آواتار/ حلم و شکیبائی

حلم یکى از صفات پسندیده و از فضایل اخلاقى محسوب مى شود. در تفسیر و تعریف حلم گفته شده است: حلم همان صبر و فرو بردن خشم و تسلّط بر نفس است.[*]

روحیه رفق و مدارا، فرو بردن و کنترل خشم و غیظ و عدم آشفتگی و سراسیمگی دربرخوردهای اجتماعی با مردم از شاخص های تربیت دینی است . حلم ، یعنی خودداری نفس از هیجان و برآشفتگی و خشم و جمع آن اَحلام است.[1] از مشتقات این واژه، حلیم به معنی بردبار و صفتی است که هم در ارتباط با خدا تفسیر می شود و هم در ارتباط با انسان .

در ارتباط با خدا ؛ حلم از صفات سلبی خداوند است (تنزیه خدا از شتاب و پریشانی) و در ارتباط با انسان ؛ حلم یکی از خصلت های نیکوی بندگان است.[2] حلیم یکی از اسمای خداوند است که به همراه اسما و صفات دیگر، 11 بار در قرآن آمده است (6 بار با اسم غفور، 3 بار با اسم علیم، یک بار با شکور و یک بار با غنی).[3] این صفت 4 بار هم درباره حضرت ابراهیم و اسماعیل و شعیب علیهم السلام در قرآن تکرار شده است.

نسبت دادن حلم به خداوند، از این جهت است که او در کیفر دادن به گناهکاران شتاب نمی کند و با مهلتی که به ایشان می دهد، بر آنها منت می گذارد

نشانه حلم، حسن برخورد با دیگران و معاشرت بالمعروف است و حلیم کسی است که به هنگام توانایی ببخشد، افرادی که بر اثر عجز و ناتوانی بردباری پیشه می کنند، در واقع دارای فضیلت حلم نیستند.[4] صفت حلم برای کسانی که با مردم در تماس بیشتری هستند و در معرض مراجعات و طرح سؤال ها، نیازها، توقعات و مشکلات هستند، ضروری تر می شود و از مهم ترین صفات شایسته برای مسئولان است.[5]

یکی از مهم ترین مصادیق حلم، کظم غیظ است:« الَّذِینَ یُنفِقُونَ فِی السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْكَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ ؛ همانا که در توانگری و تنگدستی، انفاق می کنند و خشم خود را فرو می برند و از خطای مردم در می گذرند ، خدا نیکوکاران را دوست دارد».[6]

پی نوشت :
[*] میزان الحکمه، عنوان ۹۴۴.
[1]. راغب اصفهانی، مفردات، ج 1، ص 564.
[2]. صدر حاج سید جوادی، احمد و خرمشاهی وفایی، دایره المعارف تشیع، ج 6، ص 507.
[3]. خرمشاهی، بهاءالدین، دانش نامه قران و قرآن پژوهش، ج 1، ص 962.
[4]. مکارم شیرازی و همکاران، اخلاق در قرآن ج 3، ص 403.
[5]. محدثی، جواد، اخلاق معاشرت، ص 47.
[6].آل عمران:134.
-------------------------------
مطالعه بیشتر در:
بردباری، مدارا و نرم خويی با مردم