کهور آمریکایی - دام استعمار محیط زیستی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اهواز، یکی از نعمت هایی که خداوند در قرآن به آن تاکید نموده درخت و کاشت آن بصورت مستمر است. درختان مانند سایر موجودات زنده؛ زنده هستند و در چرخه طبیعی حیات نقش مهم و تاثیرگزاری دارند. تهویه هوا، کاهش آلودگی، تعادل دمای محیط ،حفاظت از خاک، ایجاد فضایی آرامش بخش و زیباسازی محیط شهری تنها بخشی از تاثیرات مثبت کاشت درخت است.

اگرچه کاشت درخت تاثیرات بسیار زیادی دارد اما بزرگان دین مبین اسلام تاکید بسیاری زیادی بر کاشت درختان مثمر بجای درختان بی ثمر دارند به طوری که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حدیثی می فرمایند "هرکسی درختی بنشاند و به ثمر بنشیند، خدا به اندازه ای که میوه از آن درخت فراهم آید به او پاداش می دهد."

با توسعه زندگی شهری، صنعتی شدن جوامع و همچنین پیشرفت علم پوشش های گیاهی زینتی جایگزین پوشش گیاهی مثمر شد و این پوشش گیاهی به حدی پیشرفت کرد که بخش عظیمی از پوشش گیاهی سطح کشور البته به جز جنگل های شمال و زاگرس؛ را به خود اختصاص داده است. پوشش گیاهی بی ثمر نه تنها ثمری برای موجودات زنده اطراف خود ندارند بلکه سبب بروز برخی از اختلالات طبیعی در محیط زندگی انسان ها، گیاهان و جانوران می شود.

یه همین منظور با نرجس خاتون مجتهد نجفی مولف کتاب اقتصاد مقاوم تر محیط سالم تر با کاشت درختان با ثمر در رابطه با تاثیرات کاشت درختان مثمر و توسعه آن در سطح کشور به گفتگو پرداختیم.

تسنیم: برای تحقق برنامه های اقتصاد مقاومتی چه طرحی در حوزه حفظ منابع طبیعی و محیط زیست ارائه دادید؟

از سال 87 که مقام معظم رهبری نام سال ها را حول محور اقتصاد مقاومتی و ایجاد دستاوردهایی تازه و موافق با موضوع اقتصاد و تولید نامگذاری کردند به دنبال یک طرح نو و تازه بودیم که موافق سیاست های اقتصاد مقاومتی باشد و از طرفی دیگر برای محیط زیست تاثیرات فرآوانی داشته باشد. طرحی که ارائه شد در واقع در 7 موضوع خلاصه می شود که کاشت درختان مثمر بجای درختان بی ثمر یکی از طرح های اصلی آن بود. همچنین رهبر انقلاب اسلامی در همین روزها ( 15 اسفند 97) پس از کاشت دو اصله درخت میوه از غرس برخی نهالهای مضرّ در بعضی از نقاط کشور به منظور جلوگیری از پیشرفت صحرا و بیابان زایی انتقاد کردند و گفتند: دستگاههای مسئول باید از چنین اقداماتی جلوگیری کنند، ضمن اینکه برای حفظ جنگلها و مراتع باید تلاش کرد و دستگاههای ناظر از جمله دستگاه قضایی در جلوگیری از تعرض به جنگل کمال اهتمام را داشته باشند

تسنیم: درختان مثمر چه تفاوتی با درختان غیر مثمر دارند؟

برخلاف تصورات که کاشت هر نوع درختی برای محیط زیست خوب است باید گفت که گیاهان خاصیت ها و ویژگی های مختلفی دارند و می توانند بر سایر موجودات زنده حتی سایر گیاهان تاثیرات مثبت و منفی داشته باشد که در صورت منفی بودن تاثیرات جبران آن ها با هزینه های هنگفتی همراه است.

باید به این نکته توجه داشت که گیاهان به ما غذا می دهند اما باید به واقعیت این امر هم پی برد که آیا هرگیاهی به می تواند غذا تولید کند و یا اینکه گیاهان تولیدکننده اکسیژن هستند اما مطمئن باشیم که هرگیاهی اکسیژن تولید می کند.

برخی از گیاهان نه تنها تولید کننده نیستند بلکه خودشان مصرف کننده هستند به عنوان نمونه درخت کاج از نمونه درختانی است که محققان و کارشناسان منابع طبیعی معتقدند که این گونه گیاهی باید در مکانی کاشته شود که اکسیژن بیشتری داشته باشد زیرا این درخت به اکسیژن فرآوانی برای حیات نیاز دارد.

درختان میوه دار یا همان مثمر بیشتر از درختان غیر مثمر اکسیژن تولید می کنند و چون از طریق دی اکسید کربن غذاسازی می کنند می توانند کمک شایانی به پاکیزه سازی هوای محیط داشته باشند. درختان مثمر ابتدا آلودگی های هوایی را در خود ذخیره و بعد از تبدیل آن ها به قند ساده، میوه یا همان محصول را تولید می کنند.

اگر به اطراف درختان مثمر نگاه کنید متوجه می شوید که خاک در حال افزایش است زیرا این قبیل گیاهان ترکیبات گازی موجود در هوا را دریافت و آن را به حالت جامد که خاک است تبدیل می کنند اما درختان بی ثمر سبب تشکیل هیدورکربن می شوند و بخشی از خاک را در عملی تجزیه و به هوا منتشر می کنند.

تسنیم: پوشش گیاهی غیر مثمر بیشتر در چه فضاهایی کاشت می شود و چه تاثیرات منفی در منابع طبیعی کشور دارد؟

درختان غیر مثمر بیشتر در فضاهای سبز و عمومی مانند پارک ها و بلوارها کاشته می شود که اکثر آن ها از نوع غیر بومی هستند به عنوان نمونه درخت کنوکارپوس از سال 82 از طریق کشور های حاشیه خلیج فارس وارد کشور شد و بخش اعظمی از پوشش گیاهی برخی از استان ها از جمله خوزستان را به خود اختصاص داده است.

درختان غیر مثمر اجازه رشد هیچ گیاهی در کنار خود را نمی دهند اما در کنار درختی مانند خرما می توان سه طبقه درخت دیگر از نوع مرکبات را کاشت و همچنین درخت خرما این توانایی را دارد که اجازه رویش گیاهان مرتعی در کنار خود را بدهد اما درختی مانند اکالیپتوس که گیاهی غیر مثمر است اجازه رویش گیاهی دیگر در کنار خود را نمی دهد.

سمی بودن گیاهان غیر مثمر یکی دیگر از معایب این قبیل درختان است  و هنگامی که توسط حیوان مصرف شوند سبب مرگ آن حیوان می شود و برخی از درختان مانند اکالیپتوس فقط یک گونه جانوری مثل خرس کوالا می تواند از آن تغذیه کند اما اگر بجای همین درخت بی ثمر و بدون سود اکالیپتوس درخت انار کاشته شود نه تنها انسان ها می توانند از میوه آن به عنوان یک تغذیه سالم استفاده کنند بلکه جانوران به ویژه پرندگان می توانند از دانه های انار تغذیه مناسب و مقوی در فصل پاییز و زمستان داشته باشند.

تسنیم: آیا کاشت سه طبقه گیاه مثمر در کنار یک گیاه مثمر سبب سست شدن خاک و برخاستن پدیده ریزگرد نمی شود؟

خیر. درختان و مرتع های مثمر سبب تقویت خاک می شوند حتی برای زمین هایی که دچار فقر شده اند توصیه می شود که  در آن زمین یونجه یا باقلا کاشته شود زیرا در ریشه این گیاهان نوعی باکتری وجود دارد که نیتروژن هوا را به دام می اندازد و برای زمین مانند یک کود طبیعی عمل می کند در حالی که درختان    بی ثمر به دلیل تجزیه خاک و ارسال آن به هوا سبب سست شدن خاک و همچنین از بین رفتن قوای خاک می شود.

درختان مثمر تاثیرات زیادی برای کاهش سست شدن خاک و برخاستن گرد و خاک یا ریزگردها دارد زیرا در کنار خود اجاز رویش سایر گیاهان مرتعی و مثمر را می دهند و فضایی خالی برای خاک باقی نمی ماند که با وزش باد خاکی بخواهد جابه جا شود.

تسنیم: گیاهان بی ثمر چه تاثیری در آلودگی های هوایی دارد؟

گرده افشانی و جابه جا شدن میوه های بدون مصرف درختان بی ثمر سبب آلودگی هوایی می شود همچنین برخی از گونه های این قبیل گیاهان به طور طبیعی  و بدون دخالت انسان دچار آتش سوزی و ایجاد آلودگی در هوا می کنند اما گرده افشانی درختان مثمر بیشتر از طریق دست انجام می شود.

تسنیم: با توجه به کاهش منابع آبی در جهان آیا کاشت درختان مثمر سبب تشدید این معضل نمی شود؟

خیر. به درختی مانند نخل لقب امیرالصحرا داده اند یعنی اینکه در گرم و خشک ترین مناطق کشور قابلیت رشد دارد. به طور کلی درختان میوه و یا همان مثمر نسبت به درختان غیر مثمر به آب کمتری احتیاج دارند.

درخت اکالیپتوس مانند یک موتور مکنده آب را از زمین دریافت و تبخیر می کند به همین دلیل کارشناسان محیط زیست این گیاه را مختص مناطق باتلاقی می دانند که با کشت آن،  آب موجود در باتلاق را تبخیر و زمین را به حالت طبیعی برمی گرداند.

آب برای درختان میوه یک سم است و ریختن آب زیاد پای درختان مثمر سبب خشک شدن آن ها می شود. درختانی از جمله پسته، زردآلو، انجیر، زیتون، انگور، نخل و مرکبات برای رشد و تولید محصول به آب مصرفی بسیار کمی احتیاج دارند.

یک محقق آمریکائی تحقیقی را با عنوان چمن غذا نیست انجام داد و در این تحقیق نشان داد که در آمریکا برای یک هفته آبیاری 23 میلیون هکتار چمن 270 میلیارد گالن آب نیاز است در حالی که این میزان آب برای 80 میلیون هکتار سبزیجات و محصولات ارگانیک در طول تابستان کافی است.

گیاهی که به عنوان فضای سبز در کشور ایران استفاده می شود چمن است و این گیاه روزی یک بار باید آبیاری شود در صورتی که گیاهان و سبزیجات خوراکی هر 7 یا 15 روز بنابر ویژگی که دارند به آب نیاز پیدا می کنند بنابراین از نظر اقتصادی کشت گیاهان و سبزیجات خوراکی بجای گیاهی مثل چمن که هیچ بهره مفیدی ندارد؛ بسیار مناسب و با صرفه تر است.

تولید گازهای سمی از دیگر معایب چمن است به طوری که اگر آب مورد نیاز در زمان مقرر تامین نشود خراب می شوند و با تولید گازهای سمی  سبب آلودگی هوایی و تخریب خاک می شود.

تسنیم: بیشترین گیاه غیر مثمر کاشته شده در خوزستان چیست و چه تاثیرات منفی برای محیط زیست استان دارد؟

بیش از یک دهه است که پوشش گیاهی خوزستان به پوشش گیاهی غیرمثمر کنوکارپوس تبدیل شده که یکی این گونه گیاهی از مخربترین و مضرترین پوشش گیاهی در دنیا است و با توجه به کمبودهای منابع آبی تاثیرات منفی بر حجم آب دارد. گازهای منتشر شده از این درخت سبب جلوگیری از تشکیل ابرهای باران زا می شوند و شیره درختان کنوکارپوس سبب بد طعم شدن مزه عسل کنار می شود.

کنوکارپوس یک گیاه سمی است و سبب افزایش حشرات موزی می شود و برخلاف درختان مثمر که سایه ای مطبوع و خنک دارند سایه درختان غیر مثمر خوزستان که بیشتر از گونه های کنوکارپوس، اکالیپتوس و کهور آمریکایی است سایه ای گرم و دم هستند.

بیش از 90 درصد از پوشش گیاهی خوزستان از نوع کهور آمریکایی است و این پوشش گیاهی درحالی در خوزستان کشت می شود که اتحادیه اروپا این گونه گیاهی را خطرناک ترین موجود زنده دنیا نامگذاری کرده  و در لیست سیاه مهاجم دنیا قرار گرفته است.

تسنیم: گیاه غیر مثمر چه تاثیری در سیستم بدنی انسان ها دارند؟

کنوکارپوس از جمله گیاهان غیر مثمری است که کاشت آن در خوزستان وجود دارد. بصورت مستمر از خود غبار تولید می کند و ورود گرده ها آن ها به ریه سبب ایجاد حساسیت، بیماری های تنگی و عروقی و حتی سرطان ریه می شود.

تسنیم: خوزستان مستعد کاشت چه درختان مثمری است؟

خاک خوزستان به دلیل جلگه ای بودن یکی از حاصلخیز ترین خاک های کشور را دارد و این خاک قابلیت کشت تمام درختان مثمر از جمله 6 درخت قرآنی از جمله خرما، انگور، سدر، انار، زیتون و انجیر را دارد.

مرکبات دزفول خوزستان از معروف ترین مرکبات کشور هستند همچنین خوزستان محل مناسبی برای کاشت درخت پرمحصول و سودمند نخل خرما است که نه تنها به آب کمی نیاز دارد بلکه سبب رشد سایر درختان مثمر می شود.

در دوران جنگ بخش عظیمی از نخلستان های جنوب از بین رفت که می توان با احیای آن در کنار احیای پوشش سبز به محیط زیست و منابع طبیعی کمک شایسته ای کرد.