شناسنامه امام جعفر صادق علیه السلام

تولد، شهادت، طول عمر و قبر مطهر آن حضرت (علیه السلام)

امام صادق (علیه السلام) در صبحگاه آدینه (جمعه) یا روز دوشنبه 17 ربیع الاول و یا غره رجب سال 80 هجری، معروف به سال قحطی، در مدینه متولد شدند. اما بنا به گفته شیخ مفید و کلینی و شهید (رحمهم الله)، ولادت آن حضرت در سال 83 هجری رخ داده است. اما ابن طلحه روایت اول را نزدیک به واقع می داند و ابن خشاب هم در این مورد می گوید: چنان که ذراع برای ما نقل کرده، روایت نخست، سال 80 هجری، صحیح است.

شهادت آن حضرت (علیه السلام) در روز دوشنبه از روزهای ماه شوال و بنا به نوشته مؤلف جنات الخلود در 25 شوال و به روایت دیگری در نیمه ماه رجب سال 148 هجری اتفاق افتاده است. با این حساب می توان عمر شریف آن امام را 68 یا 65 سال گفت که از این مقدار 12 سال و چند روزی و یا 15 سال با جدش امام زین العابدین (علیه السلام) معاصر بوده و 19 سال با پدرش و 34 سال پس از پدرش زیسته است که همین مدت، دوران ولایت و امامت آن حضرت به شمار می رود و نیز بقیه مدتی است که سلطنت هشام بن عبد الملک، و خلافت ولید بن یزید بن عبد الملک و یزید بن ولید عبد الملک، ملقب به ناقص، ابراهیم بن ولید و مروان بن محمد همزمان است. شهادت امام جعفر صادق (علیه السلام) پس از گذشت 10 سال از خلافت منصور عباسی رخ داد و پس از شهادت در قبرستان بقیع، در جوار پدرش امام باقر و جدش امام زین العابدین و عموی بزرگوارش امام حسن بن علی علیهم السلام دفن شد.

مادر امام جعفر صادق (علیه السلام)

کنیه مادر امام صادق (علیه السلام) را ام فروه بیان کرده اند. برخی نیز کنیه او را ام القاسم و اسم او را قریبه یا فاطمه، پدرش قاسم بن محمد بن ابی بکر و مادرش را اسماء، دختر عبدالرحمن بن ابی بکر نوشته اند. و این همان مفهوم فرمایش امام جعفر صادق (علیه السلام) است که فرمودند: به راستی ابی بکر دو بار مرا به دنیا آورد. و شریف رضی نیز در این باره سروده است:
و حزنا عتیقا و هو غایة فخرکم
بمولد بنت القاسم بن محمد[و اندوهی کهن است و آن بلندای افتخار شماست به میلاد دختر قاسم بن محمد]

شیخ کلینی در کتاب شریف کافی به سند خود از عبد الاعلی نقل کرده است که فرمود: روزی ام فروه را دیدم که به گرد کعبه طواف می کرد، او لباسی بر تن کرده بود که با آن شناخته نمی شد پس حجرالاسود را با دست چپ استلام کرد. ناگهان یکی از مردانی که به طواف مشغول بود رو به ام فروه کرد و گفت: ای بنده خدا، سنت را خطا کرده ای. پس ام فروه گفت: ما از علم شما بی نیازیم.

کنیه امام جعفر صادق (علیه السلام)

کنیه آن حضرت ابو عبد الله بوده است و این کنیه از دیگر کنیه های وی معروف تر و مشهورتر می باشد. محمد بن طلحه گوید: برخی کنیه آن حضرت را ابواسماعیل ذکر کرده اند. ابن شهر آشوب نیز در کتاب مناقب خود چنین می گوید: آن حضرت مکنی به ابو عبد الله و ابو اسماعیل و کنیه خاص وی ابو موسی بوده است.

لقب امام جعفر صادق (علیه السلام)

برای آن امام عزیز القاب چندی بیان شده که مشهورترین آنها صادق، صابر، فاضل و طاهر هستند. از آنجا که وی در بیان و گفتار راستگو بود، او را صادق می خواندند.

نقش انگشتری امام جعفر صادق (علیه السلام)

نقش انگشتری آن امام همام «الله ولیی و عصمتی من خلقه» بوده است. البته روایات متعددی درباره نقش انگشتری ایشان نقل شده است. مانند: «ما شاء الله لا قوة الا بالله، استغفر الله، الله خالق کل شی، انت ثقتی فاعصمنی من خلقک، یا ثقتی قنی شر جمیع خلقک، اللهم انت ثقتی فقنی شر خلقک، انت ثقتی فاعصمنی من الناس، الله عونی و عصمتی من الناس، ربی عصمتی من خلقه». روایت شده است که امام موسی کاظم (علیه السلام)، انگشتری امام صادق (علیه السلام) را به 7 دینار و در روایتی دیگر به 70 دینار خریداری کرده اند.

فرزندان امام جعفر صادق (علیه السلام)

ایشان 10 فرزند داشته اند. 7 پسر و 3 دختر. برخی فرزندان آن حضرت را 11 تن ذکر کرده اند که 7 نفر از آنان پسر و باقی دختر بوده اند. نام فرزندان آن حضرت چنین بوده است: اسماعیل اعرج که او را اسماعیل امین نیز خوانده اند، عبد الله، ام فروه، وی همان کسی است که با پسر عموی خود که همراه با زید بن علی قیام کرده بود ازدواج کرد. شیخ مفید (رحمه الله) می نویسد: مادر آنان فاطمه، دختر حسین  بن  علی بن حسین بن علی بن ابی طالب (علیهم السلام) بوده است. عبد العزیز بن اخضر جنابذی نیز می نویسد: مادر آنان فاطمه، دختر حسین اثرم بن حسن بن علی بن ابی طالب (علیهم السلام) نام داشته است.

فرزندان دیگر آن حضرت (علیه السلام) عبارتند از: امام موسی کاظم (علیه السلام)، محمد دیباج و اسحاق و فاطمه کبری، که از کنیزی به نام حمیده بربریه، زاده شده بودند. عبدالعزیز بن اخضر جنابذی گوید: وی به همسری محمد بن ابراهیم بن محمد بن علی بن عبد الله بن عباس درآمد و در خانه او نیز وفات یافت.

فرزندان دیگر آن امام عزیز (علیه السلام) عبارتند از: عباس، علی عریضی، اسماء و فاطمه صغری، که هر یک از کنیزی متولد شده بودند. کسانیکه فرزندان حضرت (علیه السلام) را 10 تن دانسته اند از ذکر نام فاطمه کبری خودداری کرده اند و آنان که اولاد وی را 11 نفر کرده اند فاطمه کبری را جزو فرزندان امام جعفر صادق (علیه السلام) قلمداد کرده اند.

از عبارت ابن شهر آشوب در کتاب مناقب چنین برمی آید که ام فروه همان اسماء بوده است. چنان که می نویسد: «اسماء ام فروه، کسی است که پسر عمویش که در رکاب زید بن علی قیام کرده، او را به زنی گرفت». صحت این نظر بعید نیست. چرا که ام فروه، کنیه به حساب می آید نه اسم. بدین ترتیب اگر فاطمه کبری را جزو فرزندان امام ذکر کنیم و ام فروه و اسماء را یک تن بدانیم، اولاد آن حضرت همان 10 تن خواهند بود.