فصل دهم: احکام روزه
مبطلات روزه
سؤال 294- آیا در هنگام روزه می‌توان دندانها را مسواک کرد؟ اگر مسواکِ مرطوب شده، در اثر تماس با آب دهان مجدّداً برای تمیز کردن دندانها به کار رود، چه حکمی دارد؟
جواب: مسواک کردن در حال روزه، مانعی ندارد. ولی اگر رطوبت پیدا کند و مسواک را بیرون آورده و به دهان بازگرداند و رطوبت آن در آب دهان مستهلک نگردد، جایز نیست، و در صورتی که با خمیر دندان مسواک کند، باید دهان را بعد از آن کاملًا بشوید.
سؤال 295- در یکی از روزهای ماه مبارک رمضان در کنار موتوری بودم که دود می‌کرد. فکر می‌کنم در آن موقع از ناحیۀ بینی بیشتر تنفّس می‌کردم. آیا روزۀ من باطل شده است؟
جواب: اگر در عرف آن را دود غلیظ بدانند، و شما هم عمداً و با توجّه استنشاق کرده باشید، روزۀ شما اشکال پیدا می‌کند، و اگر مشکوک بوده است، اشکالی ندارد.
سؤال 296- در محلّی کار می‌کنیم که به خاطر موازین بهداشتی مجبوریم هر روز یک یا چند بار در استخر «کلر+ آب» فرو رفته و خارج شویم؛ با توجّه به این که کلّ سر و بدن ما در آب فرو می‌رود، روزه‌های ما چه حکمی دارد؟ در ضمن من و دوستانم نمی‌توانیم تمام ماه رمضان را مرخّصی بگیریم. وظیفۀ ما چیست؟
جواب: بهترین راه آن است که در استخر بروید و سر را زیر آب نکنید؛ بلکه آب بر سر خود بریزید، یا نیمی از سر را یک بار در آب فرو برید، و نیم دیگر را بار دیگر.
کفّاره و قضای روزه
سؤال 297- آیا جایز است به وسیلۀ کفّارۀ روزه، به فقرا اطعام داده شود؟ این حکم شامل مساکین نیز می‌شود؟
جواب: کفّارۀ روزه را به فقرا و مساکین هر دو می‌توان داد.
سؤال 298- اگر کسی در ماه مبارک رمضان سه روز از روزه‌های خود را عمداً با کار حرامی باطل کرده، و اکنون سخت پشیمان باشد، و نتواند برای هر روز 60 روز روزه بگیرد، یا یک بنده آزاد کند، آیا می‌تواند فقط به 60 نفر فقیر غذا دهد؟
جواب: مطابق، مسألۀ 1402 رسالۀ توضیح المسائل ما عمل کند.
سؤال 299- شخصی به خیال این که در روز ماه مبارک رمضان، آمیزش با زوجه نه حرام است و نه روزه را باطل می‌کند، مرتکب آن شده است، آیا کفّاره هم دارد؟
جواب: فقط قضا دارد.
تشخیص ضرر برای بیمار
سؤال 300- پزشکان شخص بیماری را از روزه گرفتن منع می‌کنند؛ ولی او می‌داند که روزه برایش ضرر ندارد. چه باید بکند؟
جواب: باید روزه بگیرد.
سؤال 301- در بعضی موارد، پزشکان در مورد بیماران چنین اظهار نظر می‌کنند:
«روزه برای این فرد 80% مضر است» و منظورشان این است که طبق آمار علمی 80% افرادی که با این بیماری روزه می‌گیرند دچار ضرر شده‌اند. در صورتی که این اظهار نظر برای انسان یقین‌آور باشد، ولی وضعیّت خود را از نظر تطبیق آمار بر خودش نداند حکم روزۀ او چیست؟
جواب: چنین آمارهایی در صورتی که از اطبّای متعهّد شنیده شود طبعاً موجب خوف ضرر می‌شود، و روزه با آن واجب نیست.
سؤال 302- متأسّفانه کلیه‌ام سنگ‌ساز است. بدین جهت پزشک مرا از روزه منع کرده، و دستور داده که روزانه حدّ اقل 10 لیوان آب بنوشم. آیا نظر ایشان، که فردی متدیّن می‌باشد، لازم الاتّباع است؟ اگر روزه بگیرم، و به علّت عدم شرب مایعات در روزهای ماه رمضان کلیه‌ام طبق پیش‌بینی پزشک دچار مشکل شود، آیا مرتکب معصیت شده و روزه‌ام باطل است؟
جواب: هرگاه از گفتۀ طبیب حاذق متعهّد خوف ضرر پیدا کنید که روزه برایتان ضرر دارد روزه را افطار می‌کنید، و چنانچه پس از ماه مبارک توانستید، قضای آن را به جا آورید. و اگر بیماری شما تا ماه رمضان سال بعد ادامه پیدا کرد، قضا بر شما واجب نیست؛ بلکه برای هر روز فقط یک مدّ طعام (هفتصد و پنجاه گرم گندم، یا مانند آن) به فقیری می‌پردازید. و با توجّه به این که اشتیاق زیادی برای روزه گرفتن دارید، خداوند ان شاء اللّه به شما اجر روزه داران را عنایت خواهد کرد.
رؤیت هلال
سؤال 303- اگر از سوی حاکم شرع اهل سنّت اوّل ماه رمضان اعلام شود، برای کسانی که در آن بلاد هستند، و تقیّه‌ای هم در تبعیّت نیست، و خودشان هم یقین به اوّل ماه پیدا نکرده‌اند، آیا تبعیّت لازم است؟
جواب: در فرض مسأله، تبعیّت واجب نیست.
سؤال 304- با توجّه به این که در زمان حاضر وسایل پیشرفته در زمینۀ نجوم وجود دارد، و افرادی در این علم دارای تخصّص بوده، و در این فن، خِبره می‌باشند، و رجوع به اهلِ خبره یک سیره بوده، و صحیح می‌باشد؛ و با توجّه به این که این افراد بر اساس محاسبات دقیق اعلان نظر می‌کنند. مثلًا می‌گویند: «در فلان سال، فلان روز و ساعت و دقیقه و ثانیه، در فلان کشور، کسوف اتّفاق می‌افتد» و چنین هم می‌شود، پرسش ما این است که: چرا در رابطه با حلولِ ماه مبارک رمضان، یا شوّال، به آنان رجوع نمی‌شود، و افراد عادی برای رؤیت ماه به خارج شهرها فرستاده می‌شوند، تا تکلیف صوم و افطار روشن گردد؟
جواب: ما معتقدیم که اگر علمای نجوم در عصر ما با استفاده از وسایل دقیقی که در دست دارند در مسألۀ هلال ماه اتّفاق نظر داشته باشند، مخالفت با آنها مشکل است، مگر این که گروه کثیری ادّعای رؤیت بر خلاف آن بنمایند. و این نظریّه را در سالهای گذشته منتشر کردیم.
سؤالات متفرّقۀ روزه
سؤال 305- این جانب با یکی از باشگاههای فوتبال اروپا قرار داد امضا کرده، که در طول یک سال در اختیار آن تیم باشم. قاعدتاً بایستی در تمام برنامه‌های ورزشی و تمرینهای سخت بدنی، که لازمۀ پیروزی تیم در مسابقات آتی است، تابع باشم. از آنجا که بخشی از تمرینات سخت بدنی در ماه مبارک رمضان واقع خواهد شد، و امکان انجام آن با زبان روزه میسّر نیست، و از سوی دیگر مسئول باشگاه می‌گوید:
«شما انسان متدیّن و مؤمنی هستید، و ما میلیونها خرج شما کرده، و وقت شما را از قبل خریده‌ایم، و در صورت خودداری شما از شرکت در تمرینات و شکست تیم، از شما راضی نیستیم. و لهذا با توجّه به این که شما در این سال از ما حقوق می‌گیرید، و متعهّد به ما هستید نباید روزه بگیرید» آیا می‌توانم بر اساس قرار داد با آن باشگاه، و به منظور تعهّد به آن تیم، برای پیروزی در مسابقات- که مستلزم افطار روزه است- روزه نگیرم، و سال بعد قضا کنم؟
جواب: در شأن یک مسلمان نیست که اقدام به عقد چنین قرار دادی کند؛ زیرا این قرار داد شرعاً باطل است، و باید به دیگران گفت که عقیدۀ مذهبی ما چنین اجازه‌ای نمی‌دهد. و اگر راهی ندارید، می‌توانید روز اوّل را به مسافرت مثلًا یک ساعته بروید و برگردید، و باز هم قبل از ده روز سفری مانند آن انجام دهید. البتّه به شرط این که بخواهید مدّت طولانی مثلًا یک سال، در آن محل بمانید.
سؤال 306- هنگامی که یک قسمت کرۀ زمین شب است، قسمت دیگر آن روز می‌باشد. بنابراین زمانی که ما در شب قدر قرار می‌گیریم، در سوی دیگر کرۀ زمین روز است. شب قدر در این قسمت از کرۀ زمین چه وقت است؟
جواب: منظور از شب همان قرار گرفتن سایۀ قسمتی از کرۀ زمین بر روی قسمت دیگر است؛ بنابراین، اگر شب قدر مثلًا از ایران شروع شود تا زمانی که این سایه تمام کرۀ زمین را فراگیرد شب قدر ادامه دارد. و در واقع 24 ساعت طول می‌کشد.
