هشت نکته درباره مفاهیم ادعیه ماه مبارک رمضان

هشت نکته درباره مفاهیم ادعیه ماه مبارک رمضان

هشت نکته درباره مفاهیم ادعیه ماه مبارک رمضان | سیری در کلیات دعاهای ماه مبارک رمضان | مضامین دعای افتتاح | مضامین دعاهای روزانه

برای کسانی که در پی ارتقای سطح خواسته های خویش از پیشگاه خداوند سبحان هستند، مناسب است که در مضمون ادعیه حتما دقت کنند؛ علی الخصوص دعاهای ماه مبارک رمضان. در این نوشتار، مجال دسته بندی همه محتویات ادعیه نیست؛ لذا بعنوان نمونه به چند محور و مبحث اشاره می شود:

سیری در کلیات دعاهای ماه مبارک رمضان

1 ـ آمرزش خواهی

ماه رمضان طبق روایات بسیار و ادعیه، ماه آمرزش و مغفرت الهی است.
به تناسب همین معنا بخش عمده ای از خواسته های ما در دعاها، طلب آمرزش از درگاه خداوند است و این که از گناهان درگذرد و مبادا این ماه سپری شود و هم چنان بار گناهانِ نابخشوده برگردن ما سنگینی کند.
از دعاهای هر شب این است: «اَعوذُ بجلال وجهک الکریم اَن ینقضی عنّی شهر رمضان...»

این مضمون در بسیاری از دعاها و مناجات های این ماه دیده می شود و راستی هم بدون آن، انسان از برکات این ماه محروم می ماند.

2 ـ حج و زیارت خانه خدا

انجام حج و اعمال مناسک آن و تعظیم شعائر، زمینه ای برای شمول مغفرتِ الهی است. در دعاهای متعدد این ماه، توفیق زیارت خانه خدا و حرم پیامبر خواسته شده است و چون شب های قدر طبق خواسته ها و عمل های ما و مشیّت الهی، شب های تعیین سرنوشت و مقدّرات است، با اصرار از خدا خواسته شده که در مقدّرات حتمی این ماه، ناممان را جزء زائران بیت الله الحرام ثبت کند.

در دعای هر شب است: «... و أنْ تَجْعَلَ لی فی عامی هذا إلی بَیْتِکَ الحرامِ سَبیلاً حِجَّةً مَبرورةً ...».

در دعای هر شب است (پس از دعای افتتاح): «... أن تَکْتُبَنی مِن حُجّاج بَیتکَ الحرامِ المَبرورُ حَجُّهم ...».

در اعمال شب 19 است: «اَللّهمَ اجْعَل فیما تَقْضی و تقدّرُ مِن الأمرِ المَحْتومِ ...».

و موارد متعدد دیگر از جمله دعای پس از افتتاح.

3 ـ شهادت طلبی

از ارزش های مهم مکتبی، شهادت طلبی و آرزوی کشته شدن در راه خداست. امیرالمؤمنین(علیه السلام) هم سال ها در انتظار فوز شهادت بود. شهادت طلبی مرحله والای وارستگی از تعلّقات دنیوی و دل بستگی به آخرت است.

در اعمال مشترکه ماه رمضان از جمله در دعایی این خواسته مطرح است: «أسئَلَک أن تَجْعَلَ وَفاتی قَتلاً فی سبیلک تَحتَ رایةِ نبیّک مَعَ اولیائِک ...».

از جمله در دعای 12 از اعمال شب های ماه رمضان بعد از دعای افتتاح می خوانیم: «وَقَتْلاً فی سَبیلِکَ فَوِفِّق لَنا».

4 ـ نجات از دوزخ و ورود به بهشت

در آخرت، سرانجامِ همه انسان ها روشن می شود. برنده کسی است که با اعمالش، یا با برخورداری از غفران الهی از عذاب نجات یابد و بهشتی شود.
درخواست نجات از جهنّم و برائت از آتش و همچنین ورود به بهشت و برخورداری از انواع نعمت های الهی، از خواسته های دیگر مطرح در دعاهای این ماه است. از جمله در دعای پس از افتتاح می خوانیم: «و من ثمار مِنَ النّارِ فاکتُبْ لَنا وَ فی جَهنَّم فلا تَغُلَّنا...».
در دعای پس از ابوحمزه ثمالی هم (یا عُدَّتی فی شِدَّتی...) این مضامین مطرح است.

5 ـ نعمت های دنیوی

اسلام، هم دنیای انسان را تأمین می کند و هم سعادت اخروی او را. در دعاهای این ماه، هم خواسته های معنوی و نیازهای اخروی مطرح است و هم خواسته های دنیوی و مادّی. و این جامعیّت اسلام را می رساند.
در دعای هر روز ماه «اللّهم اَدْخِل علی أهلِ القبور...» از جمله خواسته های ما بی نیازی فقیران، سیری گرسنگان، پوشش بی جامگان، ادای قرض بدهکاران، گشایش برای گرفتاران، بازگشت غریبان، آزادی اسیران، اصلاح امور و شفای بیماری ها مطرح است.
در دعای شب 23 نیز، در کنار حج و زیارت، طول عمر و وسعت رزق خواسته شده است: «وَاجْعَل فیما تقضی و تُقّدر اَن تُطیلَ عُمری، تُوسِّعَ علیَّ فی رِزقی».
طول عمر در طاعت الهی و وسعت رزق از راه حلال، از بهترین خواسته های بندگان است.

6 ـ اوصاف خدا و درس توحید

این محور نه به عنوان یک خواسته، بلکه به صورت توجّه دادن به اوصاف خداوند، در بیشتر دعاهای این ماه مطرح است. و درس توحید را از ادعیه منقوله می توان آموخت.
دعای جوشن کبیر، سراسر نام های پروردگار و اوصاف اوست. دعای افتتاح، دعای ابوحمزه ثمالی، دعای سحرهای ماه رمضان «اللهُم إنّی اَسْئَلُکَ مِنْ بَهائِکَ...»، «الهی لا تُؤدِّبنْی بِعُقُوبَتِک...»، دعای 6 از اعمال هر شب و روز ماه «یا ذَا الّذی کانَ قبلَ کُلِّ شیء...»، دعای هر روز و بعد از هر نماز «یا علیّ یا عظیم...» و 10ها دعای دیگر، همه مبیّن اوصاف خداست و این که او را چگونه باید بشناسیم همچنین تسبیحات 100گانه پروردگار (دعایی با ده بخش که هر کدام حاوی 10بار «سبحانَ» است) از جمله ادعیه ای است که صفات خدا را می شناساند.

7 ـ اهل بیت عصمت (علیهم السلام)

محور دیگری که در دعاها مطرح است توجه دادن به مقام، فضیلت، جایگاه و نقش ائمه و عترت پیامبر(صلی الله علیه وآله) است. یادکرد پیوسته و همه روزه آنان، نوعی تجدید عهد با «ولایت» و پیوند با «اهل بیت» است.
در دعای افتتاح یکایک معصومین علیهم السلام یاد می شوند. و نیز در عمل 3 از اعمال روزهای ماه مبارک رمضان، یک به یک با القاب و مشخّصات و ویژگی های ائمه اطهار علیهم السلام نام برده شده است. این بخش از ادعیه نیز، تقویت کننده مبانی اعتقادی امامت و ولایت را تحکیم می کند و پیوند روحی با آنان را استوارتر می سازد.

8 ـ نزول قرآن

ماه رمضان، ماه نزول قرآن است. به ویژه شب قدر که به تصریح سوره قدر در این شب، قرآن نازل شده است. در دعاها نیز به این مضمون اشاره شده تا بندگان الهی به فضیلت ماه و وظایف عبادی در تلاوت کلام خدا بیشتر توجه کنند.
در دعای «یا علی یا عظیم» آمده است: «الّذی أنزلتَ فیهِ القرآن ...».
در دعای هر روز آمده است: «اللّهم هذا شهرُ رمضان الّذی أنزلتَ فیه القرآن...».
در چندین دعای شب اول رمضان، در دعای قرآن بر سر گرفتن در شب های قدر «اَسْئَلُکَ بِکِتابِکَ المُنْزَل فیه» و موارد دیگر به این حقیقت اشاره شده است. باشد که مؤمنان، با قرآن بیشتر مأنوس باشند و از فیض تلاوت و تدبّر بهره مند شوند.

مضامین دعای افتتاح

از آن جا که بیش از دعاهای دیگر، خواندن دعای افتتاح در این ماه متداول است، مناسب است که محتوای این دعا برای مردم تشریح شود. با یک نگاه اجمالی می بینیم که سرفصل های مهم و مضامین عمده این دعا این هاست:
1. صفات متعالی خداوند، درس توحید و معارف اعتقادی؛
2. بیان نعمت ها و بزرگواری ها و کرامت های الهی در حق انسان و خطاپوشی او (عبودیّت)؛
3. صلوات بر چهارده معصوم (پیوند ولایی با اهل بیت)؛
4. دعا برای ظهور امام زمان و تشکیل دولت کریمه (بینش سیاسی شیعه)؛
5. جایگاه و نقش رهبری و ولایت در جامعه «اللهم به شَعْثَنا ... تا «اله الحق آمین».
6. شکوه به درگاه خدا و التجا برای فرج امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) (بحث انتظار و آینده)؛

مضامین دعاهای روزانه

از جمله دعاهای متداول که همه جا درایام ماه رمضان و پس از نمازها چه بصورت فردی یا گروهی خواسته می شود، دعاهایی است که برای هر روز ازاین ماه نقل شده است. تشریح مفاهیم هر یک از این دعاها در یک برنامه روزانه می تواند سودمند باشد؛ هم موضوعاتی مفید و اخلاقی است، هم کمک می کند که دعا خوانان، با توجه بیشتر بدانند که از خداوند چه می خواهند.

در این جا به عناوینی کلّی از خواسته های این دعاها اشاره می شود:

دعای روز 1 ماه رمضان : نماز و روزه راستین و واقعی، بیداری از غفلت، بخشایش جرم.
دعای روز 2 ماه رمضان : خشم و رضای خدا، قرائت قرآن و تدبّر در آن.
دعای روز 3 ماه رمضان : ذهن باز و حق جو، دوری از سفاهت و تزویر، برخورداری از نیکی ها.
دعای روز 4 ماه رمضان : اقامه امر خدا، یاد خدا و ذکر، شکر نعمت ها، ستّار بودن خدا.
دعای روز 5 ماه رمضان : استغفار و توبه، عبد صالح، اولیای الهی.
دعای روز 6 ماه رمضان : گناه، انتقام الهی از مجرمان، دوری از موجبات خشم خدا.
دعای روز 7 ماه رمضان : امداد الهی برای عبادت، یاد مداوم خدا، توفیق الهی.
دعای روز 8 ماه رمضان : یتیم نوازی، اطعام و رسیدگی به محرومان، سلام، هم نشینی با خوبان.
دعای روز 9 ماه رمضان : در کمین فرصت های کمیاب، زندگی برهانی و عقلانی، تلاش در مسیر رضایت الهی.
دعای روز 10 ماه رمضان : مفهوم توکّل، فوز و کامیابی، قرب به خدا در سایه بندگی.
دعای روز 11 ماه رمضان : روحیه احسان و نیکوکاری، پرهیز از گناه و توجه به زشتی آن، سرانجام گنه کاران جهنم است.
دعای روز 12 ماه رمضان : پوشش و ستر الهی، قناعت و کفاف، عدالت و انصاف، ایمنی از عواقب گناه.
دعای روز 13 ماه رمضان : پاکی از گناه، صبر و مقاومت در برابر مشکلات، تقوا و هم نشینی با صالحان.
دعای روز 14 ماه رمضان : گناه و توبه، ایمنی از بلاهای الهی، آفت شناسی، عزت در سایه بندگی.
دعای روز 15 ماه رمضان : خشوع در طاعت، شرح صدر و ظرفیت داشتن، خدا تکیه گاه بندگان.
دعای روز 16 ماه رمضان : هم نشینی با نیکان و بدان و تأثیر مجالست، آسایش در خانه آخرت.
دعای روز 17 ماه رمضان : عمل صالح، خواسته ها و آرزوها، علم الهی به ضمیر انسان و نیّات او.
دعای روز 18 ماه رمضان : سحرخیزی و برکات آن، نورانیت دل، در خدمتِ خدا بودن.
دعای روز 19 ماه رمضان : مفهوم برکت، برکات این ماه، انجام کار خیر، ملاک کارها قبولی خداست.
دعای روز 20 ماه رمضان : اعمال صالح درهای بهشت است، گناه از دروازه جهنم است، تلاوت و انس با قرآن، آرامش در سایه ایمان.
دعای روز 21 ماه رمضان : کسب رضای الهی، نجات از سلطه شیطان و نفس امّاره، در طلب بهشت بودن.
دعای روز 22 ماه رمضان : تفضّلات الهی، برکات این ماه، کار برای رضای خدا، بهشت پاداش خالصان.
دعای روز 23 ماه رمضان : توبه از گناهان، پاکی از رذایل اخلاقی، ریشه درونیِ تقوا.
دعای روز 24 ماه رمضان : شناخت رضای الهی، پرهیز از موجبات غضب الهی، طاعت و ترک گناه با توفیق خداست.
دعای روز 25 ماه رمضان : نفس محبت در سازندگی، محبوب ها چه کسانی اند؟ ولایت و برائت «تولاّ و تبرّا»، الگوگیری از پیامبر.
دعای روز 26 ماه رمضان : تلاش های ثمربخش، تلاش برای آمرزش گناهان، ملاک در عمل قبولی آن است، عیب پوشی.
دعای روز 27 ماه رمضان : مفهوم شب قدر و سرنوشت، نقش اراده انسان در خودسازی، مهمترین خواسته بخشایش گناهان است.
دعای روز 28 ماه رمضان : عمل به مستحبات، رسیدن به خواسته ها، توسل، التماس به درگاه خدا.
دعای روز 29 ماه رمضان : برخورداری از رحمت واسعه الهی، توفیق خدا برای ترک گناه، تهمت و بهتان.
دعای روز 30 ماه رمضان : قبولی اعمال، پایانِ خوبِ کارها، رضای خدا و رسول، توسل و پیوند با آن پیامبر.

مطالب مرتبط و پیشنهادی :
ماه مبارک رمضان - ویژه نامه ضیافت الله
ویژه نامه احکام روزه و روزه داری
مجموعه استیکر ماه رمضان (ایام و مناسبتها)
دعاهای تصویری روزانه ماه مبارک رمضان
ویژه نامه پیام ادعیه روزانه ماه مبارک رمضان
شرح دعاهای روزانه ماه مبارک رمضان توسط مرحوم آیت الله مجتهدی تهرانی(ره) + صوت
ویژه نامه نشانی از آسمان - ویژه ماه مبارک رمضان
ویژه ماه مبارک رمضان - ویژه نامه چندرسانه ای ماه ترین ماه