20. درباره مسجد سازی

20. درباره مسجد سازی

ثواب ساختن مسجد

١- ساختن مسجد، از مستحبات مؤکد است و پاداشی بزرگ و ثوابی بسیار دارد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «من بنی مسجدا فی الدنیا اعطاه الله بکل شبر منه- او قال بکل ذراع منه- مسیرة اربعین الف عام مدینة من ذهب و فضة و در و یاقوت و زمرد و زبرجد ولؤلؤ. . . »
«هر که در دنیا مسجدی بسازد، خداوند در برابر هروجب- یا فرمود: هر ذراع- به مقداری که چهل هزارسال پیموده می شود، شهری از طلا و نقره و در و یاقوت و زمرد و زبرجد و لؤلؤ به او عطا می کند. . . »[تحریر الوسیله، ج ١، فی مکان المصلی، ص ١٥٢، م ١٨]

 

 تحقق عنوان مسجد

٢- اگر زمینی را به قصد قربت(قربة الی الله) به نیت مسجد بودن بسازند و حداقل یک نفر به اذن بانی در آن نماز بخواند، مسجد می شود و باید احکام مسجدنسبت به آن مراعات شود.[تحریر الوسیله، ج ١، فی مکان المصلی، ص ١٥٢، م ١٩]

٣- گر چه مطابق آنچه در مساله قبل گفته شد، عنوان مسجد تحقق می یابد، ولی مشهور بین فقها آن است که باید صیغه وقف بخواند، یعنی بگوید: «وقفتهامسجدا قربة الی الله » یعنی این زمین یا ساختمان را برای رضای خداوند وقف کردم برای آنکه مسجد باشد.[تحریر الوسیله، ج ١، فی مکان المصلی، ص ١٥٢، م ١٩]

٤- مساجد تمام گروه های مسلمان، اعم از شیعه و غیر آن در احکامی که برای مسجد گفته می شود فرقی ندارد.[العروة الوثقی، ج ١، فی احکام النجاسات، ص ٨٨، م ١٥]

٥- اگر انسان بداند که واقف، سقف و صحن ودیوار مسجد را جزء مسجد قرار نداده، یا نداند جزء مسجد قرار داده یا نه و نشانه ای بر اینکه جزء مسجداست نباشد، احکام مسجد را ندارد. هر چند در صورت شک، احتیاط مسحتب است، احکام مسجد را نسبت به این مکانها نیز مراعات کنند.[العروة الوثقی، ج ١، فی احکام النجاسات، ص ٨٩، م ١٦]

٦- س: زمینی است که جزء موقوفه یک امامزاده می باشد و بین خانه های مسکونی قرار گرفته، با توجه به این که محل، بزرگ می باشد و فاقد مسجد است، نظرتان را راجع به بنای مسجد در این زمین موقوفه بیان نمایید.
ج- اگر وقف است مسجد نمی شود.[استفتائات، ج ٢، ص ٣٥٦، س ٥٤]

٧- س: اگر اصل وقف مشخص نباشد- برای مسجد مثلا- آیا حکم مسجد دارد یا نه؟ و اگر اصل وقف معلوم باشد ولی مورد تصرف و مصرف آن مشخص نباشد چه باید کرد؟
ج- تا عنوان مسجدیت در وقف محرز نشود حکم مسجد مترتب نمی شود و درصورت معلوم نبودن مصرف، صوری دارد که در تحریر (ج ٢، ص ١٠٩، م ٢) مذکور است.[استفتائات، ج ٢، ص ٣٤٢، س ١٨]

 

زمین مسجد

٨- اگر مسجدی ویران شود، زمین آن از مسجد بودن خارج نمی شود و احکام مسجد در برخی موارد بر آن جاری است، و همچنین اگر تمام روستا یا شهری که مسجد در آن است، خراب شود مکانی که مسجد بوده همچنان عنوان مسجد دارد.[تحریر الوسیله، ج ٢، کتاب الوقف و اخواته، ص ٧٥، م ٦٣]

٩- زمین بدون دیوار و ساختمان را نیز می توان مسجد قرار داد، بنابر این اگر زمینی را برای مسجد وقف کنند و به همین قصد در آن نماز خوانده شود، مسجد است و احکام آن باید مراعات شود، هر چنددیوار کشی نشده باشد و ساختمان هم نساخته باشند.[العروة الوثقی، فی مکان المصلی، ص ٥٩٧، م ١٢]

١٠- س: اینجانب یک قواره زمینی را که ٣١٢ مترمربع می باشد برای مسجدی خریداری نمودم، چون مردم این محل بودجه نداشتند، نتوانستند بسازند، حالابا کمک مردم می خواهند مسجد را بسازند می بینند که این زمین برای مسجد کوچک است، آیا اجازه است که این زمین را بفروشیم و در همین محل زمین بیشتری خریداری نماییم؟ البته در موقع خرید زمین، صیغه خوانده نشده ولی با عقیده کامل خریداری شده برای مسجد.
ج- خرید زمین به قصد بنای مسجد کافی در وقف نیست. اگر بعد از خرید، وقف نشده و تحویل وقف نگردیده به ملک مالک باقی است و اختیار آن با مالک است.[استفتائات، ج ٢، ص ٣٣٤، م ٢]

١١- س: در روستایی که اهالی آن روست، محل سکونت خود را رها کرده اند و نزدیک همان محل در زمین موات خانه ساخته اند، من در یک قطعه از همان زمین موات با کمک اهالی، مسجدی بنا کردم بطوری که قسمتی از دیوار مسجد آماده است و ضرری هم ندارد عده ای دیگر از همان محل، روی مقاصد و یا غرض شخصی، از به پایان رساندن مسجد جلوگیری می کنند، آیا از نظر شرع مقدس اسلام می توانندجلوگیری نمایند یا خیر؟
ج- اگر زمین موات بوده و متعلق حق کسی نبوده، با تحجیر (سنگ چین و حصار کشی).
و آماده شدن برای مسجد، دیگران حق مزاحمت ندارند، لاکن چنانچه دولت اسلامی در این باره مقرراتی دارد باید مراعات شود.[استفتائات، ج ٢، ص ٣٣٨، س ٩]

١٢- س: مقداری از بیابان برای مسجد تعیین می شود و به عنوان مسجد در آن نماز اقامه می شود، سپس از آنجا می روند، برای کسانی که موضوع رامی دانند اگر به آنجا گذرشان بیفتد حکم مسجد دارد؟
ج- به مجرد تعیین مقداری از بیابان برای مسجد و نماز در آن، حکم مسجد پیدا نمی کند.[استفتائات، ج ٢، ص ٣٣٩، س ١٣]

١٣- س: هر گاه شخصی در قبرستان مسلمین که وقف است مسجدی روی قبور اموات بنا کند، آیاجایز است یا خیر؟ و اگر چنین مسجدی بنا شد آیا نماز در آن صحیح است؟
ج- ساختن مسجد در قبرستان که زمین آن وقف قبرستان است جایز نیست، و نبش قبور مسلمین حرام است، و به مجرد ساختن، مسجد نمی شود، ولی نماز خواندن در آن مانعی ندارد.[مجمع المسائل، ج ١، ص ١٣٢، س ٢٣]

آیت الله گلپایگانی قدس سره

 

١٤- س: آیا روی زمین اصلاحات ارضی می توان مسجد و سایر اماکن عمومی از قبیل حمام، مدرسه دینی طلاب و اماکن فرهنگی درست کرد؟
ج- چون مبنای دولت جمهوری اسلمی ایران بر ملکیت اراضی مذکوره است لازم است معامله ملکیت شود.[جامع المسائل، ج ١، ص ٩٦، س ٣١٥]

آیت الله فاضل لنکرانی قدس سره

 

حیاط مسجد

١٥- س: مسجدی که علاوه بر شبستان، دارای حیاط و صحن و راهرو است و در عرف، همه آنها را مسجد می خوانند، آیا احکام مسجد بر آنها بار است یانه و در صورتی که قصد بانی معلوم نباشد، ساختن مستراح و امثال آن در یک طرف آن صحن چه صورت دارد. دلیل و قرینه بر عدم مسجدیت لازم است یا نه؟
ج- با شک در آنکه صحن را جزء مسجد قرار داده، اگر اماره ای (نشانه، علامت) بر مسجد بودن نباشد، محکوم به مسجدیت نیست و اماره بر عدم، لازم نمی باشد.[مجمع المسائل، ص ١٣٦، س ٣٧]

آیت الله گلپایگانی قدس سره

 

مسجد و حسینیه (باهم)

١٦- س: احتراما به استحضار می رساند که درمحلی از زیر زمین تا کف به نام حسینیه و از کف به بالا به نام مسجد از مردم پول گرفته شده و ٦٥ درصدر آن را جهاد، جهت احداث مسجد پرداخته است، چه حکمی دارد، مسجد است یا حسینیه؟
ج- اگر از ابتدا مقداری به حساب حسینیه و مقداری به عنوان مسجد ساخته شده و وقف گردیده اشکال ندارد و هر یک ازحسینیه و مسجد حکم خود را دارد.[استفتائات ج ٢، ص ٣٣٦، س ٥]

 

تغییر و تبدیل مسجد

١٧- س: مسجدی که در آن استفاده جماعت نمی شود و به ندرت کسی یا کسانی در آن نمازمی خوانند، آیا می توان از آن برای مدتی به عنوان فروشگاه تعاونی استفاده نمود؟
ج- تبدیل مسجد به فروشگاه جایز نیست.[استفتائات، ج ٢، ص ٣٦٦، س ٧٨]

١٨- س: مسجدی است که زیر زمینی دارد که متروکه است، جمعی از افراد خیر تصمیم دارند با کسب اجازه از مرجع عالیقدر، امام خمینی قدس سره، این زیر زمین را تبدیل به صندوق قرض الحسنه عام المنفعة نمایند ، آیا امام اجازه می دهند یا خیر؟
ج- جایز نیست.[استفتائات، ج ٢، ص ٣٥٧، س ٥٥]

١٩- س: آیا در پشت بام مسجد غیر از ساختمان برای مسجد، می توان ساختمان دیگری بنا نمود، مثلا ساختن اتاق برای بسیج و غیره.
ج- جایز نیست.[استفتائات، ج ٢، ص ٣٥٧، س ٥٦]

٢٠- س: اگر مسجدی که از قرنها پیش محل عبادت و مسجد مسلمین بوده، خراب یا به وسیله عمال حکومت گذشته تخریب شده باشد، آیا می توان در محل آن، ساختمان دیگری برای سکنی و یا باعناوین مذهبی دیگر مثل حسینیه، تکیه و غیره ساخت؟یا باید آن را به حالت اول و به صورت مسجد در آورد و برای سکنه محل که مسجدی هم ندارند، به صورت سنگر دینی و عبادتگاه الهی قرار داد؟
ج- تبدیل مسجد به غیر آن جایز نیست.[استفتائات، ج ٢، ص ٣٦٥، س ٧٧]

٢١- س: در طرح توسعه یکی از خیابانهای که برای راحتی عبور وسائل نقلیه اجرا خواهد شد تعدادی مسجد قرار دارد که بعضی از آنها کلا و بعضی قسمت ی از آن خراب می شود، نظر شریف در این مورد چیست؟
ج- از بین بردن مسجد یا جزئی از آن جایز نیست، مگر مصلحتی در کار باشد که نتوان از آن مصلحت دست کشید و چشم پوشی کرد.[اجوبة الاستفتائات، ج ١، ص ١٢٤، س ٤١٤]

آیت الله خامنه ای دامت برکاته

 

تبدیل مسجد به حسینیه

٢٢- س: ما یک حسینیه داریم که تقریبا خراب شده و مکانش هم جای خوبی نیست، آیا می شود آن را بفروشیم و کنار مسجد یک زمینی است حسینیه ای از نو بسازیم؟ و اگر می شود چون وصل مسجد است یک متر هم از حیاط مسجد داخل حسینیه قرار بگیرد تا بتوانیم در عزاداری امام حسین علیه السلام حسینیه خوبی داشته باشیم؟
ج- فروش حسینیه و همچنین جزء حسینیه قرار دادن مسجد جایز نیست.[استفتائات، ج ٢، ص ٣٧١، س ٩٣]

 

تغییر حسینیه به مسجد

٢٣- س: زمینی را به نام ساختن حسینیه خریداری کرده و ثلث قیمت آن را می پردازند، و از مؤمنین هم به نام حسینیه پول جمع آوری می کنند، ساختن بنا شروع شد و به خاطر تشخیص قبله، محرابی ساخته شد و همین که بنا نیمه تمام شد، عده ای گفتند: اگر مسجد بشود بهتر است و صاحب زمین هم گفت: اگر مسجد بشود، بقیه پولم (دو ثلث باقیمانده) را نمی خواهم، لذا قبض را به نام مسجد صاحب الزمان علیه السلام نمودند و بقیه بنا را به نام مسجد تمام نمودند و در حال حاضر از این بنا به نام مسجد استفاده می نمایند ولی اختلاف هنوز بر طرف نشده است، استدعا می شود، آنچه را که حکم خداست مرقوم فرمایید تا تکلیف خود را بدانیم.
ج- وقف زمین برای حسینیه اگر تمام نشده و قبض وقف حاصل نشده، تغییر آن به عنوان مسجد اشکال ندارد، ولی اگر تغییر بعد از تمامیت وقف حسینیه حاصل شده باشد، باطل است و آن محل مسجد نمی شود، اگرچه نماز در آنجا اشکال ندارد.[استفتائات، ج ٢، ص ٣٦٤، س ٧٥]

٢٤- س: شخص خیری در جنب مسجد، زمینی به نیت حسینیه در اختیار مؤمنین قرار داده است، بعدا امنای مسجد، آن زمین را با اجازه صاحب آن، جزء مسجد قرار داده اند، آیا احکام مسجد بر آن جاری است یا خیر؟
ج- اگر وقف حسینیه، تمام شده و لو به این نحو که به قصد حسینیه تحویل داده باشد، مسجد نمی شود و احکام مسجد برآن جاری نیست.[استفتائات، ج ٢، ص ٣٦٤، س ٧٤]

 

تغییر نام مسجد

٢٥- س: مسجدی حدود بیست سال قبل ساخته شده است و به نام مبارک صاحب الزمان علیه السلام نامگذاری شده و معلوم نیست که این نام در صیغه وقف هم ذکر شده یا نه، حکم تغییر نام این مسجد از صاحب الزمان علیه السلام به مسجد جامع چیست؟
ج- مجرد تغییر نام مسجد مانعی ندارد.[اجوبة الاستفتائات، ج ١، ص ١٢٥ س ٤١٩]

آیت الله خامنه ای دامت برکاته

 

تخریب و بازسازی مسجد

٢٦- س: اهالی یکی از روستاها در نظر دارند مسجد محقری که تکافوی اهالی محل را نمی دهد تخریب کنند و مجددا مسجد مناسبی در همان محل بسازند با توجه به اینکه برای توسعه مسجد مزبور تنها راه، تخریب آن است، لذا خواهشمند است تکلیف شرعی را اعلام فرمائید.
ج- خراب کردن به منظور توسعه، درصورت احتیاج مردم اشکال ندارد.[استفتائات، ج ٢، ص ٣٦٨، س ٨٤]

 

تغییر محل شبستان مسجد

٢٧- س: اهالی روستایی تصمیم گرفتند بنای فعلی مسجدشان را به عللی تغییر بدهند و چون به جهاتی ساختن شبستان در محل کنونی مشکل است، آیامجازند زمین مجاور را شبستان و از مکان قبلی به عنوان محوطه استفاده کنند.
ج- مانع ندارد ولی احکام مسجد بر آن مترتب است.[استفتائات، ج ٢، ص ٣٦٩، س ٨٥]

٢٨- س: مسجدی است دارای شبستان و صحن، چون به صورت ساختمان قدیمی و کهنه است جمعی از مؤمنین تصمیم دارند آن را خراب و تجدیدبنا نمایند ولی طبق نقشه معمار، صحن مسجد به صورت شبستان و شبستان به صورت صحن در می اید و این عمل از نظر اصول معماری و زیبایی مسجد، به صلاح مسجد است، در این صورت اشکال دارد یا نه؟
ج- تبدیل شبستان مسجد به صحن، جایز نیست.[مجمع المسائل، ج ١، ص ١٤١، س ٥٥]

آیت الله گلپایگانی قدس سره

 

تعمیر و توسعه مسجد

٢٩- س: تعمیر مسجدی که نزدیک به خرابی می باشد مستحب است و اگر مسجدی طوری خراب شود که تعمیر آن ممکن نباشد، می توانند آن را خراب کنند و دوباره بسازند بلکه می توانند مسجد را که خراب نشده، برای احتیاج مردم خراب کنند و بزرگتر بسازند.[توضیح المسائل، م ٩١١]

٣٠- س: در شهرستان ما مسجد جامعی است که در قدیم بنا شده و الآن حیاط مسجد جهت اقامه نماز جمعه در زمستان و تابستان احتیاج به سقف دارد، ضمنا از نظر واقف هم هیچ اطلاعی در دست نیست و این عمل هم لازم است، سقف زدن چه صورتی دارد؟
ج- مانعی ندارد.[استفتائات، ج ٢، ص ٣٦٩، س ٨٧]

 

مسجد قبیله ای

٣١- اگر واقف مکانی را به عنوان مسجد طایفه و قبیله یا گروه خاصی وقف کند که تنها همان افراد از آن استفاده کنند، هر چند وقف صحیح است و تنها همان ها می توانند در آن به عبادت خداوند بپردازند ولی بنابراحتیاط واجب چنین مکانی مسجد نخواهد شد و احکام مساجد را نخواهد داشت.[العروة الوثقی، ج ١، فی مکان المصلی، ص ٥٩٧، م ١٢]

٣٢- س: نماز خواندن در مسجدی که عده ای ازکسانی که در ساختن این مسجد مشارکت داشته اند ادعا می کنند، که مسجد را برای خود و قبیله خودشان ساخته اند، چه حکمی دارد؟
ج- مسجد، پس از آنکه به عنوان مسجد ساخته شد اختصاص به قوم و قبیله و افراد خاصی ندارد، بلکه برای تمام مسلمانان استفاده از آن جایز است.[اجوبة الاستفتائات، ج ١، ص ١١٩، س ٤٠١]

آیت الله خامنه ای دامت برکاته

 

 [به فصل ٢«معماری مسجد» نیز مراجعه کنید]