شاید بارها این جمله را به بعضی از اطرافیان خود که در فکر فراهم کردن پول ازدواج بوده اند، گفته ایم و یا ازاطرافیان خود موقعی که سخت در فکر چگونگی پول ازدواج خود و فرزندانمان بوده ایم؛ شنیده ایم که: پول ازدواج و خانه خریدن را خدا جور می کند؛ اما این منافات با دست و پنجه نرم کردن با مشکلات ندارد؛ زیرا خدا برای هر کسی مقداری تعیین کرده است. «وَ إِنْ مِنْ شَیءٍ إِلاَّ عِنْدَنا خَزائِنُهُ وَ ما نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَعْلُومٍ[حجر/21] و هیچ چیز در عالم نیست جز آنکه منبع و خزانه آن نزد ماست ولى ما از آن، بر هر کسی الا به قدر معین نمی فرستیم.»
پیام آیه این است که انسان نباید فکر کند که من که انسان خوبی هستم و...چرا خدا آنچه را دوست دارم نصیبم نمی کند؟ انسان هر چه به خدا ایمان بیشتری داشته باشد؛ باید بداند که خدا برای هر کسی یک مقداری قرار داده است که آن مقدار، بهترین شرایط برای فرد است، هر چند که چنان با انتظارات انسان همخوانی نداشته باشد. «وَ عَسىَ أَن تَکرَهُواْ شَیا وَ هُوَ خَیرْ لَّکمْ وَ عَسىَ أَن تُحِبُّوا شَیاً[بقره/216] چه بسا چیزى را خوش نداشته باشید، حال آن که خیر شما در آن است. و یا چیزى را دوست داشته باشید، حال آنکه شر شما در آن است. و خدا مى داند، و شما نمی دانید.»
بسیار اتفاق افتاده که کسی خواسته با فرد مورد علاقه اش ازدواج کند ولی به خاطر نتوانستن در برآورده کردن خواسته های مادی فرد مورد دلخواه(عروسی مجلل)، فرد مورد نظر را از دست داده و از این بابت ناراحت شده که چرا من پول و سرمایه کافی ندارم که با شخص مورد علاقه ام ازدواج کنم؛ اما بعدها متوجه شده که چقدر خدا به او رحم کرده و قسمت و تقدیر او را در این حد و اندازه قرار داده است؛ وگرنه زندگی با آدمی خودخواه و پرتوقع، برای او جز خسارت چیز دیگری نبود.
------------------------------------------
و اما نگاهی به تفسیر و پیامهای آیه 21 سوره مبارکه حجر؛
وَإِن مِّن شَیْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ.
و هیچ چیز نیست مگر آنکه منابع و گنجینه های آن نزد ماست و ما جز به مقدار معین فرو نمی فرستیم.
نکته ها:
در آیات متعدد به مسئله اندازه گیری در خلقت موجودات اشاره شده است، از جمله:
(قد جعل اللّه بکل شیء قدرا).
(کل شیء عنده بمقدار)[1].
(خلق کل شیء فقدره تقدیرا)[2].
در آیه ی 27 سوره شوری می خوانیم که اگر خداوند رزق بندگانش را توسعه دهد، آنان دست به تجاوز می زنند، به همین دلیل به مقداری که صلاح می داند، به هر کس می دهد. آیه مورد بحث نیز اشاره به همین معناست[3].
شاید مراد از خزائن، اسباب و عناصر و امکانات بالقوه باشد. که خداوند در وجود هر موجودی قرار داده است.
جمله (إِن مِّن شَیْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ) شامل هر آفریده ای می شود. مثلا توان و قدرت بینایی و شنوایی نیز در نزد خدا، سرچشمه و خزینه ای دارد که به مقدار معین از آن به ما می رسد، مثلا اگر او بخواهد ما می توانیم صدای پای مورچه را در آن طرف کره زمین بشنویم. ضمنا علوم امروز کشف کرده که هر نباتی دارای وزن مخصوص است که هرگاه کمی عناصر و اجزای آن کم و زیاد شود، دیگر آن گیاه نخواهد بود.
نزول گاهی از مکان بالاست، نظیر نزول باران و گاهی از مقام بالاست، نظیر آیه (و انزلنا الحدید)[4] که به معنای آفرینش آهن است. در این آیه می خوانیم که نعمت ها اندازه و حساب دارد و مقدار هر یک معلوم است، (بقدر معلوم) ولی در آیات و روایات دیگر عوامل آن بیان شده است.[5]
پیام ها:
1- هستی، سرچشمه منبعی دارد که در اختیار خداست وتنها بخشی از آن بدست ما می رسد که ما از آن آگاهیم. (عندنا خزائنه)
2- چیزی در هستی، بدون اندازه معین آفریده نشده است. (بقدر معلوم)
3- خزائن الهی متعدد و نزول رحمت او تدریجی است. (ننزله) (تنزیل به معنای نزول تدریج است)
4- خزائن الهی دائمی است. چون هرچه نزد اوست، باقی است.[6](عندنا خزائنه)
5- به سراغ غیر خدا نروید، زیرا که هر چه بخواهید سرچشمه اش نزد خداست. (عندنا خزائنه)
6- داشتن، دلیل مصرف کردن نیست، بلکه در مصرف باید حکمت و ظرفیت و ده ها نکته دیگر را در نظر گرفت. (و ما ننزله الا بقدر معلوم)
7- همه منابع هستی برای بشر، کشف نشده است. (عندنا خزائنه)
پی نوشت:
[1]- طلاق، 3.
[2]- رعد، 8.
[3]- فرقان، 2.
[4]- حدید، 25.
[5]- تلاش انسان ها می تواند در تعیین رزق مؤثر باشد؛ داشتن اخلاق خوب، تخصص عالی سعه صدر حسن نیت و سوز و دعای نیکان می تواند در آن مقدار معلوم مؤثر باشد.
[6]- (عنداللّه باق) نحل، 96.
-------------------------------
منبع پیامها و نکات: تفسیر نور سوره الحجر، محسن قرائتی.
