «تهذیب الاحکام» وی به نقل از صفوان بن مهران جمال آمده است . وی گفت که مولایم صادق (علیه السلام) فرمود: زیارت اربعین که باید وقت برآمدن روز خوانده شود چنین است ...این زیارت ، به جهاتی مشابه برخی از زیارات دیگر است ، اما از آن روی که  مشتمل بر برخی از تعابیر جالب در زمینه هدف امام حسین از این قیام است ، دارای اهمیت ویژه می باشد. در بخشی از این زیارت درباره هدف امام حسین (علیه السلام) از این نهضت آمده است : «... و بذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک من الجهالة  و حیرة الضلالة ... و قد توازر علیه من غرّته الدنیا و باع حظّه بالارذل الادنی.»؛ خدایا، امام حسین (علیه السلام) همه چیزش را برای نجات بندگانت، از نابخردی و سرگشتگی و ضلالت در راه تو داده در حالی که مشتی فریب خورده که انسانیت  خود را به دنیای پست فروخته اند بر ضد وی شوریده آن حضرت را به  شهادت رساندند.