چهل حدیث گوهر بار امام محمد باقر علیه السلام

قال الامام ابو جعفر محمد بن علی الباقر علیه السلام:

1. دقت در حساب به اندازه عقول در دنیا
انما يداق الله العباد في الحساب يوم القيامة علي قدر ما اتاهم من العقول في الدنيا. (1)
خدا در روز قيامت نسبت به حساب بندگانش به اندازه عقلي كه در دنيا به آنها داده است باريك بيني مي كند.

2. در زمان غیبت باید چنین باشیم
اِصبِروا عَلي اداء الفَرائضِ، وَ صابِرو عَدُوُّكم ، وَ رابِطوا امامَكمُ المُنتَظَرِِ (2)
صبر كنيد برگزاردن احكام شرع و شكيبايي ورزيد در برابر دشمنتان و آماده و حاضر باشيد براي امامتان كه در انتظار او هستيد.

3. سخن نیک را از هرکس بگیرید
خُذُوا الكلِمَةَ الطَّيبَةَ مِمَّن قالَها و إن لَم يعمَل بِها (3)
سخن طيب و پاكيزه را از هر كه گفت بگيريد،‌ اگر چه او خود،‌ بدان عمل نكند.

4. نافرمان خداشناس نیست
ما عَرَفَ اَللهَ مَن عَصاهُ. (4)
خدا را نشناخته آن كه نافرماني اش كند.

5. حسد و تحقیر با دانش نمی سازد
لا يكونُ اَلعَبدُ عالِماً حَتّي لا يكونَ حاسِداً لِمَن فَوقَهُ و لا مُحَقِّراً لِمَن دُونَهُ. (5)
هيچ بنده اي عالم نباشد تا اينكه به بالا دست خود حسد نبرد و زير دست خود را خوار نشمارد.

 6. جهادی مانند مبارزه با نفس نیست
لا فَضيلَةَ كالجِهادِ ، ولا جِهادَ كمُجاهَدَةِ اَلهَوي . (6)
فضيلتي چون جهاد نيست ، و جهادي چون مبارزه با هواي نفس نيست.

7. ترک جماعت مبطل نماز
 من ترك الجماعة رغبة عنها و عن جماعة المسلمين من غير علة فلا صلاة له. (7)
كسي كه از روي بي ميلي ،بدون عذر و علت نمازجماعت را كه اجتماع مسلمانان است ترك كند، نمازي براي او نيست.

8. گفتار بگونه ای که دوست داریم بشنویم
قولوا للناس احسن ما تحبون ان يقال لكم. (8)
بهترين چيزي را كه دوست داريد درباره شما بگويند ، درباره مردم بگوييد.

9. حفظ زبان سبب مصونیت از گناه
لا يسلم احد من الذنوب حتي يخزن لسانه. (9)
هيچ كس از گناهان سالم نمي ماند ، مگر اينكه زبانش را نگه دارد.

10.   صله رحم سریعترین طاعت
ان اعجل الطاعة ثوابا لصلة الرحم. (10)
نزديكترين و سريعترين طاعت در ثواب ، پيوند با خويشان است.

11.   مدارا قفل ایمان است
ان لكل شيءٍ قفلاً و قفل الايمان الرفق. (11)
هر چيزي قفلي دارد و قفل ايمان مدارا كردن و نرمي است

12.   غضب فرونشان تا عذاب فرونشیند
ومن كف غضبه عن الناس كف الله تبارك وتعالى عنه عذاب يوم القيامة. (12)
كسي كه خشمش را از مردمان باز دارد خداوند نيز در روز قيامت عذابش را از او باز مي دارد

13.   حق بندگی ادا کن تو خدا ترا کفایت کند
من عَبَد الله حق عبادته آتاه الله فوق امانيه و كفايته. (13)
هر كه خدا را، آنگونه كه سزاوار اوست، بندگى كند، خداوند بيش ازآرزوها و كفايتش به او عطا مى كند.

14.   شوخی کننده بدون ناسزاگویی محبوب خدا است
 ان الله عزوجل يحب المداعب في الجماعه بلا رفث. (14)
خداوند عزوجل كسي را كه در ميان جمع ، بدون ناسزاگويي شوخي كند ، دوست دارد .

15.   مبارزه با نفس مانند مبارزه با دشمن
جَاهِد هَوَاك كمَا تُجَاهِدُ عَدُوَّك. (15)
با هواي نفساني خود مبارزه كن همانگونه كه با دشمنت مبارزه مي كني

16.   خوش نیتی باعث افزایش رزق
من حسنت نيته ، زيد في رزقه (16) 
هر كه خوش نيت باشد ، روزي اش افزايش مي يابد .

17.   دوست داشتن میزان محبوبیت
اعرف المودة في قلب اخيك بما له في قلبك (17)
دوستي قلبي برادرت را از اندازه دوستي قلبي خودت نسبت به او بفهم.

18.   بهترین آمیزه
ما شيب شي ء بشي ء احسن من حلم بعلم. (18)
چيزي با چيزي نياميخته است كه بهتر از حلم با علم باشد.

19.   دعا درپشت سر برادر دینی
اَوشَك دَعوَهُ و اَسرَعُ اِجابَه دُعاءَ المَرءِ لِاَخيهِ بِظَهرِ الغَيبِ. (19)
دعاي انسان پشت سر برادر ديني اش ، نزديكترين و سريعترين دعا به اجابت است .

20.   بهترین نیکی در دنیا
مَا حَسَنَةُ الدُّنيا إلّا صِلَةُ الإخوانِ وَالمَعارِفِ. (20)
خوبي دنيا جز در پيوند با برادران و آشنايان نيست.

 21. مدارا کننده صاحب ایمان
مَن قُسِمَ لَهُ الرَّفقُ قَسِمَ لَهُ الإيمانُ. (21)
كسي كه برايش مدارا تقسيم شده ايمان براي وي تقسيم گرديده

22.   احیاء علم چیست؟
رحم الله عبدا أحيا العلم قال: قلت: وما إحياؤه؟ قال: أن يذاكر به أهل الدين وأهل الورع. (22)
فرمود خدا رحمت کند بنده ای را که علم را احیاء کند، أبي الجارود می گوید عرض کردم احیاء علم چیست؟ فرمود: مذاکره با اهل علم و پرهیزکاران احیاء علم است

23.   بدزبان بیهوده گوی دشمن خدا است
إنَّ اللهَ يبغِضُ الفَاحِشَ المُتَفَحِّشَ. (23)
راستي كه خداوند شخص بد زبان بيهوده گوي را دشمن مي داردي

24.   محبوبترین بنده خدا
 مِن أحَبِّ عِبادِ اللهِ إلَي اللهِ المُحسِنُ التَّوَّابُ. (24)
يكي از محبوبترين بندگان خدا در نزد خداوند كسي است كه نيكوكار و بسيار توبه كننده باشد

25.   ره آورد تقوی
اِنَّ اللّه‏َ عَزَّوَجَلَّ يقى بِالتَّقوى عَنِ العَبدِ ما عَزُبَ عَنهُ عَقلُهُ وَ يجَلّى بِالتَّقوى عَنهُ عَماهُ وَ جَهلَهُ. (25)
خداوند به وسيله تقوا بنده را حفظ مي ‏كند از آنچه كه عقلش به آن نمى ‏رسد و كور دلى و نادانى او را بر طرف مى ‏سازد.

26.   ره آورد نماز اول وقت
ايّما مؤمن حافظ علي الصلوات المفروضة فصلاها لوقتها فليس هذا من الغافلين. (26)
هر مؤمني  محافظت برنمازش نمايد، و او را در وقتش به جا آورد، از انسانهاي غافل شمرده نمي شود.

27.   ره آورد شوم ستم در دنیا
 الظُلمُ فِي الدُّنيا هُوَ الظُلُمَاتُ فِي الاَخِرَه. (27)
ظلم در دنيا همان ظلمتها و تاريكي هاي آخرت است.

28.لباس بردباری
اَلحِلمُ لِباسُ العالِمِ فَلا تَعرَينَّ مِنهُ. (28)
بردبارى لباس عالم است، پس تو خود را از آن عريان مدار.

29.    ارزش اشک ریختن از خوف خدا
ما مِن قَطرَةٍ احَبَّ الي اللهِ عَزَّوَجَلَّ مِن قَطرَةٍ دُمُوعٍ في سََوَادِ اللَّيلِ مَخَافَةً مِنَ اللهِ لا يریدُ بِها غَيرهُ. (29)
هيچ قطره اي در نزد خداوند عزوجل دوست داشتني تر و محبوب تر از قطره ي اشكهايي كه در تاريكي شب و از خوف خدا با اخلاص كامل ريخته مي شود نيست.

30.   خدا اهل مدارا را دوست دارد
اِنَّ اللهَ رَفيقٌ يحِبُّ الرِّفقَ ويعطى على الرفق ما لا يعطى على العنف. (30)
خداوند اهل مدارا است و مدارا را دوست دارد و به اهل عطا می کند آنچه را که به اهل عتاب و رفتار خشن عطا نمی کند.

31.   نیکو بودن نیکی و زشت بودن بدی
مَا اَحسَنَ الحَسَنَاتِ بَعدَ السَّيئاتِ وَ مَا اَقبَحَ السَّيئاتِ بَعدَ الحَسَنَاتِ(31)
چه نيكوست نيكي ها بعد از بديها و چه زشت است بديها پس از نيكي ها

32.    بردباری لباس دانشمندان
اَلحِلمُ لِباسُ العالِمِ فَلا تَعرَينَّ مِنهُ. (32)
بردبارى لباس عالم است، پس تو خود را از آن عريان مدار.

33.    کبر سواری آتش
الكبرُ مَطَايا النَّارِ. (33)
كبر و بزرگي نمودن(به منزله ي) مركبي است كه سوار خود را به سوي آتش مي برد.

34.    اهل حیاء و عفت محبوب خدا
قال (ع): قال رسول الله صلى الله عليه وآله: ان الله يحب الحيئ الحليم العفيف المتعفف. (34)
همانا خداوند انسان با حيا و بردبار را دوست دارد.خداوند دوست مي دارد كسي را كه با حيا، بردبار، پاكدامن، و باز ايستنده ي از حرام باشد.

35.    آرایش خویشتن برای خداوند
 تَزَين للَّهِ‏ِ بِالصِّدقِ فِي الاعمالِ. (35)
با راست كردارى، خود را براى خدا بياراى

36.    مشورت با چه کسی؟
اِستَشِر في أمرِك الَّذينَ يخشَونَ اللَّهَ. (36)
در كار خود، [فقط] با كسانى مشورت كن كه از خدا مي ‏ترسند

37.    صبر چیست و کدام صبر افضل است؟
الصَّبرُ صَبرانِ: صَبرٌ عَلي البَلاءِ حَسَنٌ جَميلٌ وَ أفضَلُ الصَّبرَين الوَرَعُ عَن المَحارم. (37)
صبر بر دو گونه است: صبر بر بلا كه نيكو و زيباست و برترين اين دو قسم پرهيز نمودن از حرامهاي الهي است.

38.    بهترین عبادت چیست؟
 مَا مِن عِبَادَة أفضَلَ عِندَ اللهِ مِن عِفَّةِ بَطن وَ فَرج. (38)
هيچ عبادتي در نزد خدا برتر از ترك شهوات شكم و فرج نيست.

39.   بهار قرآن
 لِكلِّ شَيءٍ رَبِيعٌ، وَرَبِيعُ القُرآنِ شَهرُ رَمَضَانَ. (39)
هر چيزي بهاري دارد و بهار قرآن ماه رمضان است

40.    چگونگی منزل کردن در دنیای فانی
فَانزِل نَفسَكَ مِنَ الدُّنيا كَمَثَلِ مَنزِلٍ نَزَلتَهُ ساعَةً ثُمَّ ارتَحَلتَ عَنهُ. (40)
خود را در دنيا چنان منزل ده كه گويى ساعتى در آن منزل دارى وسپس از آن كوچ مي كني.

منابع :
1. غررالحكم جلد2 - حديث3260 – خاتمةالمستدرك ميرزاحسين نوري- ج1 ص47. معاني الاخبار شيخ صدوق ص 2.
2. غيبه النعماني، ينابيع المودة.
3. تحف العقول، ص391. بحارالانوار ج 110 ص160، ج75 ص 170.
4. تحف العقول ص294. الانوار البهیه شیخ عباس قمی ص 143.
5. تحف العقول ص293
6. تحف العقول ص 286. مستدرک الوسائل میرزا حسین نوری ج 11 ص 143.
7. امالي شيخ صدوق،ص290.
8. بحارالانوار،ج65،ص152. الکافی ج2 ص 165 محاضرات ج 1 ص 251.
9. بحارالانوار،ج75،ص178 – تحف العقول - حسن بن على بن حسين بن شعبة الحرانى- ص 298
10. تحف العقول،ص303.
11. جهاد النفس، ح271. الکافی ج2 ص 118.
12. جهادالنفس،ح532. الکافی ج2 ص 305.
13. بحارالانوار،ج۷۱ص۱۸۳.
14. الكافي،ج2،ص663.
15. عيون اخبار الرضا2،ص51.
16. بحارالانوار ، دار احياء التراث العربي ، ج 75 ، ص 175.
17. تحف العقول ، ص 304.
18. بحارالانوار ، دار احياء التراث العربي ، ج 75 ، ص 172 .
19. الكافي ، ج 2 ، ص 507.
20. بحار الأنوار، ج 46، ص291.
21. جهاد با نفس، ح 272. وسائل الشیعه ج11 ص213.
22. الكافي ، ج 1 ، ص 41.
23. جهاد با نفس، ح 677. وسائل الشیعه الاسلامیه. ج11 ص327.
24. جهاد با نفس، ح 836. وسائل الشیعه ج16 ص76.
25. الكافي، ج 8 ، ص 52، ح 16.
26. وسائل الشيعه ، ج 3، ص 79 .
27. جهاد با نفس، ح 733. وسائل الشیعه الاسلامیه. ج11 ص340 ح20.
28. الكافي، ج 8، ص 55.
29. جهاد با نفس، ح 137 . وسائل الشیعه الاسلامیه. ج8 ص524.
30. جهاد با نفس، ح 283. وسائل الشیعه الاسلامیة. ج11 ص212.
31.جهاد با نفس، ح 880 . وسائل الشیعه الاسلامیة. ج11 ص384- المجالس: ص 153- الکافی ج2 ص 458.
32. الكافي، ج 8، ص 55.
33.جهاد با نفس، ح 578 . وسائل الشیعه الاسلامیة. ج11 ص 301.
34. جهاد با نفس، ح259 - وسائل الشيعة الإسلامية. ج11 ص211.
35. تحف العقول، ص 285 . بحار الانوار ج 75 ص164.
36. تحف العقول، ص 293. بحار الانوار ج 75 ص172.
37. جهاد با نفس ،ح 163- وسائل الشيعه آل البيت ع.. شيخ حرعاملي ج15 ص237 حديث 20372
38. الكافي، ج2 ، ص 630
39. جهاد با نفس ، ح205 . وسائل الشيعه آل البيت ع.. شيخ حرعاملي ج15 ص250 حديث 20421.
40. بحارالأنوار، ج 75، ص 165.