فرزانگان قفقاز [۳۴] - ابوالقاسم اردوبادی (۱۲۷۴ - ۱۳۳۳ ق)
ابوالقاسم اردوبادی (۱۲۷۴ - ۱۳۳۳ ق)
آیت‌الله میرزا ابوالقاسم [فرزند محمدتقی، فرزند محمد قاسم، فرزند عبدعلی، فرزند حسن، فرزند عبدالحسین تبریزی] اردوبادی نجفی از اعاظم فقها و اکابر علمای منطقه قفقاز است. ولادت آن عالم عظیم‌الشأن که جامعیتی کم‌نظیر و عظمتی بی‌بدیل دارد در سال ۱۲۷۴ق (۱۸۵۷م) در اردوباد به‌وقوع پیوست. دروس مکتب خانه ای و مقدمات علوم حوزوی را در زادگاه خود فرا گرفت.
سپس به حوزه علمیه تبریز عزیمت کرد و سطوح عالیه را نزد اساتید آنجا آموخت. در سال ۱۲۹۸ق رهسپار حوزه مقدسه نجف اشرف گردید و در علوم مختلفه اسلامی اعم از فقه، اصول فلسفه کلام تفسیر و حدیث از محضر حضرات آیات عظام مولی محمد فاضل، ایروانی شیخ محمد حسین کاظمی، مولی حسین قلی همدانی، مولی علی نهاوندی شیخ محمد حسن آل یاسین و دیگر بزرگان بهره برد و به مراتب عالیه اجتهاد در علوم اسلامی نائل آمد و اعاظمی چون میرزا محمد حسن شیرازی، شیخ زین‌العابدین مازندرانی، مولی لطف‌الله مازندرانی و ملا محمد فاضل شربیانی تصدیق اجتهادش نمودند.
معظم‌له در سال ۱۳۰۸ق در اوج اشتهار علمی به تبریز مراجعت کرد و در آنجا اقامت گزید و به تدریس و ترویج معارف الهی پرداخت مجدداً در سال ۱۳۱۵ق به نجف اشرف بازگشت و به تدریس و تحقیق و تألیف همت گمارد و پس از وفات فاضل شربیانی مسلمانان قفقاز و آذربایجان به وی رجوع کردند و تقلید از فتاوای حضرتش نمودند.
از ایشان تألیفات بسیاری در علوم مختلف اسلامی اعم از تفسیر، فقه، اصول، فلسفه و کلام به یادگار مانده است:
۱. الشهاب المبين في اعجاز القرآن؛
۲. مجموعه ای فقهی که شامل ابواب مختلف فقه است؛[۱]
۳. الشهب الثاقبة في رد القائلين بوحدة الوجود؛
۴. السهام النافذة في رد البابية؛
۵. قبسات النار في رد الفجار؛
۶. النجم الثاقب في نفايس المناقب؛[۲]
۷. الشهاب المبين في اعجاز القرآن؛
۸. تعاليق على المطول التفتازاني؛
۹. تعاليق على رسائل الامام الانصاري؛
١٠. تعاليق عملية على رسائل فقهية كالجامع العباسي والنخبة و غير ذالك؛
١١. تكملة المنهج من المتاجر الى الديات ملحقة بما قبلها فارسية؛
١٢. رجوم الشياطين في التقد على تفسير مير كريم القاضي بادكوبي، باللغة التركية؛
۱۳. رسالة في الاوزان و المقادير الشرعية؛
۱۴. رسالة في التصرف فى الاراضى باذن مالکها و مسائل اخرى؛
۱۵. رسالة في التعادل والتراجيح؛
۱۶. رسالة في الوصية؛
۱۷. رسالة في بعض المسائل الفقهية؛
۱۸. رسالة في عدة المتعة المنقضى وقتها أو المبذولة مدتها مفصلة؛
١٩. رسالة في علم المطلقة الرجعية بالرجوع وعدمه؛
۲۰. رسالة في مواكب السيوف العزائية واباحة الضرب بها، اخرى مثلها فارسية؛
۲۱. شرح مباحث الامامة من عقائد النسفي؛
۲۲. قيود على تصريف الزنجاني؛
۲۳. کتاب الاطعمة والأشربة؛
۲۴. كتاب الامر بالمعروف والنهي عن المنكر، لم يتم؛
۲۵. كتاب الجهاد؛
۲۶. كتاب الحج و المزار؛۲۷. كتاب الحج، أبسط منه؛
۲۸. كتاب الخمس والانفال؛
۲۹. كتاب الزكاة؛٣٠. كتاب الصلاة؛
۳۱. كتاب الصوم والاعتكاف؛
٣٢. كتاب الصيد والذبايح؛
٣٣. كتاب الطهارة؛
۳۴. کتاب الطهارة، أبسط منه؛
۳۵. كتاب الطهارة أبسط من الجميع، لم يتم؛
۳۶. کتاب القصاص والديات؛
۳۷. كتاب القضاء؛
٣٨. كتاب المتاجر، لم يتم؛
۳۹. كتاب المواريث؛
۴٠. كتاب فارسی في أصول الدين؛
۴۱. کتاب مسائل الاصول فى اصول الفقه، مجلدات؛
۴۲. المسائل الشكوية؛
۴۳. مختصر فی الاحکام؛
۴۴. مناسك الحج، فارسی، مطبوع ملحق بما قبلهم؛
۴۵. مناهج اليقين في الردّ على النصاري؛
۴۶. منظومة عربية في المنطق؛
۴۷. منهج السّداد، رسالة عملية فارسية الى الصوم المطبوعة؛
۴۸. نور الضياء؛
۴۹. القبسات في الاصول الخمسة؛
۵۰. و له شعر بالعربية و الفارسية و التركية، لم يدوّنها.[٣]
نهایتاً آن عالم جامع در اثنای سفری که به قصد زیارت حضرت ثامن‌الحجج امام علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام داشتند، در شهر همدان در ۵ شعبان المعظم ۱۳۳۳ ق (۱۷ ژوئن ۱۹۱۵م) بدرود حیات گفت و به دیدار معبود شتافت. پیکر پاکش در همدان به ودیعه نهاده شد و پس از چند سال به نجف اشرف منتقل و در یکی از حجرات صحن مقدس علوی به خاک سپرده شد.[۴]
فرزندش آیت‌الله حاج میرزا محمد علی غروی اردوبادی از اعاظم علما و محققین بوده و شرح حالش به شماره ۶۹۵ خواهد آمد.
پی‌نوشت:
۱. فهرست‌واره دست‌نوشت‌های ایران (دنا)، ج۶، ص۱۲۷۱.
۲. فهرست‌واره دست‌نوشت‌های ایران (دنا)، ج۸، ص۵۲.
٣. أقرب‌المجازات الى مشايخ الاجازات، ص ۳۱۹.
۴. تنقيح‌المقال المقدمة ق ۱ ص ۲۵۱-۲۵۲؛ نقباء البشر، ج ۱، ص۶۲؛ اعيان‌الشيعة، ج۲، ص ۴۱۰ - ۴۱۱؛ ريحانة الادب، ج۱، ص۲۰۴؛ الاجازة الكبيرة، ص۱۹۹؛ علماء معاصرين، ص۱۰۵؛ شعراء الغرى، ج ۱، ص ۳۴۶ - ۳۵۱؛ مكارم الآثار، ج۶، ص۲۰۶۱؛ معجم المؤلفين، ج۸، ص۱۱۶؛ معجم رجال الفكر و الادب في النجف، ج۱، ص۱۰۷؛ تراجم الرجال، ج۱، ص ۸۱-۸۲.
منبع: کتاب فرزانگان قفقاز، عادل مولایی، ص 61 - 65.
افزودن دیدگاه جدید